شبکه قلاع کوهستانی مشرف بر مرکز خوره اصفهان و نقش آن ها در حیات پایدار اصفهان

شناخت آثار ایجادشده در ارتفاعات مشرف بر دشت اصفهان که کنترل پهنه اصفهان به ویژه مرکز آن را بر عهده داشته اند، به ما کمک می کند تا با نگاه جامع بتوانیم وضعیت مرکز خوره اصفهان را به عنوان یکی از مهم ترین بخش های سرزمین ایران و جهان اسلام موردبررسی قرار دهیم. در مقاله حاضر با کمک از تصاویر ماهواره ای و بررسی های میدانی هجده نمونه از قلاع و استحکامات مرکز خوره اصفهان که بر رستاق جی اشراف داشته اند شناسایی شده است. با شناسایی و بررسی این عناصر هم پیوند در کنار تجزیه وتحلیل منابع مکتوب مشخص گردید قلعه شاه دژ تنها قلعه مربوط به دشت اصفهان نبوده و این قلعه در تمامی دوره ها اهمیت یکسانی نداشته است. همچنین مشخص شد شبکه قلاع اصفهان با کنترل راه ها و ارتباطی که با یکدیگر و با مراکز جمعیتی از طرق مختلف برقرار می کردند به خوبی امکان تامین امنیت و یا کنترل ساکنان شعاع دید آن ها را داشته اند. این آثار که به واسطه وضعیت خاص توپوگرافیک دشت اصفهان و ارتفاعات اطراف آن ایجادشده در مکان یابی شهرهای اصلی خوره اصفهان یعنی شهر جی و یهودیه و شکل گیری شاخصه های هر دو شهر نقش عمده ای ایفا کرده اند که شناخت آن ها منجر به فهم بهتری از پهنه باستان شناختی اصفهان در دوره های مختلف خواهد شد. گرچه فهم زمان ساخت محوطه ها و تاریخ گذاری دقیق آن ها، به ویژه وضعیت قلاع در دوران قبل از اسلام، نیاز به انجام کاوش های باستان شناسی است اما بنا بر منابع مکتوب می توان مطرح کرد که محوطه ها در دوران اسلامی تا دوران صفویه و شکل گیری ایران واحد با فراز و نشیب هایی به حیات خود ادامه داده اند.