پژوهشنامه انقلاب اسلامی
پیاپی 7-8 (پاییز و زمستان 1380)

احزاب سیاسی به عنوان یکی از نهادهای جامعه مدنی نقش مهمی را در نظام های مدرن ایفا می کنند. هر چند اصل 26 قانون اساسی بر آزادی فعالیتهای حزبی تاکید دارد و برخی رهبران برجسته نظام جمهوری اسلامی ایران در احزاب و سازمان های سیاسی فعال بوده اند، ولی احزاب سیاسی در ایران تاثیر کمی در فرایند تصمیم گیری سیاسی داشته اند. این مقاله در پی آن هست که با اشاره به فراز و فرود فعالیتهای حزبی در ایران پس از انقلاب اسلامی، عوامل آن را در سه سطح نظام سیاسی، نهادهای جامعه مدنی و فرهنگ سیاسی توده ها مورد تجزیه و تحلیل قرار دهد.

از اصول مدیریت، تفویض و واگذاری اختیار و در مقابل آن مسئولیت خواهی است. اداره مطلوب جامعه با مشخص کردن وظایف اشخاص و مدیران و پی گیری از آنان امکان پذیر است. در سیره سیاسی امیرالمومنین (ع) اصل تفویض اختیار و مسئولیت خواهی به عنوان یک سنت پایدار وجود داشت و آن حضرت به کارگزارانش با تکیه بر این اصل اختیارات تفویض می کرد و در مقابل اختیارات واگذار شده نسبت به مسئولیت خواهی از آنان با حساسیت شدید برخورد می کرد. امام علی (ع) ضمن آن که خود به این اصل پایبند بود، کارگزارانش را هم توصیه به رعایت آن می کرد.

این پژوهش بر اساس یکصد و پنجاه برگه سند ساواک پیرامون تلاش های آیت الله حاج آقا حسین خادمی (ره) در اصفهان، در مرحله نخست انقلاب اسلامی تهیه شده است. مقاله تلاش دارد تا رخدادهای اصفهان در این مقطع و نقش آیت الله خادمی در آن را بنمایاند و فرصت و موانعی که بر مواضع وی در خلال مبارزات تاثیرگذار بوده اند را شناسایی نموده و موضع رژیم پهلوی در قبال حوادث نخستین سال های دهه چهل را در اصفهان روشن نماید. کنش و واکنش های فراوانی که در این راستا از سوی روحانیت و متقابلا ساواک صورت گرفته است، تشکیل دهنده بخش مهمی از تاریخ معاصر ایران در منطقه حساس اصفهان می باشد.

در این مقاله سعی شده است با یک نگرش تربیتی به فرایند گفتگو ضمن اشاره به لزوم و ضرورت ترویج و توسعه فرهنگ گفتگو باعنایت به شرایط عمومی حاکم بر جامعه جهانی، نیاز جدی به بازنگری و تجدید نظر در شیوه های آموزشی و پرورشی موجود در مدارس و بطور کلی مراکز آموزشی کشور را مطرح نماید. در بخش ابتدایی مقاله به ملزومات و یا به عبارت دیگر پیش شرطهای تحقق مطلوب و شایسته این فرایند پرداخته شده است و مواردی از جمله، تقویت قدرت شنیدن، تواضع، وفای بعهد و مشارکت، تعاون مشترک بجای برددباری منفی، پرهیز از قصد چیرگی بر مخاطب و... به بحث گذاشته شده است.

در این مقاله ضمن تعریف مفهوم نقش در جامعه شناسی به انتظارات عمومی و انتظارات خاصی که از یک نقش خاص می رود اشاره نموده ایم. بر این اساس از ایفاگران هر نقشی انتظار می رود که صلاحیتهای عمومی و صلاحیتهای اختصاصی لازم را احراز کنند تا از عهده نقش خود برآیند. سپس نقش استراتژیک را مورد بحث قرار داده و با ارائه مدلی که دربرگیرنده عناصر دخیل برای موفقیت در ایفای نقش استراتژیک است پرداخته ایم. با استفاده از این بحث نظری نشان داده ایم که روحانیت، ایفاگر یک نقش استراتژیک در جامعه اسلامی است، چرا که با تکیه به منصب امامت و ولایت از منزلت والایی برخوردار است و باید صلاحیتهای عمومی و اختصاصی لازم برای ایفای این نقش را احراز کند.

دینیا واژه ای است آشنا که با زندگی ما عجین شده است و در عین حال مفهئومی است که عمدتا در نظر مردم مسلمان ما به مذمت از آن یاد شده است. هدف این مقاله ارائه یک بررسی تحلیلی مبتنی بر نهج البلاغه و کلام امیرالمومنین علی علیه السلام پیرامون دنیا است. وجه تسمیه عنوان این مقاله در واقع برگرفته شده از کلام امیر مومنان علیه السلام در خطبه دویست و چهارده، فراز سیزدهم است که فرمود: و لنعم دار... دنیا چه جایگاه خوبی است. هدف عمده این مقاله این است که از زاویه ای مثبت به مفهوم دنیا نگریسته شود.

کاپیتولاسیون به معنای انعقاد عهدنامه و قرارداد و در مفهوم عام حقوقی، به نظام قضاوت کنسولی اطلاق می گردد، این موضوع در تاریخ ایران و جهان داری سابقه طولانی است. سابقه تاریخی کاپیتولاسیون در جهان به دولت عثمانی در زمان سلطان سلیم اول معروف به سلیمان قانون در سال 1535 م با فرانسوی اول پادشاه فرانسه در قالب یک عهدنامه بازرگانی می باشد و در ایران به عهد صفویه در زمان شاه سلطان حسین با نماینده لویی چهاردهم پادشاه فرانسه به سال 1708 م در خصوص نحوه رسیدگی به اختلافات بین ایرانیان و فرانسویان می باشد که بطور رسمی کاپیتولاسیون در ایران که زمینه تسلط بیگانه در این کشور گردید به قرارداد ترکمانچای که در سال 1828 م بین ایران و روسیه منعقد شد.

وجوه اشتراک و افتراق بین سه انقلاب بزرگ قرن بیستم، انقلاب 1949 چین، 1962 الجزایر و 1979 ایران مساله ای است که این مقاله درصدد بررسی و وارسی آن است، ایدئولوژی، رهبری، اوضاع سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، نظامی و بین المللی این انقلابها در حین به ثمر رسیدن آنها، از زمینه هایی است که مورد مقایسه قرار گرفته است. نتایج حاصله از این تحقیق نشان می دهد که ایدئولوژی نشان می دهد که ایدئولوژی حاکم بر انقلاب ایران و الجزاری اسلام ولی ایدئولوژی انقلاب چین مارکسیسم لنینیسم بوده است در حالی که امام خمینی (ره) و مائو رهبران مقتدر و بامنازع در انقلاب چین بوده اند، طیفی از رهبران در طول سالهای مبارزه رهبری مبارزات مردم را در الجزای بر عهده داشته اند.