بررسی درآمدهای مالیاتی در ایران (قسمت اول)

مقاله حاضر در پنج بخش ارائه شده است. در بخش اول، به برخی از مفاهیم اساسی مالیاتی که معمولا نظام مالیاتی کشورها را توسط این معیارها ارزیابی می کنند، اشاره کرده ام، مفاهیمی از قبیل ظرفیت و کوشش مالیاتی و کشش مالیاتی. در همین بخش، عواملی ساختاری از قبیل اصول طراحی نظامی مالیاتی، و ساختار مالیاتی و مراحل توسعه را بررسی نموده ام. دربخش دوم، ضمن مروری بر تاریخچه وصول مالیات در ایران، به ویژگی های اساسی قوانین مالیاتی (مستقیم و غیرمستقیم) پرداخته ام. بخش سوم، اختصاص به بررسی کلی عملکرددرآمدهای مالیاتی در ایران دارد. در این بخش، ویژگی های کلی درآمدهای مالیاتی در ایران را، باتوجه به مفاهیم مذکور در بخش اول، بررسی کرده ام. مهمترین این ویژگی ها، عبارتند از سهم ناچیز از کل درآمدهای دولت، وابستگی به درآمدهای نفتی، ترکیب نامناسب درونی، عدم بهره برداری از ظرفیت مالیاتی و پایین بودن کوشش مالیاتی، سطح پایین کشش مالیاتی و عدم انعطاف کافی درآمدهای مالیاتی در مقابل تغییرات پایه های مالیاتی و بالاخره وجود معافیتهای گسترده. در بخش چهارم، عملکرد زیر بخشهای اصلی درآمدهای مالیاتی (مالیات بر درآمد،مالیات بر ثروت، مالیات بر شرکتها، مالیات بر واردات و مالیات بر مصرف و فروش) رابررسی کرده ام و در هر مورد، به اطلاعات و شاخصهای بین المللی ذی ربط اشاره نموده ام ومقایسه لازم را انجام داده ام. در همین بخش، به مشکلات ساختاری، قانونی و اجرایی هر یک ازاقلام مالیاتی اشاره نموده ام. در بخش پنجم، با توجه به نتایج حاصل از بررسی به عمل آمده، پیشنهادهایی برای رفع مشکلات و نارسایی های موجود نظام مالیاتی کشور ارائه کرده ام.