فهرست مطالب

زمین شناسی محیط زیست - پیاپی 35 (تابستان 1395)

نشریه زمین شناسی محیط زیست
پیاپی 35 (تابستان 1395)

  • تاریخ انتشار: 1395/05/20
  • تعداد عناوین: 7
|
  • علی افشاری*، پریسا علمداری صفحات 1-14
    مطالعه حاضر با هدف تعیین شکل های شیمیایی کبالت و مس در خاک های زیر کشت دیم و آبی و ارزیابی خطرات زیستی آنها در استان زنجان انجام گرفت. برای این منظور تعداد 120 نمونه خاک (96 نمونه خاک های زیر کشت دیم و 24 نمونه خاک های زیر کشت آبی) برداشت گردید و بعد از تعیین غلظت کل عناصر، تعداد 36 نمونه با بیشترین تنوع برای تجزیه های آزمایشگاهی انتخاب گردید. با توجه به نتایج، غلظت کل و قابل استخراج با DTPA کبالت در کاربری دیم و آبی به ترتیب 6/25، 35/0 و 3/24 و 39/0 و مس به ترتیب 8/29، 1/2 و 3/62، 2/5 میلی گرم بر کیلوگرم بدست آمد. توزیع مس در خاک های زیر کشت دیم شامل جزء باقیمانده (2/74%)، اکسیدی (5/10%)، آلی (4/8%)، کربناتی (6/4%) و محلول+تبادلی (4/2%) و در خاک های زیر کشت آبی به ترتیب جزء باقیمانده (0/70%)، آلی (1/13%)، اکسیدی (1/10%)، کربناتی (4/4%) و محلول+تبادلی (3/2%) می باشد. توزیع شیمیایی کبالت در دو خاک تفاوتی نشان نداد و فقط در سهم هر یک از اجزاء تفاوت ملاحظه شد و به ترتیب جزء باقیمانده>اکسیدی>کربناتی>محلول+تبادلی>آلی بدست آمد. بالاترین ضریب همبستگی بین جزء متصل به مواد آلی مس با ماده آلی (731/0=r) بدست آمد. فاکتور آلودگی اختصاصی (ICF) برای مس و کبالت در کشت دیم به ترتیب 35/0 و 11/1 و در کشت آبی 50/0 و 28/1 بدست آمد. فاکتور آلودگی جهانی (GCF) به ترتیب در خاک های زیر کشت دیم 46/1 و آبی 78/1 بدست آمد. میانگین عدد ارزیابی خطرپذیری (RAC) برای مس و کبالت به ترتیب 9/6 و 24/27 درصد مشاهده شد.
    کلیدواژگان: عصاره گیری متوالی، خاک های زیر کشت دیم، خاک های زیر کشت آبی، مس، کبالت، زنجان
  • زهرا بهاری چهارده *، شهروز حق نظر صفحات 15-29
    رودخانه زرجوب در شمال ایران، استان گیلان و در محدوده شهرستان رشت واقع شده است. در طی مطالعه، در 5 نقطه از آب ورسوب رودخانه زرجوب نمونه برداری شد. بر اساس مطالعات ژئوشیمیایی بر روی رسوب و آب رودخانه زرجوب مشخص گردید که هیچ آلودگی زیست محیطی در رسوب رودخانه وجود نداشته اما آنالیز آب رودخانه نشان می دهد که عناصر کادمیم، کبالت، جیوه، منگنر، نیکل و روی در تمام نمونه های آب به خصوص در منطقه شهر صنعتی رشت و پل گلسار به