نشریه رویکردهای پژوهشی در علوم زمین
پیاپی 9 (پاییز 1397)

هدف این تحقیق، بررسی تغییرات شاخص های اشباع آب های زیرزمینی چاله گلباف نسبت به کلسیت ،دولومیت، ژیپس و هالیت می باشد . با توجه به فقدان چاه بهره برداری نمونه برداری از 16 مادر چاه قنات در منطقه صورت پذیرفته است و غلظت یون های سدیم و پتاسیم از طریق Flame فتومتر و کلر، منیزیم ، کلسیم و بی کربنات به روش تیتراسیون و سولفات به روش رنگ سنجی موردسنجش قرارگرفته است . EC و pH نیز به صورت دستگاهی در صحرا اندازه گیری شدند. برای آنالیز و ارزیابی هیدرو شیمایی آب زیرزمینی چاله تکتونیکی گلباف، شاخص اشباع کانی های مختلف شامل کلسیت، دولومیت، ژیپس و هالیت به وسیله نرم افزار PHREEQC تعیین گردیده است . به منظور بررسی و برآورد تغییرات مکانی این شاخص ها در منطقه با استفاده از نرم افزار ArcGIS 9.3 و با به کارگیری گزینهSpatial Analyst نقشه های مربوطه ترسیم گردیده است. نتایج نشان می دهد که شاخص های اشباع همه این کانی ها منفی است و آب زیرزمینی نسبت این کانی ها تحت اشباع می باشد . شاخص های اشباع کلسیت و دولومیت در محدوده موردمطالعه به دلیل تاثیر سازندهای اطراف و سنگ کف که بیشتر سنگ آهک است ، بالا می باشد . شاخص اشباع ژیپس و هالیت نیز در بخش های غربی یک روند افزایشی را نشان می دهد که می تواند به دلیل وجود نهشته های تبخیری و مارن های گچ دار قرمزرنگ باشد.

مدل سازی فرآیندی است که منجر به تولید مدل می گردد. مدل خلاصه یک واقعیت است که جزئیات مهم در آن در نظر گرفته شده است. مدل در واقع یک واقعیت را ساده بیان می کند ولی این ساده کردن به حدی نیست که مسائل مهم حذف شوند. یعنی عواملی که تاثیر حیاتی دارند، در مدل در نظر گرفته می شوند. در اکتشافات مقدماتی و اولیه، شناسایی مناطقی که باید در مراحل بعدی مورد توجه قرار گیرند با استفاده از مدل سازی پتانسیل معدنی صورت می گیرد. مدل سازی پتانسیل معدنی در واقع یافتن مکان ها یا مناطقی است که یک سری معیارها و ملاک ها برای حضور ذخیره در آن ها صدق می کند. روش های ساخت مدل های پیشگو به دو دسته دانش محور و داده محور تقسیم میشوند. در این تحقیق به بیان روش های مختلف دانش محور در مدل سازی پتانسیل معدنی پرداخته ایم. این روش ها شامل مدل سازی دانش محور با استفاده از نقشه های شاهد دوتایی، مدل سازی دانش محور با استفاده از نقشه های شاهد چندکلاسه، روش منطق بولی، مدل سازی با روش همپوشانی شاخص دوتایی، مدل سازی با روش همپوشانی شاخص چند کلاسه، روش منطق فازی و روش توابع برآورد می باشد.

آگاهی از خطرات زمین شناسی، نقش مهمی در انتخاب گام پیشروی مجاز تونل دارد. نخستین گام در طراحی تونل در سنگ های ضعیف و با عمق زیاد نسبت به سطح زمین ، تعیین وضعیت زمین از لحاظ پتانسیل مچاله شوندگی یا جابجایی های وابسته به زمان و پدیده انفجار سنگ می باشد. تونل انتقال آب گلاب با طول حدود11کیلومتر و قطر حفاری 2/4 متر بخشی از طرح آبرسانی از سد زاینده رود به شهرهای کاشان و اصفهان است. با توجه به عبور تونل از نواحی مرتفع و کوهستانی و وجود توده سنگ های آهکی و نسبتا ناپایدار و سست، بررسی پتانسیل مچاله شوندگی و انفجار سنگ به منظور تعیین گام مجاز پیشروی تونل ضرروی می باشد. در این تحقیق، ابتدا با استفاده از برداشت های زمین شناسی و مطالعه گمانه های حفاری شده، مسیر تونل تقسیم بندی و سپس مچاله شوندگی و انفجار در هر محدوده بررسی گردید. براین اساس توده سنگ مسیر تونل به سه محدوده، محدوده A با پتانسیل مچاله شوندگی متوسط و انفجار سنگ ضعیف، محدودهB با پتانسیل مچاله شوندگی شدید و انفجار سنگ ضعیف تا متوسط و محدوده C با پتانسیل مچاله شوندگی ضعیف تا متوسط و انفجار ضعیف سنگ تفکیک شد. سپس در ادامه به منظور تعیین گام مجاز پیشروی تونل از نرم افزار FLAC3D و روابط ساکورایی استفاده شد و در نهایت گام مجاز برای محدوده B تونل که در شرایط نامساعدتری نسبت به سایر محدوده ها قرار داشت برابر 3 متر مشخص شد.

اندازه گیری شاخصهای مهم مورفوتکتونیکی و تلفیق این شاخصها با روش AHP در محیط GIS حوضه آبریز گلپایگان را از منظر تکتونیکی فعال نشان می دهد. اندازه گیری کمی این شاخصها اجازه می دهند تا به طور واقعی و معقول سیماهای زمین شناسی مختلف را با یکدیگر مقایسه کرده و در تشخیص و توصیف میزان فعالیت تکتونیکی به کار برد. در این پژوهش سعی شده است با محاسبه شاخصهای مورفومتریک از قبیل سینوسیتی پیشانی کوهستان (Smf)، درصد مسطح شدگی پیشانی کوهستان (Facet%)، نسبت عرض کف دره به عمق دره (Vf) و مقطع دره (نسبت V)، مطالعه عکسهای هوایی و پردازش تصاویر ماهواره ای و استخراج و بارزسازی خطواره ها، میزان فعالیت تکتونیکی در حوضه آبریز شهرستان گلپایگان اندازه گیری شود. عدم وقوع زمین لرزه های بزرگ در این منطقه باعث گردیده که گلپایگان به عنوان یکی از مناطق بی حرکت و پایدار در حاشیه شمالی زاگرس در نظر گرفته شود؛ در حالی که شواهد موفوتکتونیکی وجود گسل هایی نسبتا فعال با روندهای موازی و یا عمود بر روند راندگی اصلی زاگرس را نشان می دهد. هریک از شاخص های مورفوتکتونیکی اندازه گیری شده به صورت لایه های رقومی درآورده شد و با روش فازی AHP در محیط GIS با هم ادغام و نقشه نهایی آماده شد. با توجه به نقشه نهایی بیشترین فعالیت در غرب شهرستان گلپایگان تشخیص داده شد.