خوانش توتمی نقوش جانوری تمدن حوزه هلیل رود جیرفت (هزاره سوم ق.م)

بر روی ظروف به دست آمده از تمدن حوضه ی هلیل رود، نقوش مختلف: انسانی، گیاهی، جانوری و هندسی نقش شده است. در میان آن ها، نقوش جانوری از نظر فراوانی، خلاقیت انسانی، هنری و آیینی، ممتاز هستند. هدف اصلی پژوهش حاضر خوانش نقوش جانوری تمدن حوضه ی هلیل رود جیرفت با تکیه بر اشیاء کشف شده و به دست آمده از این تمدن در پرتو نظریه ی توتم پرستی است؛ بنابراین پرسش اصلی پژوهش این است: نقوش جانوری تمدن حوضه ی هلیل رود جیرفت چه معانی را بازتاب می دهند؟ با مطالعه ی مقدماتی نقوش این فرضیه مطرح شد که خوانش توتمی نقوش جانوری حوزه ی فرهنگی هلیل رود فهم تازه ای برای مخاطب ایجاد می کند و احتمالا کنشگران انسانی حوزه ی فرهنگی هلیل رود برای نقش نمودن جانوران بر اشیاء نگاهی حاکی از احترام، تقدس، تابو و ترس داشتند. پژوهش پیش رو مطالعه ی میان رشته ای است و حوزه ی تاریخ، باستان شناسی و روان شناسی را دربر می گیرد. داده های پژوهش با مطالعه ی میدانی و کتابخانه ای نگارنده فراهم گردید و در چارچوب نظریه ی توتم پرستی به موضوع پرداخته شده است. جامعه ی آماری متشکل از 171 ظرف، 122 ظرف آن در کتاب جیرفت، کهن ترین تمدن شرق، و 49 ظرف آن در گنجینه ی آثار جیرفت، مورد بررسی قرار گرفت. در مجموع، 213 نقش شمارش شد و براساس آن ها تقسیم بندی و خوانش نقوش انجام گرفت. یافته های پژوهش حاکی از آن است که نقوش جانوری با 88/47 درصد از کل نقوش، فراوان ترین نقوش تمدن حوضه ی هلیل رود هستند و در رده ی بعدی نقوش هندسی با 65/20 درصد و نقوش گیاهی با 67/12 درصد، قرار دارند. نقوش انسان-جانوران نیز که بر 15 ظرف نقش بسته است، 73/11 درصد نقوش را تشکیل می دهند. نقوش جانوری دارای جنبه ی آیینی و دینی هستند و به احتمال زیاد انسان متمدن ساکن حوضه ی هلیل رود در نقش این جانوران و نیز نقش انسان-جانوران بر ظروف، نگاهی حاکی از احترام و تقدس داشته است.