طرف پیربازار بیشتر از استاندارد WHO و استاندارد آب ایران است. روند تغییرات غلظت این عناصر، تحت تاثیر ورود فاضلابهای شهری خانگی و صنعتی بوده. غلظت این عناصر در طول مسیر رودخانه (قبل، داخل و بعد از شهر رشت) دارای تغییرات نامنظم است. مقدار BOD آب رودخانه به جز یک ایستگاه در همه ایستگاه ها از استاندارد ایران بیشتر است که علت آن ورود فاضلاب صنعتی و خانگی و بیمارستانی در طول مسیر رودخانه می باشد. مقدار COD در تمام ایستگاه ها بیشتر از استاندارد آب ایران است که در منطقه گلسار به پیربازار تقریبا 30 برابر استاندارد است و این نشانه آلودگی بسیار شدید آب رودخانه است. فلزات سنگین موجود در آب های آزاد وارد بدن ماهیان و سایر آبزیان می گردد و در بدن آنها تجمع می کند و همچنین تجمع عناصر سنگین در بافت گیاهان که سرانجام وارد زنجیره غذایی می شود می تواند علت گسترش سرطان گوارش و بیماری های غدد درون ریز در استان گیلان باشد
    کلیدواژگان: رودخانه زرجوب، آلودگی، ژئوشیمیایی، زیست محیطی
  • علیرضا مهراب* صفحات 30-38
    در این پژوهش، سعی شده است تا کارایی گاز رادون، به عنوان یکی از پیش نشانگرهای زمین لرزه مورد بررسی قرار گیرد. فعالیت گسل قوچان در گذشته با زمین لرزه های زیادی همراه بوده، که نتایج آن خسارات زیادی به همراه داشته است. به منظور امکان بررسی فعالیت گسل و میزان نشر رادون از آن، گسل قوچان و همچنین فعالیت لرزه خیزی بررسی وجهت تعیین میزان نشر رادون انتخاب شد. پس از انجام مطالعات مقدماتی ومشخص کردن پارامترهایی مانند تعیین تراکم جمعیتی در پاره ای از نقاط گسل،در ادامه با جمع بندی نتایج منطقه ای از گسل که دارای بیشترین تراکم جمعیتی و خطر لرزه خیزی است انتخاب و جهت تعیین میزان نشر رادون در زون گسل مورد بررسی قرار گرفت.درهنگام نمونه برداری مشخص گردید که به دلیل نوع و بافت دانه بندی خاک زون گسل امکان دسترسی به عمق تعادلی وجود ندارد،لذا ادامه فعالیت و عمق نمونه گیری محدود به 5/0متر فوقانی سطح خاک گردید.در ادامه جهت پهنه بندی 75 نقطه تعیین ونمونه گاز رادون موجود در خاک قسمتی از زون گسل،در آزمایشگاه زیست محیطی دانشگاه پیام نور مشهد مورد تجزیه قرار گرفته و نتایج حاصل در آنالیزهای جداگانه ارائه شده است. نتایج حاصل از این مطالعه نشان دادکه:این گسل با حجم بالایی از رادون خروجی بین Bq/m3(67-11260) آماده وقوع زمینلرزه های بزرگی می باشد.و نیز در بخشی از گسل پهنه بندی میسر شد.
