انتخاب الگوی کشت بالقوه محصولات زراعی بر اساس روش فرایند تحلیل سلسله مراتبی(AHP) مطالعه موردی: دشت تربت جام

شهرستان تربت جام به عنوان یکی از قطب های اصلی کشت محصولات زراعی در استان خراسان رضوی محسوب می شود. از آنجا که بیش از 80 درصد از اراضی زیر کشت محصولات زراعی، آبی بوده و 90 درصد آب مصرفی بخش از منابع آبی سفره های زیر زمینی برداشت می شود، به دلیل این برداشت بی رویه هر ساله حدود 44/1 متر سطح آب سفره ها افت می کند و به علت بارندگی کم امکان جایگزینی وجود ندارد که باعث شده بیلان آبی دشت تربت جام منفی شود. لذا تداوم تولیدات کشاورزی در بلند مدت با الگوی کشت فعلی امکان پذیر نمی باشد. در این مطالعه با استفاده از روش فرایند تجزیه و تحلیل سلسله مراتبی(AHP) و شناخت باورهای ذهنی و معیارهای تصمیم گیری کشاورزان، الگوی زراعی که بطور بالقوه امکان کشت آن در دشت تربت جام وجود دارد، شناسایی و معرفی می شود. به گونه ایی که ضمن تثبیت درآمد کشاورزان، میزان برداشت از منابع آبی دشت را کاهش دهد. نتایج حاصل از محاسبات تحقیق نشان می دهد که اولویت های ذهنی کشاورزان به ترتیب درآمد خالص(سود)، میزان آب مصرفی، هزینه های تولید و اشتغال نیروی کار می باشد. همچنین در الگوی کشت منتخب، میزان آب مصرفی به میزان 84/8 درصد کاهش، درآمد خالص به میزان 06/1 درصد افزایش، هزینه های تولیدی به میزان 7/11 درصد افزایش و سطح اشتغال بدون تغییر باقی می ماند. لذا برای مقبولیت هر چه بیشتر این الگو توسط کشاورزان، در کوتاه مدت سیاست های حمایتی دولت از قبیل سوبسید های نهاده ایی و در میان مدت و بلند مدت افزایش عملکرد محصولات و افزایش راندمان آبیاری پیشنهاد می شود.