نشریه پژوهش در مهندسی عمران و معماری ایران
پیاپی 8 (بهار 1397)

در چند دهه اخیر با رشد روزافزون مجتمع های مسکونی مختلف، درکمال ناسازگاری با محیط، در جای جای کشور مواجه هستیم که به دلایل مختلف بالاخصعدمکنترل دولت و سازمان های مرتبط، وضع قوانین نامناسب و سیاست های نادرست، افزایش جمعیت و ازدیاد تقاضا،گرانی زمین، غلبه فرهنگ بسازبفروشی و... روز به روزتشدید می شود و رویه ای است که متاسفانه هر روز سریعتر شده و درکشورهای جهان سوم با بی تفاوتی کامل نسبت به آن مواجه هستیم. آلودگی های مختلف هوا، دید و منظر، صدا و آب مشکلاتی است که نمی توان با بی تفاوتی ازکنارآن گذشت چرا که زندگی را درآینده ای نه چندان دوربرای ساکنین یک خانه هر چند زیبا وگران قیمت، نامطبوع و ناممکن می کند. لذا با افزایش بی رویه جمعیت و کمبود زمین در شهرها مباحث مسکن پایدار که در آن هدف ایجاد مسکن با توجه به اصول معماری پایدار دریچه جدیدی را در برنامه ریزی مسکن برای ما گشوده است و اعمال یک نگاه پایدار به ساخته های مسکونی می تواند تاثیر شگرفی در فرایند پایداری داشته باشد. بدینسان این مسیله، بستری لازم را برای نگارش پژوهش حاضر فراهم کرده است. هدف اصلی از نگارش پژوهش طراحی مجتمع مسکونی با توجه به معماری پایدار است که بتواند با احترام به محیط زیست و منابع انرژی از پیشرفت های تکنولوژیکی متناسب با نیازهای طراحی بهره برده و گامی در جهت ایجاد الگویی پایدار در سکونت و بهینه سازی مصرف انرژی در کنار توجه به کیفیت فضایی بردارد و سعی بر آن است تا کاستی های ذکر شده را به حداقل رسانده و مجموعهای مسکونی را با رویکرد بین المللی معماری پایدار طراحی کرد. روش تحقیق پژوهش حاضر به لحاظ هدف کاربردی و به لحاظ روش توصیفی- تحلیلی است که از ابزار جمع آوری اطلاعات مطالعات کتابخانه ای و اسنادی در بستر بهره گیری از مطالعات میدانی بهره برده است. نتایج پژوهش حاکی از آن است که با بهره گیری از علم معماری پایدار در ترکیب با ارزش ها و عناصر حاکم بر محیط های مسکونی می توان به طرحی مناسب برای این مجتمع ها با توجه به اهدافش دست یافت. مسکن پایدار سعی دارد طرحی را ارایه دهد که علاوه بر این که منطبق بر سیاست های اتخاذ شده برای این نوع مجتمع هاست بتواند کیفیت فضایی را به همراه حس احترام به طبیعت و محیط زیست پیرامون برای ساکنین این مجتمع ها به ارمغان آورد.

یکی از معضلات موجود در سد های خاکی در دنیا ناشی از پدیده «نشت و تراوش» می باشد. مسئله تراوش آب و روش های کنترل آن در سدهای خاکی یکی از مهمترین مسایل در طراحی، ساخت، نگهداری و بهره برداری از اینگونه سدهاست. آگاهی از مشکلات نشت و قوانین حاکم برآن برای متخصصان این امکان را فراهم می آورد که بهترین روش کنترل و کاهش نشت را در سدها اعمال نموده و نتایج حاصل از این تحلیل ها را می توان برای پروژه های ژیوتکنیک، عمران و... بکار برد. در این تحقیق، به بررسی میزان نشت از سدهای خاکی پرداخته و با مقایسه میزان واقعی نشت در سدهای خاکی و تحلیل تنش های حاصل از این نشت ها و نحوه توزیع تنش به بررسی پایداری سدهای خاکی پرداخته شده است. در این تجزیه و تحلیل هیدرولیک جریان در محیط های متخلخل و روش های عددی حل معادله جریان آب در خاک های اشباع مورد بررسی قرارگرفته و سپس آنالیز تراوش با استفاده از مدل های ریاضی و در نهایت تحلیل این مدل ها توسط نرم افزارهای FLAC،Seep/w، PLAXIS انجام گرفت. نتایج نشان میدهد که به ازای حداکثر اختلاف پتانسیل 160 متر مقدار نشت در سه نرم مدل FLAC، PLAXIS و SEEP/W به ترتیب برابر با 78 لیتر بر ثانیه، 78 لیتر بر ثانیه و 80 لیتر بر ثانیه می باشد. تفاوت مقدار نشت محاسبه شده با مدل PLAXIS، به علت ساده سازی های در نظر گرفته شده در نرم افزار PLAXIS می باشد.

