ظهور و دگرگونی جریانهای اسلامگرا: مروری بر رویکردها و نظریه ها

به دنبال گسترش فعالیتهای اسلامگرایانه در منطقه خاورمیانه از ابتدای دهه 1980م. نظریه پردازی های فراوانی برای توصیف و تبیین این پدیده صورت گرفت. موج بعدی مطالعات در این زمینه، از اوائل دهه 1990م. و در پی دگرگونی هایی که جریانهای اسلامگرا تجربه کردند، آغاز شد. هدف تحلیلگران مسائل اسلامگرایی آن بود که چگونگی و چرایی گسترش و سپس، دگرگونی این پدیده را به ویژه در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا درک کنند. مقاله حاضر تلاش می کند که با شناسایی این نظریات و ویژگی های هر یک، آنها را بر اساس نوع رویکردشان دربررسی پدیده اسلامگرایی تقسیم بندی کند. بر این اساس، چهار عنوان «رویکرد اندیشه ای»، «رویکرد تاریخی و جامعه شناختی»، «رویکرد منطقه ای- بین المللی» و «رویکرد ترکیبی» پیشنهاد شده است و سپس، نوشته ها و دیدگاه های صاحب نظران این حوزه در زیر سه عنوان نخست جای گرفته اند. این مقاله گرچه حالت توصیفی دارد، می تواند مبنایی برای شناخت و تمایز نظریات موجود از یکدیگر و رابطه احتمالی آنها با یکدیگر باشد.