مجله مدیریت دارایی و تامین مالی
سال نهم شماره 2 (پیاپی 33، تابستان 1400)

به بنگاه های کوچک و متوسط به دلیل نقش آنها در رشد و توسعه اقتصادی، هم در کشورهای توسعه یافته و هم در کشورهای درحال توسعه، بیش از پیش توجه شده است. پژوهش های متعدد درباره این بنگاه ها نشان می دهد مسئله تامین مالی برای آنها ازجمله موانع و چالش های مهم به شمار می رود. با توجه به سهم شایان توجه نظام بانکی در تامین مالی بنگاه های، نااطمینانی نرخ سود تسهیلات بانکی تاثیر زیادی بر تامین مالی و سرمایه‏گذاری آنها می گذارد. در این بین تعیین دستوری نرخ سود تسهیلات به همراه کامل نبودن اطلاعات بین بانک و متقاضیان تسهیلات موجب بروز نااطمینانی در این نرخ شده است؛ بنابراین پژوهش حاضر با توجه به تاثیر نااطمینانی بر شدت و نحوه اثرگذاری متغیرهای اقتصادی، به دنبال آن است تا به طور مشخص نقش نااطمینانی نرخ سود تسهیلات در تامین مالی بنگاه های کوچک و متوسط که یکی از چالش های اصلی توسعه آنها است را با استفاده از الگوی داده های تابلویی بررسی کند. جامعه آماری مطالعه،70 شرکت کوچک و متوسط منتخب پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار طی دوره زمانی 1390 تا 1396 است. به طور کلی، نتایج نشان دهنده اثر منفی و معنی دار نااطمینانی نرخ سود تسهیلات بر تامین مالی بنگاه های کوچک و متوسط در ایران است. براساس نتایج تجربی پیشنهاد می شود برای بهبود تامین مالی این بنگاه ها در کشور، ازطریق کاهش دامنه نوسان های نرخ سود حقیقی تسهیلات، سیاست های مبتنی بر کاهش نااطمینانی نرخ سود تسهیلات در پیش گرفته شود.

هدف از پژوهش حاضر شناسایی معیار معینی از جریان نقد آزاد با بیشترین محتوای ارزشی است‎.‎‏ درواقع، هدف ‏ شناسایی سنجه ای برای جریان نقد آزاد است که با به کارگیری آن، پیش بینی بهتری از تغییرات قیمتی سهام انجام شود؛ همچنین استفاده از این معیار معین برای محاسبه جریان نقد آزاد، موجب ارتقای قابلیت مقایسه شرکت ها در کل بورس اوراق بهادار و درون یک صنعت ‏می شود.

برای دستیابی به این هدف، 11 الگوی پرکاربرد جریان نقد آزاد به منظور بررسی محتوای ارزشی، به طور مجزا یک بار در نمونه ای از 180 شرکت ‏پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران طی سال های 1387 تا 1397 و یک بار نیز به تفکیک در ‏صنایع تولیدی با نسبت حجم دارایی زیاد در کل بورس با استفاده از الگوی رگرسیون چندگانه آزمون شد. یافته ها و

طبق نتایج حاصل از آزمون فرضیه پژوهش‏، هفت الگو از بین 11 الگوی مختلف جریان نقد آزاد در سطح کل، دارای محتوای ارزشی است و فرضیه پژوهش مبنی بر اینکه جریان نقد آزاد دارای محتوای ارزشی است را تایید می کند. جریان نقد آزاد براساس الگوی لن و پلسن (1989) در سطح کل و الگوهای وردی (2006)، ‏کاپلند و همکاران (1991)، وردی (2006)، پالپو و هیلی (2013) و لن و پلسن (1989) به ترتیب در صنایع دارویی، ‏شیمیایی، فرآورده نفتی، فلزات اساسی، غذایی و خودرویی با ضریب ‏تعیین بیشتری تغییرات قیمت سهام در بازار را پیش بینی می کند و تبیین بهتری از محتوای ارزشی دارد. طبق نتایج، الگوهای جریان نقد آزاد دارای محتوای ارزشی است؛ اما این الگوها، محتوای ارزشی متفاوتی دارد و استفاده کنندگان از اطلاعات مالی، با استفاده از نتایج این پژوهش، پیش بینی بهتری از تغییرات قیمتی سهام انجام می دهند. از آنجا که هدف اصلی گزارشگری مالی، فراهم کردن اطلاعات مفید برای تصمیم گیری است، این پژوهش موجب بهبود تصمیم گیری ‏استفاده کنندگان از گزارش های مالی خواهد شد؛ همچنین استفاده از نتایج این پژوهش، به افزایش قابلیت مقایسه شرکت ها (در کل بورس و در داخل صنعت) و افزایش کیفیت گزارشگری مالی منجر می شود.