روش های عددی در حل مسایل مهندسی می توانند کاربردهای زیادی داشته باشند . در گذشته به علت نبود امکانات رایانه ای کافی و همچنین زمانبر بودن انجام محاسبات ،بیشتر از روابط تجربی استفاده می شد.باید توجه داشت که حل دقیق مسایل ژیومکانیکی با استفاده از روش های تجربی و عددی به تنهایی ممکن نیست .ترکیب این دو روش ،می تواند طراح را در حل مسایل پیچیده کمک کند .اساس روش های عددی ،تبدیل یک محیط با بینهایت درجه آزادی به محیطی با درجه آزادی محدود در تعداد معینی از نقاط محیط است .موقعیت تعداد و ارتباط نقاط یاد شده توسط مش بندی مشخص می شود. ارزیابی بدون انجام زه کشی تنش های موثر و تحکیم در زمان انجام عملیات ساختمانی خاکریزها از مواردی است که باید مد نظر قرار گیرد. بررسی موارد مذکور با روش تفاضل محدود و تعیین شرایط مرزی و فشار حفره ای انجام شد. ابتدا خاکی با بافت همگن با دو لایه مدل شد و سپس رفتار نمونه مذکور با نرم افزار شبیه سازی شد. بررسی نتایج نشان داد که خروجی نرم افزار که به روش عددی کار می کنند، نتایج دقیق تری از نرم افزار پلاکسیس بدست می دهد.

با توجه به اینکه افراد کم توان و معلول بخش قابل توجهی از جمعیت کشور را تشکیل می دهند و با عنایت به تفاوت توانایی های این افراد و افراد سالم، توجه خاص به نیازهای ویژه ی آنها و چگونگی برآوردن این نیازها از اهمیت خاصی برخوردار است. از جمله ملزومات رشد و توسعه جوامع، ایجاد بسترهای فضایی و کالبدی مناسب جهت استفاده همه اقشار جامعه از خدمات و امکانات عمومی، به منظورتحرک و جابجایی بهتر و دسترسی آسان تر در سطح شهر است. ناتوانان جسمی، معلولان و جانبازان، بخشی ازافرادجامعه اند که همچون سایرین، نیازمند دسترسی و استفاده ازامکانات و خدمات عمومی هستند. اما، وجود برخی موانع بویژه درنحوه طراحی، معماری و شهرسازی، بسیاری ازفضاهای شهری را فاقد شرایط لازم برای برآورده ساختن نیازهای دسترسی افراد معلول نموده است، گروه هایی که توجه به نیازهای زیستی آنان در محیط اجتماعی یعنی در فضاهای عمومی شهری می تواند امکان حرکت مستقل فارغ از کمک دیگران را برای ایشان فراهم آمورد و در نتیجه بر پویایی زندگی این گروه های جمعیتی تاثیری در خور توجه بر جای بگذارد. لذا ساماندهی و مناسب سازی فضاهای عمومی شهری با توجه به نیازهای معلولان و کم توان های جسمی-حرکتی، یکی از ضروریات هر جامعه، بخصوص جامعه ماست که بعد از جنگ علاوه بر دو گروه یاد شده با شماری از جانبازان نیازمند این توجه مواجه شده است. لذا این مسیله، بستری لازم را برای نگارش پژوهش حاضر فراهم کرده است. از این منظر، پژوهش حاضر با روش توصیفی- تحلیلی و با هدف مناسب سازی فضاهای عمومی شهر برای اقشار خاص جامعه، تحلیل و شناسایی مولفه های کلان، میانه و خرد اثر گذار در فعال سازی یا رکورد فضاهای عمومی در راستای برخورداری از حقوق مدنی معلولین به عنوان یک شهروند در بهره گیری از فضاهای عمومی شهری پرداخته شده است. نتایج کلی تحقیق حاکی از آن است که مناسب سازی محیط برای معلولان در شهرها نیازمند نهادینه کردن این دیدگاه در بین مدیران و مسیولین، بهینه سازی ضوابط و مقررات شهرسازی و معماری، تدوین ساز وکارها و ابزارهای نظارت و در نهایت رویکردی جامع نگر و الزام آور به این مقوله میباشد. به همین ترتیب در خصوص فضاهای عمومی شهری و دسترسی به ساختمان ها (شامل مسیردسترسی، پله و رامپ و بازشوهاو ..) و پارک ها نیز مشکلات شناسایی و راه حل های مناسب بیان میگردد. هر یک از این راهبردها، شامل سیاست ها و اقداماتی است که شهر را به سوی بستری برای برآوردن نیازهای مختلف معلولان سوق می دهد.

