حکومت و رعایت؛ درآمدی بر فلسفه سیاسی حکومت در اسلام

با توجه به اهمیت حکومت در اداره جوامع بشری، به ویژه از نگاه مکتب اسلام، و نیز نقشی که پیامبر اسلام حضرت محمد(ص)، به مثابه برترین الگو از منظر قرآن، در توجه به حکومت دارد، آگاهی از اندیشه های ایشان در این خصوص می تواند در تعیین سرنوشت امروز جوامع بشری مؤثر و تعیین کننده واقع گردد. حضرت محمد(ص) پیامبری است که با تکیه بر وحی الهی و اصل اساسی فطرت انسانی، حکومت را به عنوان ضرورتی حیاتی که ضامن مصالح و حقوق انسان هاست، مطرح کرده و در تبیین آن بر مفهوم «رعایت» تکیه نموده است. ازاین رو، در این نوشتار ما به اختصار به بررسی چیستی حکومت با توجه به مفهوم رعایت از دیدگاه این پیامبر بزرگ(ص) می پردازیم. بر این اساس، پرسش اساسی این نوشتار این است که پیامبر اسلام(ص) چه تعبیری از «حکومت» ارائه کرده است و آن را چه می داند؟
با توجه به این پرسش، مفروض اصلی ما این است که با توجه به ایجاد جامعه سیاسی و تشکیل حکومت توسط رسول الله (ص) در مدینه و با توجه به تکیه ایشان بر وحی الهی و شناختش از انسان، حکومت را «رعایت» و «مراعات» به مفهوم نگهبانی و حراست دانسته که بیانگر جهت گیری و کنش مدبرانه در جهت خیر و سعادت عمومی و احقاق حقوق و مصالح امت است. ایشان بر همین اساس رعایت را سیاست و رابطه ای انسانی دانسته اند که حق تک تک افراد جامعه به صورت برابر است؛ یعنی از منظر حضرت(ص) همگان در عین رعیت یا شهروند بودن راع و نگهبان در برابر یکدیگر هستند. پس حکومت تنها، امانت و مسئولیتی حیاتی برای اداره امور عمومی مردم (همگان) است.