نشریه مطالعات منطقه ای
سال پنجم شماره 1 (پاییز و زمستان 1383)

ساخت یک دیوار طولانی در طول سرزمینهای اشغالی، یکی از مهمترین رویدادهایی است که در منطقه به وقوع پیوست و از ابعاد سیاسی و حقوقی بین المللی برخوردار می باشد. ساخت این دیوار که اساسا از همان آغاز با واکنش جدی جامعه بین المللی روبه رو گردید، تمامی مناطق حساس و مهم امنیتی را تحت پوشش قرار داده و به ادعای اسراییل مانع از نفوذ مبارزان و فعالان فلسطین به منظور انجام عملیات انتحاری و یا چریکی علیه اسراییل می شود. جهت گیری اصلی در نوشتار پیش روی، پرداختن به ابعاد حقوقی ساخت دیوار و توجه سازمان ملل، سازمان های بین المللی و دولتهای جهان به این موضوع است. در حقیقت، تلاش این نوشتار، ارزیابی صلاحیت مجمع عمومی در تصویب درخواست رای مشورتی و روشن نمودن جنبه های حقوقی این درخواست می باشد. همچنین بررسی دلایل دیوان در ضرورت ارایه رای مشورتی، تبعات و پیامدهای حقوقی ساخت دیوار و نقض قوانین بین المللی از سوی اسراییل در اثر ساخت دیوار، دیگر فرازهای نوشتار پیش روی است.

یکی از سیاستهای دولت اسراییل در برابر غیریهودیان فلسطینی، تاکید بر شکاف قومی یهودی – غیر یهودی و در نتیجه تضعیف هویت مشترک میان همه غیریهودیان است. بر پایه این سیاست تبعیض، دولت اسراییل، برخوردهای متفاوتی با گروه ها و اجتماعات مختلف غیریهودی می نماید و همواره آنها را در جایگاهی فروتر از جایگاه یهودیان قرار داده است. موضوع اصلی بحث پژوهش پیش روی این است که با تاکید بر جایگاه اقلیت عرب ساکن در سرزمینهای اشغالی تصویری به نسبت آشکار از جنبه های زندگی آنها ترسیم کند. بیشترین تمرکز این نوشتار بر آن است که چگونه جمعیت غیر یهودی فلسطین از بیشترین به کمترین تبدیل گردیده، آنگاه به توصیف جایگاه فروتر و بسیار نابرابر غیریهودیان اشاراتی شده است. در پایان نیز نشان داده می شود که این نابرابری ها، چرا و چگونه بستر ساز و مسبب شکل گیری هویت واحد فلسطینی گردیده است. در ذیل نوشتار «هویت فلسطینی» غیریهویان دیدگاه های ویژه ای نسبت به یهودیان پیدا می کنند که در این پژوهش به آنها نیز اشاره شده است.

در این نوشتار دلالت سیاسی یکی از مفاهیم اصولی و اساسی در دیانت یهود مورد بررسی قرار گرفته است: مفهوم عهد. اگر بپذیریم که هر قوم و آیینی در تحلیل نهایی براساس سنت ویژه خود به ترسیم طرح مورد نظر خویش از سیاست و جامعه می پردازد و یا دارای سنتی است که در برگیرنده مفاهیم محوری گوناگونی است که در شکل دین به چارچوب تفکر سیاسی و اجتماعی آن قوم مدخلیت دارد، می توان گفت این سنت در آیین یهود مبتنی است بر مفهوم اساسی عهد. ناظر به تنظیم رابطه خدا با انسان، ساماندهی نهادها و سازمان های اجتماعی و رابطه آدمیان با یکدیگر در عرصه جامعه، تعریف عدالت و خیر. گواینکه در بدو امر تاثیر دوران ساز برای یهودیت و یهودیان همانا هویت بخشی به انسان است.

تحولات مهم چند دهه آخر قرن بیستم مانند تغییرات راهبردی در عرصه بین المللی، بیشتر از فضا و فضای مجازی (Cyberspace)، رویداد 11 سپتامبر 2001 و ایجاد ماموریتهای قرن بیست و یکمی خود نیازمند تغییرات گسترده ساختاری است. بی تردید تغییر ساختار پیشرفته ترین ارتش دنیا که بیشترین بودجه نظامی را دارد، بدون برنامه ریزی دقیق و همه جانبه امکان پذیر نیست. این امر نیازمند استفاده از فن آروی های نوین، برنامه های عملیاتی جدید و سازماندهی ساختارها جهت اداره جنگ از راه های فوق العاده نوین است. ارتش آمریکا هم اکنون چشم انداز تغییر ساختار نظامی تا سال 2020 را ارایه داده است. در این چشم انداز برای هر یک از بخشهای سه گانه ارتش یعنی نیروی دریایی، نیروی زمینی و نیروی هوایی برنامه های جداگانه ای در نظر گرفته اند. در این نوشتار مهمترین مواردی که ارتش آمریکا باید در برنامه تغییر ساختار خود مدنظر قرار دهد، مورد بررسی قرار گرفته است.