خطوط لوله آب، فاضالب، گاز، نیرو و غیره از شریانهای حیاتی جامعه شهری میباشند و صدمه و اختلال در آنها از یک سو میتواند لطمه اقتصادی قابل توجه و از سوی دیگر وقفه در بهره برداری را در پی داشته باشد. در این میان، یکی از بارهای تاثیرگذار بر روی لوله های مدفون، بار زلزله میباشد. در این مقاله نیز اثر FLAC انجام شده است. 3D بار زلزله بر روی انواع مختلف پرکاربرد لوله های مدفون با استفاده از نرم افزار بر اساس تحلیلهای عددی انجام گرفته، اعمال موج حداکثر زلزله تاثیر خاصی از لحاظ شکست بر لوله های پلی اتیلن، فوالدی و چدن داکتیل نخواهد گذاشت. اما در مورد لوله آزبست، با توجه به اینکه این نوع لوله ها عمال توانایی تحمل نیروهای کششی را ندارند، بدلیل بوجود آمدن این نوع نیروها در لوله در هنگام زلزله، احتمال بروز شکست در آنها وجود دارد و به همین دلیل پیشنهاد میشود که به جای این نوع لوله ها از لوله های با جنس دیگر  پلی اتیلن، فوالدی و یا چدن داکتیل  استفاده شود. سپس مدلسازی اتصالات لوله های پلی اتیلنی تحت امواج زلزله شبیه سازی شد. برای این کار مدول الاستیسیته در محل اتصال با 011/0 مدول الاستیسیته لوله شبیه سازی شد. نتایج مدلسازی عددی نشان داد که در محل اتصالات، جابجاییهای بزرگی تحت بار زلزله اتفاق میافتد. این میزان تغییرات بالا نشان دهنده باز شدن اتصال و جدا شدن لوله در محل اتصال بوده و بنابراین توانایی مقابله با این تغییر مکانها را ندارند.

