بررسی تحولات مصرف انرژی کشور در برنامه های اول و دوم توسعه

در این مقاله، به بررسی تحولات مصرف انرژی در برنامه های اول و دوم توسعه می پردازیم. وابستگی کشور به درآمدهای ارزی حاصل از صادرات، و توجه به منابع مالی هنگفتی که برای تامین تقاضای فزاینده آن لازم است، اهمیت انرژی به عنوان عامل تولید برای بخش های مولد اقتصادی و عامل رفاهی برای بخش های غیر مولد و لزوم استفاده بهینه از آن، ازجمله دلایلی هستند که توجه به مقوله انرژی را ایجاب می کنند. اطلاع از تحولات مصرف انرژی و میزان تاثیرپذیری تقاضای آن از عوامل مختلفی که ممکن است برنامه ریزی شده یابرنامه ریزی نشده باشند، راهنمایی های ارزشمندی را برای هدایت سیاست گذاری های آتی به سمتی که باعث تقویت موارد مطلوب و تضعیف موارد نامطلوب شود، در اختیار قرار می دهد.
بررسی حاضر، نشان می دهد که توجه به بخش عرضه و تقویت آن در برنامه اول سبب شده که طی سال های این برنامه، عرضه داخلی انرژی اولیه و مصارف نهایی انرژی سالیانه، به طورمتوسط، به ترتیب، 10/95 و 8/54 درصد افزایش یابد. عملکرد متناسب با برنامه در طی سال های برنامه دوم نیز قابل مشاهده است. به طوری که دیدگاه مدیریت مصرف باعث شده که رشد متوسط تقاضای سالانه انرژی اولیه و مصارف نهایی در طول این برنامه، به ترتیب، 4/92و 3/95 درصد که حدود نصف ارقام مشابه برنامه اول می باشد، محدود شود. هم چنین بررسی ارقام مربوط به شدت انرژی حاکی از آن است که به رغم کاهش شدت انرژی در بخش های مولداقتصادی طی سال های برنامه های اول و دوم، شدت انرژی کل در برنامه اول افزایش یافته است. این مسئله به دلیل تاثیرگذاری مصارف خانگی و تجاری رخ داده است. به نظر می رسد با ادامه روند چهار سال اول برنامه دوم در سال پایانی آن، عملکرد برنامه دوم توسعه (1378-1374) بیانگر کاهش شدت انرژی در بخش های مولد و حتی کاهش شدت انرژی کل باشد. بدین ترتیب، مجموع سیاست های انرژی در برنامه دوم باعث شده که برای نخستین بار در 40 ساله گذشته، طی یک برنامه، بهره وری انرژی افزایش یابد.