اندازه گیری و تحلیل روند بهره وری به تفکیک بخش های اقتصادی ایران

در این مطالعه شاخص های بهره وری نیروی کار، سرمایه و کل عوامل (TFP) به تفکیک بخش های معرفی شده در قانون برنامه پنج ساله چهارم توسعه برای دوره 1370-1382 اندازه گیری و روند آن تحلیل شده است. براساس نتایج به دست آمده، شاخص بهره وری نیروی کار در سطح کل کشور در دوره مذکور به طور متوسط سالانه 9/0 درصد افزایش یافته و بالاترین رشد مربوط به بخش ارتباطات و بیشترین کاهش به بخش بازرگانی، رستوران و هتلداری اختصاص داشته است. شاخص بهره وری سرمایه نیز در این دوره در سطح کل اقتصاد به طور متوسط سالانه حدود 5/0 درصد کاهش یافته و بالاترین رشد در بخش ارتباطات و بیشترین کاهش در بخش بازرگانی، رستوران و هتلداری اتفاق افتاده است. به رغم بهبود در شاخص های مربوط به سرمایه انسانی و فناوری، شاخص بهره وری کل عوامل در این دوره به طور متوسط سالانه 04/0 درصد افزایش یافته است که حاکی از عملکرد مطلوب اقتصاد در زمینه استفاده بهینه از منابع نیست. نتایج به دست آمده بیانگر آن است که بهترین بخش از نظر استفاده بهینه از منابع بخش ارتباطات و ضعیف ترین بخش بازرگانی، رستوران و هتلداری بوده است. سهم رشد بهره وری کل عوامل در تامین رشد تولید در بخش های صنعت، ساختمان، ارتباطات، آب و برق، خدمات موسسات مالی، پولی، بیمه، مستغلات و حرفه ای و تخصصی و حمل و نقل و انبارداری در محدوده 4/10 درصد تا 7/84 درصد بوده که کمترین به بخش صنعت و بیشترین مقدار به بخش ارتباطات تعلق داشته و در سایر بخش ها رشد بهره وری کل عوامل منفی بوده است که حاکی از عملکرد ضعیف این بخش ها در استفاده بهینه از منابع است. بنابراین، براساس نتایج این مطالعه می توان به میزان ضرورت تصحیح سیاست های گذشته و اتخاذ سیاست های جدید برای تحقق هدف ارتقای بهره وری در بخش های اقتصادی پی برد.