ایدئولوژی به عنوان یکی از پایه های مشروعیت در نظم سیاسی اسراییل، همواره مورد توجه و دقت نظر دولتمردان اسراییل بوده است. دولت اسراییل هموار خود را یک دولت یهودی معرفی کرده و تلاش نموده که مذهب و سیاست را از هم جدا ننماید. این ایدئولوژی که در تفکرات جریان سیاسی ای که پایه گذار آن هرتزل بوده، ریشه دارد. بازنگری در آموزه های دینی یهود، صهیونیسم را شکل داد و به این ترتیب، مهمترین پایه قدرت و مشروعیت دولت اسراییل را بنا نهاد. با وجود این ایدئولوژی صهیونیستی از سوی جریانهای مختلف داخل اسراییل با چالشهایی روبه رو شده است که در مجموع، این چالش های فکری بحثهای جدی درباره رابطه دین و دولت، تعریف از یهود و دولت یهود مطرح نموده که با آینده اسراییل به شدت گره خورده است. شفافیت این جریانهای فکری، درک درست از چالش های موجود فرا روی دولت اسراییل را میسر می نماید.

این نوشتار به بررسی وضعیت حقوق بشر در سیاست خارجی و داخلی آمریکا پس از یازدهم سپتامبر می پردازد حقوق بشر هم در خارج وهم در داخل ایالات متحده همواره آماج حملات بوده و هم زمان با مقابله دولت بوش با تروریسم، این حملات دوچندان شده است. در این نوشتار کوشیده شده است که عمق این فجایع به طور کامل مورد بررسی قرار گیرد. در پی حملات یازدهم سپتامبر 2001 در آمریکا و شروع مبارزه دولت بوش با تروریسم جهانی، پیش گویی های بسیاری بر این اساس بود که آرمان گرایی (ایده آلیسم) در سیاست خارجی آمریکا از بین خواهد رفت. جهان هم اکنون شاهد تنزل وضعیت حقوق بشر در روابط بین الملل آمریکا با دیگر کشورها است، در حالی که هم زمان بحثهای زیادی درباره سیاستهای طرفدارانه از ترورهای سیاسی، دادگاه های نظامی سری و نقض کنوانسیونهای ژنو در رفتار با اسرا- به ویژه زندانیان عراقی در بند نیروهای امریکایی و استفاده از شکنجه در بازجویی ها، وجود دارد. در ابتدا به بررسی وضعیت حقوق بشر در بعد داخلی و بین المللی خواهیم پرداخت و سپس نقض حقوق بشر دوستانه در بعد بین المللی توسط آمریکا مورد بحث و بررسی قرار می گیرد تا عمق نقض حقوق بشر در عرصه داخلی و بین المللی بر همگان روشن شود.

رویداد یازدهم سپتامبر، مشکلات برتری آمریکا را آشکار نمود. آسیب پذیری این کشور هرچند پس از یازدهم سپتامبر، نمود بیشتری پیدا نمود اما به زعم نویسنده این نوشتار، در واقع آمریکا از دهه 1970 به بعد، جایگاه خود را به عنوان یک قدرت جهانی به تدریج از دست داده و ثبات و آرامش این کشور در حال از میان رفتن است. در حقیقت، نویسنده کوشیده تا نشان دهد همان عناصر سیاسی، اقتصادی و نظامی که موجب هژمونی آمریکا گردیدند، زمینه ساز اضمحلال آمریکا نیز خواهند شد. نویسنده با اشاره به مراحل هژمونی شدن آمریکا طی سه دهه اخیر نشان می دهد که این کشور چگونه طی یک فرآیند طولانی به یک قدرت جهانی تبدیل شد. اما یازدهم سپتامبر و به کاربردن قدرت نظامی توسط آمریکا، موجب گردید عده ای بر این باور شوند که پاسخ آمریکا به حملات تروریستی، تنها عاملی بر تسریع روند سقوط و انحطاط واشنگتن خواهد بود.