    کلیدواژگان: گسل قوچان، رادون، زون گسل، Bq، m3
  • افشین اکبری*، امید محمدی صفحات 39-53
    طبق بررسی های انجام شده در بحث معدن، مشاهده شد که عدم‏قطعیت محاسبات اقتصادی، ناکافی بودن اطلاعات اولیه، هزینه‏ی تکمیل اطلاعات و خطر‏پذیری در تصمیم‏گیری مدیران در مجموع دورنمایی از یک رفتار مدیریتی را آشکار می‏کند که در فرهنگ مطالعات ارزیابی طرح‏های معدنی به آن ریسک انجام طرح می‏گویند. این ریسک آثار زیست محیطی قابل توجهی به همراه دارد. از آن جمله برداشت باطله بیش از حد و گسترش بی مورد محدوده پیت نهایی در صورت مفروض داشتن قیمتی بالا ولی غیر واقعی در فرآیند برنامه ریزی معدن. از آنجا که تمام پروژه های معدنی، شرایطی همراه با عدم‏قطعیت دارند، بررسی و تحلیل ریسک در این پروژه ها ضروری است. یکی از مهمترین مسائل دارای عدم‏قطعیت، قیمت فلز بوده و در تعیین محدوده نهایی معدن نیز عدم‏قطعیت قیمت مطرح می‏شود. دراین تحقیق روشی برای تعیین محدوده معدن روباز مس سرچشمه بر اساس مدیریت ریسک عدم‏قطعیت قیمت مس با استفاده از کمینه‏سازی هزینه‏ی ریسک، تحت شرایط عدم‏قطعیت به نام معیار ارزیابی عاری از ریسک ارائه شده است. فرآیند روش‏شناسی ارائه شده طی چهار مرحله که شامل تعریف مسئله، شناسایی مالی ریسک، مدلسازی و در نهایت ارزیابی است انجام می‏شود. مرحله‏ی تعریف مسئله، شامل شناخت کامل مسئله مورد ارزیابی است که در این تحقیق همان مسئله تعیین محدوده نهایی معدن روباز می‏باشد. در مرحله‏ی شناسایی مالی ریسک، به علت ضعف مدل‏های پیش‏بینی قیمت، با استفاده از تحلیل ترند، سه مدل پیش‏بینی قیمت بر مبنای سه نوع سری زمانی مختلف قیمت مس، شکل می‏گیرد و با توجه به آن، سه پروژه محتمل با کمترین قیمت ممکن، بیشترین قیمت ممکن و قیمت بینابینی ممکن تعیین می‏شود. در گام مدلسازی نیز بر اساس سه پروژه حاصل شده در قسمت قبل، هزینه‏ی ریسک با استفاده از روابط عدم نفع، زیان و مجموع هر دو عدم نفع و زیان، حاصل می‏شود. مرحله‏ی ارزیابی از دو قسمت تشکیل شده است، قسمت اول شامل یافتن احتمالات مورد نیاز مدل ارزیابی ریسک و قسمت دوم انجام ارزیابی هزینه‏ی ریسک و محاسبه معیار ارزیابی عاری از ریسک می‏باشد. سپس با تحلیل هزینه‏ی ریسک تحت شرایط عدم‏قطعیت و معیار ارزیابی عاری از ریسک، محدوده نهایی معدن روباز تعیین می‏شود تا با برنامه ریزی برای توسعه این محدوده نهایی موجبات توسعه پایدار فراهم گردد.
    کلیدواژگان: محدوده نهایی پیت، عدم قطعیت، مدیریت ریسک، قیمت محصول نهایی
  • سیامک بهاروند *، سلمان سوری صفحات 53-65
    پهنه بندی زمین لغزش یکی از روش هایی است که می توان به کمک آن مناطق بحرانی را به لحاظ پایداری شیب مشخص کرده و از نقشه های پهنه بندی به دست آمده در برنامه ریزی های توسعه پایدار استفاده کرد. هدف از این تحقیق تهیه نقشه خطر زمین لغزش با استفاده از روش های تراکم سطح وزنی و سلسله مراتبی فازی در حوضه آبخیز چم سنگر با مساحت 81/262 کیلومترمربع در 40 کیلومتری جنوب شرق شهر خرم آباد دراستان لرستان است. به منظور بررسی پایداری دامنه ها در این حوضه، ابتدا نقاط لغزشی با استفاده از عکس های هوایی و بازدیدهای میدانی مشخص و متعاقب آن نقشه پراکنش زمین لغزش منطقه تهیه گردید. سپس هر یک از عوامل موثر بر وقوع زمین لغزش در منطقه مورد مطالعه از قبیل شیب، جهت شیب، ارتفاع، زمین شناسی، بارش، کاربری اراضی، فاصله از جاده و آبراهه در محیط نرم افزار Arc GIS رقومی و برای پهنه بندی خطر زمین لغزش مورد استفاده قرار گرفت. برای ارزیابی و طبقه بندی نتایج خروجی مدل های مورد استفاده در برآورد خطر لغزش منطقه، از شاخص جمع مطلوبیت استفاده شده است. نتایج بدست آمده نشان می دهد مدل تراکم سطح وزنی روش کارآمدتری نسبت به مدل سلسله مراتبی فازی در تهیه نقشه خطر لغزش های حوضه چم سنگر می باشد. بر اساس پهنه بندی صورت گرفته با استفاده از مدل تراکم سطح وزنی به ترتیب 61/37، 40/44، 40/15، 31/2، 27/0 درصد از مساحت منطقه در کلاس های خطر خیلی کم، کم، متوسط، زیاد و خیلی زیاد قرار گرفته است.
