ارزیابی تناسب اراضی و امکانسنجی اجرای تناوب گندم-سویا در سطح اراضی زراعی استان گلستان
نویسنده:
نوع مقاله:
مقاله پژوهشی/اصیل (دارای رتبه معتبر)
چکیده:
سابقه و هدف
تجزیه و تحلیل و تهیه نقشه تناسب اراضی یکی از کاربردهای بسیار مفید سامانه اطلاعات جغرافیایی جهت مدیریت و طراحی مکانی است. تناوب زراعی به عنوان یکی از تاثیرگذارترین مدیریتهای زراعی، از مدیریتهای مختص به مکان است که گاه کشاورزان طبق عرف اقدام به اجرای آن میکنند. اما توانمندی اراضی برای اختصاص به کشت دو محصول در دو زمان مختلف باید به شکل علمی تعیین شود، به نحوی که یک زمین ممکن است برای کشت یک محصول مناسب اما برای کشت محصول دیگر نامناسب باشد. کامکار و همکاران (2014) در مطالعهای به ارزیابی تناسب اراضی و امکان اجرای یک تناوب کلزا-سویا در 4 حوضه استان گلستان ایران پرداختند. نتایج نشان داد که تنها 82/11 درصد از کل اراضی مورد بررسی برای اجرای تناوب گیاه سویا بعد کلزا بسیار مناسب بودند. بیدادی و همکاران (2015) نیز وضعیت تناسب اراضی کشاورزی حوزه قرهسو استان گلستان برای کشت گندم را مورد بررسی قرار دادند. نتایج بهدست آمده نشان داد که کشت گندم در محدودهی مورد مطالعه در 4 پهنهی خیلیمناسب، نسبتامناسب، ضعیف و نامناسب قرار گرفت. این پژوهش بهمنظور پهنهبندی اراضی کشاورزی استان گلستان جهت کشت سویا و گندم و همچنین تعیین اراضی مطلوب برای اجرای تناوب گندم-سویا انجام شد. مواد و روشها: به منظور انجام این پژوهش نیازهای بومشناختی گندم و سویا با استفاده از منابع علمی موجود تعیین گردید. متغیرهای محیطی دمای کمینه، دمای بیشینه، دمای میانگین، بارش، هدایت الکتریکی، اسیدیته، بافت خاک، شیب، جهت شیب و ارتفاع از سطح دریا به عنوان عوامل بومشناختی جهت تعیین تناسب کشت گندم و سویا استفاده شد. برای تهیه نقشه کاربری اراضی از تصاویر ماهوارهای IRS مربوط به سال 2008 میلادی و تصاویر ماهواره لندست 5 مربوط به سال 2011 استفاده شد. در گام آخر با ادغام نقشه های تناسب کشت گندم و سویا امکان اجرای تناوب گندم-سویا مورد ارزیابی قرار گرفت. یافته ها: نتایج پهنهبندی کشت گندم نشان داد اراضی استان گلستان در 4 طبقهی کشت کاملا مناسب، نسبتا مناسب و ضعیف برای رشد گیاه گندم قرار گرفتند که طبقهی کاملا مناسب با 6/489538 هکتار (معادل 82/67 درصد از اراضی زراعی استان) بیشترین سهم را در بین تناسبهای مختلف داشت. اراضی کشاورزی مورد بررسی برای کشت سویا نیز در 4 طبقهی تناسب کاملا مناسب، نسبتا مناسب و ضعیف قرار گرفتند. طبقهی تناسب کاملا مناسب با 3/362192 هکتار (17/50درصد از کل اراضی کشاورزی استان) بیشترین را بین طبقه های مختلف برای کشت سویا داشت. نتایج بررسی امکان اجرای تناوب گندم-سویا نیز نشان داد اراضی کشاورزی استان گلستان در 12 طبقهی متفاوت قرار گرفتند که تناوب کاملا مناسب گندم-کاملا مناسب سویا در بین طبقات مختلف با 1/358514 هکتار (برابر با 74/49 درصد از کل اراضی کشاورزی) بیشترین سهم را داشت. در مقابل، طبقه های نامناسب-نسبتامناسب و نامناسب-کاملامناسب مربوط به تناوب گندم-سویا بهترتیب با 52/3 و 84/11 هکتار (در مجموع کمتر از 1 درصد از اراضی کل استان) کمترین مساحت را برای اجرای تناوب گندم- سویا داشتند. نتیجه گیری کلی : در حال حاضر تناوب گندم-سویا با وجود محدودیتهای فراوان بهطور وسیعی در استان گلستان اجرا میگردد که اصلاح ارقام زودرس گندم و سویا میتواند یکی از کلیدیترین و ضروریترین اقدامات برای بهبود شرایط پیادهسازی این تناوب باشد. نتایج بهدست آمده بهوضوح نشان داد که بهکارگیری سامانه اطلاعات جغرافیایی بهعنوان یک ابزار مهم جهت تعیین پتانسیلهای بومشناختی کشت یک گیاه بر معیاری مناسب و دقیق برای تصمیمگیری مطلوب مدیران مزارع در سطوح کلان باشد و در عین حال موجب صرفهجویی در وقت و هزینه میگردد.کلیدواژگان:
زبان:
فارسی
صفحات:
103 تا 118
لینک کوتاه:
magiran.com/p1968345
دانلود و مطالعه متن این مقاله با یکی از روشهای زیر امکان پذیر است:
اشتراک شخصی
با عضویت و پرداخت آنلاین حق اشتراک یکساله به مبلغ 1,390,000ريال میتوانید 70 عنوان مطلب دانلود کنید!
اشتراک سازمانی
به کتابخانه دانشگاه یا محل کار خود پیشنهاد کنید تا اشتراک سازمانی این پایگاه را برای دسترسی نامحدود همه کاربران به متن مطالب تهیه نمایند!
توجه!
- حق عضویت دریافتی صرف حمایت از نشریات عضو و نگهداری، تکمیل و توسعه مگیران میشود.
- پرداخت حق اشتراک و دانلود مقالات اجازه بازنشر آن در سایر رسانههای چاپی و دیجیتال را به کاربر نمیدهد.
In order to view content subscription is required
Personal subscription
Subscribe magiran.com for 70 € euros via PayPal and download 70 articles during a year.
Organization subscription
Please contact us to subscribe your university or library for unlimited access!