مبنای عقلی مناسبات دین و دولت

مناسبات دین و دولت را که در ادوار اخیر به موضوعی پیچیده بدل شده، از سه مسیر می توان بررسی کرد: مطالعه تاریخی جوامع، واکاوی آموزه ای ادیان و تامل عقلی در اقتضائات دین و دولت. این مقاله با در پیش گرفتن مسیر سوم نشان می دهد تنها نسبت عقلی متصور میان آن ها، «همبستگی مثبت» است که با معطوف بودن هر دو به انسان و زیست جمعی او پدید آمده است. بررسی اقتضائات دین و دولت به نحو مستقل نیز مبین نیاز متقابل هر یک از آن ها به دیگری است. این را از طریق بررسی نیاز هر دولت به داشتن فلسفه وجودی و جهت گیری های انسجام بخش می توان احراز کرد و برای دین هم، از طریق نشان دادن مستلزمات تحقق اغراض آن که در ساده ترین بیان، «تاثیرگذاری بر زیست و سلوک انسانی» است.