    کلیدواژگان: زمین لغزش، لرستان، حوضه چم سنگر، تراکم سطح وزنی، سلسله مراتبی فازی
  • محمد دردی محمودی*، علیرضا مرادیان هره دشت، عطاالله ندیری صفحات 66-78
    آب زیرزمینی یکی از مهم ترین منابع مورداستفاده بشر می باشد. توجه به منابع آب زیرزمینی در ایران با شرایط اقلیمی و جغرافیایی خاص آن امری ضروری به نظر می رسد. ازاین رو اهمیت بررسی و مطالعه آب های زیرزمینی در سال های آتی بیش ازپیش شده است. در این پژوهش از داده های 38 نمونه آب زیرزمینی واقع در حوضه آبریز سفیدرود استفاده شد. از روش های گرافیکی، تحلیل آماری چندمتغیره همراه با سیستم تحلیلی اطلاعات جغرافیایی (GIS) در این پژوهش استفاده شده که می تواند به درک بهتر فرایندهای حاکم بر آب زیرزمینی منطقه سفیدرود یاری رساند. مقدار EC در بالادست حوضه، برخلاف انتظار، اما به دلیل زمان ماندگاری بالا و تاثیر واحدهای مارنی اطراف سد سفیدرود (واقع در بالادست حوضه آبریز) بیشتر از پایین دست آن می باشد. تحلیل مولفه های اصلی (PCA) منجر به تشخیص 5 عامل موثر بر کیفیت آب زیرزمینی شد. روش خوشه بندی منتج به استخراج سه خوشه شد که خوشه اول نامناسب ترین (بیشترین هدایت الکتریکی) و خوشه سوم (حداقل هدایت الکتریکی) مناسب ترین کیفیت را داشته اند. کیفیت آب از دیدگاه کشاورزی مناسب بود. در یک دید کلی آب های قسمت پایین دست حوضه و بالادست حوضه (اطراف سد سفیدرود) نامناسب ارزیابی شده و قسمت های میانی دشت کیفیت بهتری را دارد
    کلیدواژگان: آب زیرزمینی، سفیدرود، هیدروژئوشیمی، دیاگرام ویلکوکس، GIS
  • مجتبی رحیمی شهید*، نیما رحیمی صفحات 79-88
    همواره ساخت سدها اثرات مثبت و منفی بر محیط زیست دارد که با توجه به معیارهای مختلف، اثرات زیست محیطی سدها می تواند خسارات کوتاه مدت و بلند مدت را به دنبال داشته باشد. این اثرات ممکن است وضعیت آب وهوا، زندگی جانوری، فرهنگ، آثار باستانی و غیره را تحت تاثیر قرار دهد و به شدت باعث تغییر آن شوند؛ بنابراین با توجه به اهمیت اثرات مثبت احداث سد، به حداقل رساندن اثرات منفی زیست محیطی سد جهت رسیدن به یک توسعه پایدار لازم است. در این مقاله ابتدا، برخی از تعاریف مرتبط و آثار زیست محیطی سدها بیان شده است. سپس برخی چالش های زیست محیطی سدها در ایران بحث خواهد شد. درنهایت راه حل های کاربردی جهت کاهش اثرات زیست محیطی سدها پیشنهاد می شود. بدین منظور قوانین زیست محیطی سدها در استرالیا و یک راه حل موفق معرفی شده است.
