شناسایی ژنوتیپ های متحمل به تنش خشکی در ژرم پلاسم برنج خارجی با استفاده از تکنیک گرافیکی GGE biplot در شرایط غرقاب و تنش خشکی

خشکی یکی از تنش های محیطی است که رشد، نمو و عملکرد برنج را محدود می سازد. پیچیدگی روابط بین صفات از مسائلی است که فرآیند اصلاح واریته های متحمل به تنش خشکی را مشکل می نماید. امروزه از تکنیک های گرافیکی جدیدی برای بررسی اثر صفات با در نظر گرفتن اثرات متقابل آن ها استفاده می شود یکی از این روش ها GGE biplot است. این تحقیق برای بررسی تاثیر تنش خشکی بر صفات زراعی و مورفولوژیکی 263 ژنوتیپ برنج بر اساس طرح لاتیس در دو شرایط بدون تنش و تنش آبی در طول فصل زراعی سال 1394 انجام شد. داده ها با روش آماری تجزیه واریانس و GGE biplot موردبررسی قرار گرفتند. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که سه عامل محیط، ژنوتیپ و اثر متقابل محیط × ژنوتیپ در اکثر صفات موردبررسی بسیار معنی دار بود. تجزیه GGE biplot نیز نشان داد که در شرایط بدون تنش و تنش خشکی عملکرد دانه رابطه مثبتی با وزن دانه پر، تعداد دانه پر، وزن خوشه اصلی، وزن کل خوشه ها، قطر ساقه، تعداد خوشه چه ثانویه، تعداد خوشه چه اولیه، بیوماس، شاخص برداشت و باروری داشت. همبستگی مثبت و معنی دار بین اکثر صفات نشان می دهد که یکی از این صفات می تواند به عنوان معیار انتخاب مورداستفاده قرار گیرد. ژنوتیپ HHZ 10-DT5-LI1-LI1 در شرایط بدون تنش با دارا بودن بالاترین میزان عملکرد دانه (146.69 گرم)، دانه پر (224.83)، وزن دانه پر (4.66 گرم) و شاخص برداشت (1.25) برترین ژنوتیپ در این محیط بود و ژنوتیپ HHZ 18-Y3-Y1-Y1 با بالاترین میزان وزن کل خوشه ها (46.5 گرم)، وزن خوشه اصلی (3.80 گرم)، تعداد دانه پر (207.5) و وزن دانه پر (3.42 گرم) و عملکرد (71.82 گرم) به عنوان ژنوتیپ متحمل شناسایی شد. از این ژنوتیپ ها می توان در برنامه های اصلاحی برای بهبود تحمل به تنش خشکی به خصوص در مناطق خشک و نیمه خشک استفاده نمود.