بررسی مفهوم «کودک» با رویکردی به حوزه کیفری

«کودک» در علوم مختلف انسانی تعاریف گاه متفاوتی دارد. عدم انطباق این تعاریف با یکدیگر و تاثیر آن در مقوله کاربردی عالم حقوق، آنجا که کودک را از نظر کیفری غیرمسؤول می شناسیم یا به حمایت از او برمی خیزیم، ایجاب می نماید که محدوده کودکی مطابق با واقعیات تبیین گردد.
نگارنده در این مقاله است که مفهوم کودک را در حوزه های مختلف روان شناسی، فقه و حقوق توضیح دهد و در بررسی تطبیقی این دیدگاه ها مفهوم کودک را به دو منظور تحمیل مسؤولیت کیفری به فرد و حمایت از او روشن نماید؛ پس لازم است دو چیز معین شود:1 سنی که تکامل شخصیتی به پایان نرسیده و ارتکاب جرم بر ساختار شخصیتی وی تاثیرات سوء خواهد گذارد، به منظور حمایت از بزه دیده.
2 سنی که شخص قادر به تشخیص حسن قبح اعمال خود و نتیجه سوء حاصل از آن می باشد، به منظور تحمیل مسؤولیت کیفری به مجرم.
پس اگر تشخیص مفهوم کودک در قوانین جزایی با هدف وضع قوانین حمایتی نسبت به وی در قبال اعمال مجرمانه صورت می گیرد، باید این مرزبندی با توجه به تاثیر جرم بر روند رشد و سنی که تکامل شخصیتی انسان در آن متوقف می شود، باشد؛ و اگر مقصود شناخت دوران کودکی در جهت تعیین مسؤولیت کیفری فرد است، شاخصه های آن، قدرت تشخیص حسن و قبح عملی و نتیجه حاصل از عمل است. همچنین ضروری است اصلاح قوانین در جهت تطبیق مفهوم کودک تحت حمایت با کودک واجد مسؤولیت کیفری صورت گیرد و با توجه به این واقعیت که رشد امری تدریجی است، باید با پذیرش محدوده سنی معین چنان عمل شود که کودک دارای مسؤولیت کیفری تخفیف یافته گردد؛ یعنی نه به طور کامل مبرا از مسؤولیت کیفری شود و نه اینکه مسؤولیت کیفری تام به او باز گردد.