    کلیدواژگان: جنبه های زیست محیطی، سدها، قوانین زیست محیطی، منابع آبی
|
  • Ali Afshari *, Parisa Alamdari Pages 1-14
    This study aimed to determine the chemical forms of cobalt and copper in soil under rain fed and irrigated cultivation and their biological risk assessment in Zanjan province. For this purpose, 120 samples (96 rain fed soil samples and 24 soil samples irrigated) were taken and after determination concentration of all the elements, 36 samples with maximum variation were selected for laboratory analysis. The results showed that the concentrations of total and DTPA-extractable cobalt under rain fed and irrigated land uses for Co were 25.6, 0.35 and 24.3 and 0.39 and for Cu were 29.8, 2.1 and 62.3, 5.2 mg/kg respectively. Copper distribution in the rain fed soil included residual fraction (74.2%), oxide fraction (10.5%), organic matter fraction (8.4%), carbonate fraction (4.6%) and soluble笗Ⅺ砞榹 fraction (4/2%) and in irrigated soil included residual fraction (70%), organic matter (13.1%), oxide (10.1%), carbonate (4.4%) and soluble笗Ⅺ砞榹 (2.3%). Chemical distribution of cobalt in soils showed no significant difference in the proportion of each fraction in order of residual fraction>oxidized>carbonate>soluble笗Ⅺ砞榹>organic fraction achieved. The highest correlation coefficient was found between bound to organic matter fraction of Cu with organic matter (r=0.731). Individual contamination factors (ICF) for copper and cobalt in rain fed and irrigated conditions were 0.35 and 1.11 and 0.50 and 1.28 respectively. Global contamination factor (GCF), under rain fed and irrigated were 1.46 and 1.78 respectively. Risk assessment code (RAC) for copper and cobalt was 6.9 and 27.24% respectively.
    Keywords: sequential extraction, rain fed soils, irrigated soils, Cu, Co, Zanjan
  • Zahra Bahari Chahardah*, Shahroz Haghnazar Pages 15-29
    Zarjoob River is located in north of Iran, Guilan province, Rasht city limits. During the study, the water and sediments of Zarjoob River were sampled in 5 places. According to geochemical studies on sediment and water of Zarjoob River it was found that there is no environmental contamination in river's sediment but the analysis of river's water shows that the existence of elements of Cadmium, Cobalt, Mercury, Manganese, Nickel and Zinc in all samples of water specially in Rasht industrial city region and Golsar Bridge to Pirbazar are more than WHO standard and water standard of Iran.
    These element's concentration changes process is affected by the arrival of urban- domestic and industrial wastewater. The concentration of these elements along the river (before, inside, and after Rasht city) has irregular changes. The amount of BOD of river's water in all stations except in one of them is more than the standard in Iran and it is due to the arrival of industrial, domestic and hospital wastewater along the river.
    The amount of COD in all stations is more than the water standard of Iran which is approximately 30 times more than the standards in Golsar region to Pirbazar and this indicates very severe water contamination in river. Heavy metals existed in international water enter the body of fish and other aquatic animals and they are accumulated in their body. Also the accumulation of heavy metals in plant's tissue finally enters food chain which could be the reason of developing gastrointestinal cancer and endocrine diseases in Guilan province.
    Keywords: Zarjoob River, contamination, geochemically, environmental
  • Alireza Mehrab * Pages 30-38
    In this study, we tried to radon gas efficiency, as one of the signs before the earthquake are examined. Ghoochan fault activity in the past has been associated with large earthquakes, the results of which have brought a lot of damage. In order to check the activities and emission of radon fault, the fault Ghoochan as well as seismic activity survey to determine the emission of radon was chosen direction. After preliminary studies, depending on parameters such as population density in some parts of the fault, Then, summing up the results of the fault which has the highest population density and seismic risk is Choose and to determine emission of radon in the fault zone was studied. When were determined that due to the type and texture of soil gradation balance is not deep fault zone access. So continue sampling depth is limited to 0.5 meters above soil level. The following zoning exposure to radon in soil samples 75 points determine the portion of the fault zone. Payam Mashhad analyzed in the environmental laboratory and the results are presented in a separate analysis. The results of this study showed that: the fault between the output of large quantities of radon 67-11260) Bq/m3(Ready great earthquake. And also on the part of the fault zone was possible.
