چالش های همکاری قلمرویی در بهره برداری از منابع آب زیرزمینی مشترک: با روش نظریه ی داده بنیاد

این مقاله به نقش منابع آب مشترک در شکل گیری همکاریی های قلمرویی می پردازد و به این منظور، حوضه ی ابرکوه، در مرز میان استان های یزد و فارس، به عنوان مطالعه ی موردی برگزیده شده است. در این حوضه، روستاهای بالادست و پایین دست از یک سفره ی آب زیرزمینی مشترک بهره می برند. تا اواخر دهه ی 1350، رابطه ی نظام مندی میان اجتماعات بالادست و پایین دست برای بهره برداری از منابع آب مشترک برقرار بوده است. این رابطه ی نظام مند، ریشه در توزیع جغرافیایی منابع زیستی و افتراق معیشتی داشته است. اما اکنون همکاری، جای خود را به رقابت و کشمکش های اجتماعی داده است که در نهایت به تخریب منابع آب زیرزمینی مشترک منجر می گردد. این تحقیق با روش نظریه ی داده بنیاد تلاش می کند تا به این پرسش، پاسخ دهد که چگونه و تحت چه شرایطی، منبع آب مشترک می تواند به بستری برای همکاری و تعامل نظام مند تبدیل شود و چگونه ممکن است تعامل نظام مند تبدیل به تقابل رقابت آمیز گردد؟بر اساس مطالعات میدانی انجام شده، تفاوت های جغرافیایی در بالادست و پایین دست حوضه، امکانات متفاوتی را در اختیار اجتماعات انسانی مستقر در این مناطق قرار داده است. این امکانات متفاوت به ایجاد و توسعه ی نظام های اقتصادی متفاوت منجر می گردد که ما برای نشان دادن این وضعیت، اصطلاح "افتراق معیشتی" را به کار برده ایم. افتراق معیشتی به نوبه ی خود مبنای بهره برداری مسالمت آمیز از منابع آب مشترک بوده است. اما برنامه های اجتماعی و اقتصادی برون زا در طول دهه های گذشته به همراه تغییرات اقلیمی منجر به حذف افتراق معیشتی شده و در نتیجه همکاری جای خود را به رقابت داده است.