بررسی پراکنش جغرافیایی و ویژگی های مورفولوژیکی توده های مختلف گیاه Zizyphus jujuba Mill از ایران

گیاه Zizyphus jujuba Mill به عنوان یک گیاه دارویی ارزشمند که در طب سنتی ایران جایگاه ویژهای دارد با پراکنش در مناطق مختلف کشور با شرایط آب و هوایی متفاوت، دامنه بردباری اکولوژیکی وسیعی از خود نشان داده است. این درخت در مناطق مرطوب و کمارتفاع سواحل دریای خزر در استانهای گیلان و مازندران تا مناطق خشک و کویری یزد و طبس و ارتفاعات استانهای فارس، لرستان و همدان مشاهده میشود. وجود این گیاه در این مناطق نشاندهنده تنوع ژنتیکی زیاد این گونه است. درخت عناب ضمن استفاده در توسعه فضای سبز، در عرصه های منابع طبیعی و باغها با شرایط اکولوژیکی متفاوت، ترکیبهای شیمیایی و مواد مؤثر دارویی متنوعی خواهد داشت. با ایجاد کلکسیون تحقیقاتی اکوتیپهای عناب ذخایر ژنتیکی این گونه که به دلایل مختلف در معرض تهدید است، حفظ خواهد شد. این طرح به منظور شناسایی مناطق پراکنش و ویژگی های توده های مختلف Zizyphus jujuba Mill در ایران و بررسی تنوع مورفولوژیکی آنها طی سالهای 81- 1378 اجرا شد. در بازدیدهای میدانی، اکوتیپهای عناب در 15 استان شناسایی و از 29 اکوتیپ نهال جهت بررسی های مورفولوژیکی و فنولوژیکی در ایستگاه تحقیقاتی مرحوم بدیعی واقع در 50 کیلومتری غرب قم در قالب بلوکهای کامل تصادفی کاشته شد (از هر اکوتیپ 5 نهال). صفات رویشی و زایشی نهالها از جمله زاویه شاخه با تنه، تعداد خار در شاخه، اندازه بزرگترین خار، اندازه شاخه یکساله، اندازه خار یکساله، شکل برگ، طول دمبرگ، طول برگ، عرض برگ، طول برگ انتهایی، عرض برگ انتهایی و رنگ برگ، یادداشتبرداری گردید. تجزیه واریانس صفات نشان داد که صفات طول و عرض برگ و طول و عرض برگ انتهایی در تکرارهای مختلف با یکدیگر اختلاف معنی داری داشتند. با مقایسه میانگینها به روش آزمون چند دامنهای دانکن، اکوتیپهای تحت بررسی از نظر صفات مورد ارزیابی در گروه های مختلفی قرار گرفتند.