    Keywords: Fault Ghoochan, Radon, Fault zone, Bq-m3
  • Siamak Baharvand *, Salman Sori Pages 53-65
    Zoning Landslide is one of the approaches which can be used to define the critical areas regarding the slope stability and the maps prepared based on this demarcating are used in programming stable development. The purpose of this research is landslide hazard mapping using Weigthed density area model and AHP Fuzzy models in Chamsangar watershed with an area about 262.81 km2 in the 40 kilometer far from the south east of Khorram Abad city in Lorestan province.In order to check the stability of slopes in this basin, At first landslide points were recognized by using aerial photographs, extensive field studies and subsequently the distribution of landslide map was made.Then each effective factors on landslide occurred in study area such as: slope, aspect, altitude, geology, rainfall, landuse and distance from the road and drainages Digited in Arc GIS environment and for hazard zonation landslide were used. The used for assessment and classification of models outputs in approximation of landslide risk. Results show that, the Weigthed density area model has more efficiency than AHP Fuzzy model for landslide hazard mapping in Chamsangar watershed. According the zoning based on the Weigthed density area model, the 37.61, 44.40, 15.40, 2.31, and 0.27 percent of the area is located in very low, low, medium, high and very high risk classes, respectively.
    Keywords: Landslide, Lorestan, Chamsangar watershed, Weigthed density area model, AHP Fuzzy model
  • Mohammad Dordi Mahmoodi*, Alireza Moradian Harehdasht, Ataollah Nadiri Pages 66-78
    Water resources are one of the most useable sources for humans. Attention to groundwater with respect to specific climatical and geographical conditions of Iran seems essential. Therefore, importance of investigating and studying groundwaters in future years is anticipated. In this study, the data of 38 samples used were located in Sefidrood Dam basin. Graphical and multivariate statistical analysis methods along with Geographical Information System (GIS) have been used in this study which can help to better understand dominant processes on groundwater of Sefidrood area. EC values in upstream of basin, unexpectedly, due to high residence time and effect of marly formations of around the Sefidrood Dam (located in upstream of basin) is greater than its downstream. Principal Components Analysis (PCA) led to recognizing five effective parameters on the groundwater. Clustering Analysis resulted in extraction of three clusters, of which the first cluster is the most inappropriate (with maximum of electrical conductivity) and third cluster (with minimum of electrical conductivity) have had most appropriate quality. Water quality from agriculture viewpoint was suitable. In a general view, water of downstream and upstream of basin (around of Sefidrood dam) was evaluated as unsuitable, and the middle part of the basin has a better quality.
    Keywords: Groundwater, Sefidrood dam, Hydrogeochemistry, Wilcox Diagram, GIS
  • Mojtaba Rahimi Shahid*, Nima Rahimi Pages 79-88
    Dams have positive and negative effects on environment. According to different criteria, environmental effects of dams can lead short term and long term damages. These effects may influence on the situation of meteorology, biology, culture, ancient works, etc and severely causes to change it. So considering importance of positive effects of dam construction, it is necessary to minimize negative environmental effects of dams to achieve a stable development. In this article some of definitions have been provided and then the environmental effects are presented. Some environmental challenges of dams in Iran will be discussed. Some solutions regarding reducing environmental effects of dams are suggested. Also, the environmental legislation of dams in Australia and an example successful solutions are presented.
    Keywords: Environmental aspects, Dams, Environmental legislations, Water reservoirs