بررسی عوامل محیطی و اجتماعی موثر بر گرایش مجدد به مصرف مواد افیونی از دیدگاه معتادان خودمعرف مرکز پذیرش، درمان و پیگیری سازمان بهزیستی زنجان

اعتیاد به مواد مخدر به عنوان نابسامانی اجتماعی، پدیده ای است که آن را بلای هستی سوز نام نهاده اند. یکی از مسایلی که پدیده اعتیاد را پیچیده تر کرده است موضوع عود آن است، چرا که حدود 50 درصد از معتادان ایرانی پس از ترک به سمت مصرف مجدد موادمخدر روی می آورند. هدف از این مطالعه تعیین عوامل محیطی و اجتماعی مرتبط با بازگشت به مواد افیونی در معتادان خود معرف می باشد.
در این مطالعه توصیفی، تعداد 96 نفر از معتادان مرد خودمعرف مراجعه کننده به مرکز پذیرش، درمان و پیگیری سازمان بهزیستی زنجان از طریق نمونه گیری آسان انتخاب شدند. ابزار مطالعه پرسشنامه بوده که پس از تعیین اعتبار محتوا و پایایی (آزمون مجدد) مربوطه مورد استفاده قرار گرفت. گردآوری داده ها از طریق مصاحبه ساختاریافته و توسط دو کارشناس آموزش دیده، در مدت سه ماه انجام یافت. برای تجزیه و تحلیل داده ها از آمار توصیفی و نرم افزار SPSS _ Win استفاده گردید.
بررسی یافته های پژوهش نشان داد که میانگین سنی واحدهای پژوهش 34.66 سال با انحراف معیار 8.52 سال بوده است. تمام واحدهای پژوهش حداقل یک بار سابقه ترک مصرف مواد مخدر را تجربه کرده بودند. بررسی دیدگاه های واحدهای پژوهش در زمینه عوامل شغلی، نداشتن شغل دایم (51 درصد)، در زمینه عوامل اقتصادی، فشار هزینه های زندگی (53.1 درصد)، در زمینه عوامل تحصیلی، کم سوادی (33.3 درصد) و بیسوادی (19.8 درصد)، در زمینه عوامل خانوادگی مجرد، عامل عدم وجود ارتباطات مناسب در خانواده (43.7 درصد) و در زمینه عوامل خانوادگی متاهل، عدم تفاهم با همسر (22.5 درصد) و برخورد بد همسر و فرزندان (21.2 درصد) بیشترین اهمیت را داشته اند. در زمینه عوامل اجتماعی، در دسترس بودن مواد افیونی (85.4 درصد)، مرسوم بودن استفاده از مواد افیونی در جامعه (80.2) و معاشرت با دوستان معتاد و منحرف (80.7 درصد) به ترتیب دارای بیشترین اهمیت از دیدگاه واحد های پژوهش بوده است.
نتایج مطالعه نشان داد که در بین عوامل مورد بررسی، عوامل اجتماعی، شغلی و اقتصادی بیشترین میزان پاسخ های مثبت را از دیدگاه واحدهای پژوهش کسب کرده اند. در ادامه پیشنهاداتی بر اساس یافته های پژوهش ارایه شده است.