امروزه استفاده از مواد بازیافتی حاصل از زباله های شهری در صنعت ساختمان رواج پیدا کرده است. یکی از مواد بازیافتی جدید که در صنعت بتن از آن استفاده می شود ذرات خرد شده لاستیک خودروها است؛ که می تواند به عنوان سنگدانه در بتن استفاده شود و برخی خصوصیات مکانیکی بتن را تغییر می دهد. در این تحقیق مطالعات آزمایشگاهی بر روی نمونه های بتنی ساخته شده از ذرات خرد شده لاستیک صورت گرفت و اثر فرسایش اسیدی در آن بررسی شد. به طوری که نمونه ها در محلول رقیق شده ی اسید سولفوریک (PH 1) در بازه های زمانی 20، 40 و 60 روز تحت آزمایش های مدول الاستیسیته، کشش غیر مستقیم، مقاومت فشاری، سنجش اختلاف وزن و فراصوت قرار گرفت. نتایج نشان داد که جایگزینی لاستیک با سنگدانه های ریز در بتن، غیر از کاهش وزن و سرعت امواج فرات صوت، تاثیر مثبتی را بر روی برخی خواص بتن نداشته و آهنگ تغییرات وزن و فرسایش بتن در محیط اسیدی، تقریبا یکسان است

دغدغه پیوند با گذشته و عدم توفیق اساسی در بوجود آوردن یک جریان معماری که بتواند به صورت صحیح در ادامه و تکامل تاریخ با ارزش معمار ایران و سهمی را در معمار معاصر جهان به خود اختصاص دهد و بتواند سهمی در پیش برد اهداف و مولفه های بنیادین معماری اصیل ایرانی-اسلامی داشته باشد.ضرورت توجه به این مفاهیم و بکارگیری آن ها در قال نو در جریان معماری امروز ایران را بر می انگیزد با درک این ضرورت این مساله پیش روی قرار می گیرد که مبانی,مفاهیم و الگوهای بنیادین معماری ایرانی –اسلامی کدامند و آیا نمی توان معماری معاصر ضمن به کارگیری تکنولوژی نوین در امر ساخت و ساز به همان الگو وفادار بماند وآن ها را در جریان فعالیتی خلاق تکامل بخشید. 1-ریزفضاهای مسکن ایرانی-اسلامی در گذشته به چه شکلی بوده است؟ 2-وضعیت امروز مسکن در مقایسه با ارزش های فرهنگ ایرانی کدام است؟ پژوهش حاضر در پی پاسخگویی به سوالاتی است که مطرح شد روش تحقیق مورد استفاده روش توصیفی تحلیلی استفاده از منابع کتابخانه ای است که در نهایت نیز به ارایه توصیه ها منتج خواهد شد.

سیلاب علاوه بر خسارت‌های جانی، اثرات نامطلوب اقتصادی بسیار زیادی نیز به همراه دارد؛ از این‌رو ضرورت شناخت، مطالعه و توانایی کنترل رواناب و سیلاب های به وقوع پیوسته امری ضروری است که توسط عملیات روندیابی سیلاب امکان پذیر است. امروزه به واسطه گسترش روش های مختلف، یافتن مناسب‌ترین مدل روندیابی تغییرات ارتفاع موج جریان سیل بزرگ‌ترین چالش محسوب می شود. در مطالعه حاضر با انتخاب یک بازه از رودخانه کر به طول2/39 کیلومتر به بررسی چندین مدل هیدرولوژیکی و هیدرولیکی روندیابی سیلاب شامل مدل های ماسکینگام، کانوکس، آت کین اصلاحی، موج سینماتیکی و مدل عددی موج دینامیکی به کمک نرم افزارهای MIKE 11 و روش‌های عددی پرداخته شده است. همچنین در برآورد پارامترهای هر روش با توجه به نوع هیدرولوژیکی یا هیدرولیکی آن، از الگوهای مختلفی نظیر الگوی حداقل مربعات، ضریب همبستگی، الگوی ترسیمی، آنالیز رگرسیون، رگرسیون چند بخشی، اداره حفاظت خاک ایالات متحده، ضریب میانگین، شماهای عددی صریح و ضمنی بهره برده شده است و سپس با استفاده از معیارهای آماری، مقایسه‌ای بین نتایج روش‌های مختلف صورت گرفته است. در نهایت مدل موج دینامیکی ضمنی (با شبیه‌سازی در محیط Mike11) و مدل ماسکینگام با برآورد پارامترها به روش‌ حداقل مربعات، به ترتیب به عنوان بهترین مدل هیدرولیکی و هیدرولوژیکی معرفی شدند.