بررسی روند تغییرات عوامل فلورسانس کلروفیل در طی تنش یخ زدگی در دو توده باقلا (Vicia faba L.)

فتوسیستم در دستگاه فتوسنتزی، حساس ترین مولفه به تنش دمایی است. به منظور ارزیابی تحمل دو توده باقلای بروجرد و نیشابور به تنش یخ زدگی (دمای 0، 4-، 8-، 12-، 16-، 20-، 24-درجه سانتی گراد) آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با چهار تکرار در سال 1394 در پژوهشکده علوم گیاهی دانشگاه فردوسی مشهد اجرا شد. عوامل فلورسانس کلروفیل قبل، 3، 6، 12، 24، 48 و 72ساعت پس از اعمال یخ زدگی اندازه گیری شد. درصد بقای توده ها نیز سه هفته پس از اعمال تیمارهای دمایی تعیین شد. بیشینه فلورسانس برگ سازگار شده به نور (F'm)، در توده بروجرد نسبت به توده نیشابور چهار درصد بیشتر بود. مولفه های فلورسانس کلروفیل با کاهش دما از صفرتا °C12- تغییر قابل ملاحظه ای نشان ندادند، ولی با کاهش دما از 12- به °C16- عوامل فلورسانس کلروفیل روند کاهشی پیدا کردند و در °C24- به حداقل مقدار خود رسیدند. کاهش عوامل فلورسانس کلروفیل ازجمله بیشینه کارآیی پتانسیل فتوسیستم F'v/F'm تا 24 ساعت پس از اعمال یخ زدگی با شیب تندی ادامه پیدا کرد و پس از آن با شیب ملایم افزایش یافت، اما F'm، 72ساعت پس از اعمال یخ زدگی به مقدار قبل از تنش نرسید. با افزایش شدت یخ زدگی درصد بقای نمونه ها کاهش یافت، به طوری که در دمای °C12- درصد بقا به 83درصد رسید با کاهش دما از 12- به °C16- درصد بقا به شدت کاهش یافت، در این دما در توده بروجرد هیچ گیاهی باقی نماند و در توده نیشابور تنها پنج درصد از گیاهان قادر به تحمل این شدت از تنش یخ زدگی بودند. ضریب رگرسیونی بالایی بین F'v/F'm و درصد بقا در توده بروجرد (99/0=R2) و نیشابور (98/0=R2) مشاهده شد. به طور کلی این مطالعه نشان داد که باقلا قادر به تحمل سرما تا دمای °C12- است و با استفاده از شاخص های کلروفیل فلورسانس پس از تنش یخ زدگی می توان میزان خسارت را در این گیاه تخمین زد.