عرضه پول در اقتصاد ایران

در نظام پولی، عرضه پول، فرآیند پیچیده ای است و حاصل رفتارهای متقابل چهارگروه عوامل مؤثر بر آن، شامل بانک مرکزی، بانک های تجاری و تخصصی، سپرده گذاران، ودریافت کنندگان وام می باشد. در همه اقتصادهایی که استقلال نسبی سیاست های پولی ازسیاست های مالی پذیرفته شده است، کنترل بانک مرکزی بر پایه پولی، اهرم اصلی مقامات پولی کشور برای تاثیرگذاری بر اقتصاد، حفظ ارزش پول ملی، و حفظ ثبات اقتصادی داخلی وخارجی است. این بررسی، که دوره زمانی 1376-1340 را در برمی گیرد، نشان می دهد که درسال های پیش از انقلاب اسلامی، عمدت! سلطه نفت بر اقتصاد کشور، و در سال های پس ازانقلاب، عمدت! سلطه سیاست های بودجه ای، مهم ترین اهرم تاثیرگذاری سیاست های پولی را ازدسترس مقامات بانک مرکزی خارج کرده است. از آن جا که در نظام بانکداری کشور، هیچ گاه شبکه بانک های تجاری و تخصصی، از آزادی عمل چندانی برخوردار نبوده اند، بجز در دو مقطع زمانی کوتاه، نقش چشم گیری در فرآیند عرضه پول نداشته اند. در سال های اخیر، برآیندفعالیت های شبکه بانکی، در جهت کمک به گسترش فعالیت های تجاری و بازرگانی، و افزایش سرعت گردش پول بوده است. این بررسی، نشان می دهد که بخش خصوصی از راه واکنش به شرایط مختلف اقتصادی، و ایجاد تغییر در نسبت های سکه و اسکناس به سپرده های دیداری، وسپرده های سرمایه گذاری به سپرده های دیداری، در فرآیند عرضه پول ایفای نقش کرده اند.