بررسی چالش های مدیریت منابع آب کشور

ذخایر آب شیرین جهان، تنها 53/2 درصد حجم آب های سطحی کره زمین را تشکیل می دهد که از این مقدار حدود 7/68 درصد به صورت یخ و برف در قطب ها و بخچال های طبیعی متمرکز است و در عمل قابل دسترسی بشر نمی باشد. به عبارت دیگر از کل آب های موجود در سطح زمین، تنها یک درصد آن قابل استفاده بشر می باشد. افزایش جمعیت، توسعه شهرنشینی، صنعت و کشاورزی در دو سده اخیر حجم استفاده از منابع آبی را دو چندان نموده و به راه های مختلف، زمینه های کاهش کمی و کیفی این منابع با ارزش را فراهم نموده است. بررسی ها نشان می دهد که الگوی مصارف آبی در کشورهای گوناگون، متفاوت است و با افزایش توسعه صنعتی، این مصارف به سوی مصارف صنعتی سوق پیدا می کند. در کشورهای با درآمد پایین (فقیر)، متوسط مصرف آب بخش کشاورزی 87 درصد، صنعت 8 درصد و خانگی 5 درصد می باشد، در حالی که این نسبت در کشورهای با درآمد متوسط به ترتیب 75، 12 و 12 درصد و در کشورهای با درآمد بالا به ترتیب 30، 59 و 11 درصد است. مطالعات انجام شده نشان می دهد که هر 21 سال نیاز جوامع بشری به آب، دو برابر می شود در حالی که میزان آب در دسترس بشر ثابت می باشد. شرایط توپوگرافی و قرار گرفتن ایران در کمربند خشک جهان باعث شده است که ایران در زمره کشورهای خشک و نیمه خشک جهان طبقه بندی گردد. متوسط نزولات جوی در کشور 251 میلی متر است که این میزان حدود یک سوم متوسط جهانی و نصف قاره آسیاست. محدودیت منابع آبی در کشور و تمرکز مراکز جمعیتی و صنعت در حاشیه منابع آبی کشور به ویژه در چند سال اخیر، روند استفاده از منابع آبی کشور را تشدید نموده و پیامدهای فعالیت های آنها این منابع را در معرض انواع تهدیدها قرار داده است. بررسی های نشان می دهد که استفاده و مدیریت منابع آبی کشور مطلوب نبوده و در حال حاضر مشکلات و نارسایی های گوناگونی در این خصوص مشاهده می گردد. یکپارچه نبودن مدیریت منابع آب کشور، ناهماهنگی در سیاست گذاری ها، ضعف همکاری و هماهنگی بین دستگاه ها، فرسوده بین شبکه های آبیاری، اتلاف آب در بخش های مختلف، عدم توجه به ملاحظات زیست محیطی در فعالیت های عمرانی، ضعف فن آوری، قطبی بودن تمرکز جمعیت و صنعت در گسترده کشور، کمبود آگاهی های کشاورزان از استفاده بهینه از آب و نهاده های کشاورزی و مانند اینها، از جمله چالش های مدیریت کارآمد منابع آب کشور محسوب می گردند که ضرورت اقدامات هماهنگ و همسو برای استفاده بهینه از منابع آبی کشور و دست یافتن به توسعه پایدار و مناسب را اجتناب ناپذیر می نماید. رعایت ملاحظات زیست محیطی در مکان یابی و اجرای فعالیت های عمرانی، مدیریت یکپارچه منابع آبی کشور، ارتقای آگاهی های جامعه، هماهنگی بین دستگاه ها، یکپارچه نمودن اراضی کشاورزی، اجرا و پیگیری قوانین و مقررات حفاظت از منابع آب و مانند اینها، از جمله اقداماتی هستند که می توانند کشور را برای کارآمد نمودن مدیریت منابع آبی و پیشگیری از روند تخریب آنها یاری نمایند.