بررسی تاثیر باکتری حل کننده فسفر و قارچ میکوریزا بر شاخص های رشدی گیاه اسفرزه در شرایط شور

بهره گیری از ریزسازواره های خاکزی می تواند بخشی از اثرات منفی تنش شوری را کاهش دهد. به منظور بررسی اثر شوری، قارچ میکوریزا آربوسکولار و باکتری حل کننده ترکیبات فسفری بر خصوصیات رشدی گیاه دارویی اسفرزه (Plantagoovata Forsk.) دو آزمایش طراحی و اجرا شد. در آزمایش اول به منظور غربال گری گونه مقاوم باکتری حل کننده فسفات در شرایط تنش شوری، 40 باکتری تحت آزمون نیمه کمی توان انحلال فسفات در شرایط شوری محیط کشت قرار گرفتند. برای این ارزیابی میزان نسبی انحلال فسفات، نسبت قطر هاله بر قطر کلنی تعیین گردید. سپس گونه برتر که بالاترین توان حل فسفات معدنی در شوری 60 دسی زیمنس بر متر داشت، انتخاب شد. مقایسه توالی 16S rRNA و آنالیز فیلوژنتیکی نشان داد که سوش جدا شده Pseudomonas fluorescens بود. آزمایش دوم به صورت فاکتوریل سه عاملی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار بود. عامل اول سه سطح شوری شامل 5/2 ، 5 و 10 دسی زیمنس بر متر، عامل دوم قارچ میکوریزا شامل عدم کاربرد قارچ و گونه های Funneliformis mosseae، Rhizophagus intraradices و Glomus fasciculatum و عامل سوم شامل دو سطح عدم کاربرد باکتری و کاربرد باکتری برتر حاصل از آزمایش شناسایی باکتری بود. صفات مورد اندازه گیری شامل وزن خشک ساقه و ریشه، نسبت وزن خشک ریشه به ساقه، پاسخ رشد میکوریزایی و درصد کلونیزاسیون ریشه بود. نتایج تجزیه واریانس نشان داد اثر متقابل تنش شوری و قارچ میکوریزا بر صفات وزن خشک ساقه و ریشه، نسبت وزن خشک ریشه به ساقه، پاسخ رشد میکوریزایی و درصد کلونیزاسیون ریشه و اثر متقابل تنش شوری، قارچ میکوریزا و باکتری بر وزن خشک ساقه در سطح احتمال 1 درصد معنی دار بود. همچنین اثر متقابل تنش شوری و باکتری بر نسبت وزن خشک ریشه به ساقه در سطح احتمال 5 درصد معنی دار بود. بیشترین وزن خشک ریشه و نسبت وزن خشک ریشه به ساقه در ترکیب تیماری 5/2 دسی زیمنس بر متر و کاربرد قارچ Glomus fasciculatum به میزان 07/1 گرم در گیاه و 29/0 حاصل شد. بیشترین پاسخ رشد میکوریزایی در ترکیب تیماری شوری 10 دسی زیمنس بر متر + قارچ Rhizophagus intraradices به میزان 7/76 درصد بود. مقایسه میانگین اثر متقابل تنش شوری و باکتری نشان داد بیشترین پاسخ رشد میکوریزایی در ترکیب تیماری شوری 10 دسی زیمنس بر متر + کاربرد باکتری Pseudomonas fluorescens  به میزان 6/45 درصد بود و بیشترین کلونیزاسیون ریشه در شوری 10 دسی زیمنس بر متر به وسیله قارچ میکوریزا Rhizophagus intraradices به میزان 1/65 درصد حاصل شد. نتایج نشان داد هر چند افزایش شوری توانست مولفه های رشدی گیاه را کاهش دهد، لکن کاربرد همزمان باکتری حل کننده فسفات معدنی و قارچ میکوریزا توانست اثرات منفی تنش شوری را تا حدی جبران نماید. با توجه به نتایج حاصل از این پژوهش می توان کاربرد همزمان باکتری Pseudomonas fluorescens و قارچ Rhizophagus intraradices را برای دستیابی به حداکثر تولید گیاه دارویی اسفرزه توصیه نمود.