استقرار گام به گام مالیات بر ارزش افزوده در ایران

علل تعلل در استقرار نظام مالیات بر ارزش افزوده در ایران (به رغم شناخت بیست ساله مجلس و دولت) عبارتند از: فقدان برنامه علمیاتی، تضاد کارایی مالیاتی و عدالت مالیاتی، احتمال اجرای شتاب زده، معیوب بودن نظام سنتی مالیات در ایران، و سرانجام بیم و هراس از مشکلات اجرایی VAT است. در این مقاله با اجرای دو برنامه عملیاتی غلتان (دو گام) گلوگاه ها و معایب مالیات بر ارزش افزوده حذف و هضم می شود و در گام سوم نظام مدرن مالیاتی با محوریت ارزش افزوده مستقر می گردد. گام اول (بسترسازی- ایجاد مودیان بزرگ): مثلث نام سنتی مالیات ایران شامل سه ضلع معیوب نیروی انسانی (ممیزانی با نقش پلیس)، سیستم مالیاتی (امکانات و قوانین سنتی و ممیز سالار) و مودیان مالیاتی با هزینه تکمین سنگین است. این نظام فاقد کارایی (سهم اندک در بودجه و GDP) و عدالت مالیاتی (باز توزیع) است. بنابراین، در گام اول باید بستر مناسب برای استقرار VAT فراهم آید. گام دوم (تثبیت- نرخ واحد فراگیر): گام دوم اجرای آزمایشی مالیات بر ارزش افزوده با نرخ واحد (یک درصد) به طور گسترده و فراگیر برای تمامی کالاها و خدمات به صورت همزمان با دریافت مالیات های مستقیم به روش گذشته است (در سال دوم برنامه). این امر می تواند دوران گذار مطلوب برای گام اول (ایجاد تشکیلات جدید مودیان بزرگ) را فراهم آورد. نکته دیگر در گام دوم این است که برای تثبیت نظام مدرن VAT باید تنش های تورمی این نظام، کنترل شود. این دو گام مزایای بسیاری دارد از جمله اجرای آزمایشی و آمادگی برای اجرای جامع، شفاف سازی اطلاعات، ترویج عدالت اجتماعی، حذف تدریجی معایب VAT. گام سوم (استقرار): مثلث نظام مدرن مالیات شامل سه ضلع مهندسی مالیاتی (به جای پلیس مالیاتی)، سیستم مالیاتی (از ابتدای سال سوم برنامه، VAT با نرخ 10 درصد) و مودی مالیاتی با هزینه تکمین اندک است، که کارآیی مالیاتی آن در حدی بالاست که به ماشین چاپ اسکناس مشهور شده و بی عدالتی مالیاتی آن با پیوند زدن بین مالیات بر ارزش افزوده و نظام مالیات منفی و تامین اجتماعی قابل ترمیم است.