هدف پژوهش حاضر، بررسی تاثیر میانجی گری چسبندگی هزینه ها بر رابطه دارایی های نامشهود و عملکرد مالی شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران است.

تعداد 184 شرکت در بازه زمانی سال های 1386 تا 1395، ازطریق معادلات ساختاری به روش حداقل مربعات جزیی تجزیه و تحلیل شد. مدل و فرضیه های پژوهش ابتدا، به تفکیک سال و یک بار به گونه ای کلی به تفکیک صنایع، اجرا و بررسی شد. درنهایت، برای بررسی معناداربودن تاثیر متغیر میانجی، از آزمون سوبل و برای تعیین شدت تاثیر آن، از آماره VAF استفاده شد.

یافته های پژوهش در تحلیل سال به سال موید آن است که دارایی های نامشهود، فقط در سال 1389 تاثیر مثبتی بر عملکرد مالی شرکت ها دارد؛ اما در تحلیل کلی به تفکیک صنایع، این رابطه در همه صنایع، به استثنای صنایع دارویی، شیمیایی و پلاستیکی، معنادار است و صنعت خودرو، قطعات و ماشین آلات، نسبت به صنایع دیگر، دارای بیشترین تاثیر است؛ همچنین چسبندگی هزینه ها در جایگاه متغیر میانجی، روی رابطه دارایی های نامشهود و عملکرد مالی شرکت ها در هیچ کدام از سال های بررسی شده معنادار نیست؛ اما یافته های پژوهش طی کل دوره به تفکیک صنایع نشان داد تاثیر میانجی چسبندگی هزینه ها، بااهمیت و معنادار است و 83/59 درصد از اثر کل دارایی های نامشهود بر عملکرد مالی شرکت ها، به طور غیر مستقیم و توسط متغیر چسبندگی هزینه ها تبیین می شود؛ اما تاثیر دارایی های نامشهود روی چسبندگی هزینه های شرکت ها در همه صنایع، به استثنای صنایع دارویی، شیمیایی و پلاستیکی و صنایع مصالح ساختمانی، معنادار است. درنهایت، تاثیر چسبندگی هزینه ها روی عملکرد مالی شرکت های همه صنایع، به استثنای صنایع کانی ، معنادار است.

هدف پژوهش، شناسایی عوامل موثر بر ریسک مالی شرکت‌ها با در نظر گرفتن تاثیر نوسان‌‌های این عوامل و گزینش متغیرهای منتخب است.

در این پژوهش از اطلاعات 145 شرکت پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران طی سال‌های 1389 تا 1398 استفاده شده است؛ همچنین برای تحلیل یافته‌ها از رویکرد مدل‌سازی معادلات ساختاری و از 31 متغیر شامل نسبت‌های مالی، عوامل اندازه، رشد شرکت و استراتژی‌های رقابتی با هم و به‌‌طور هم‌‌زمان بهره گرفته شده است.

نتایج نشان داد 6/58 درصد از ریسک مالی را نوسان‌‌های متغیرهای پژوهش توضیح داده‌‌اند؛ همچنین با استفاده از مقادیر بارهای عاملی و آزمون ضرایب بتا مشخص شد که نسبت‌های مالی تعهدی مانند حاشیه سود خالص، حاشیه سود عملیاتی، دوره گردش دارایی، نسبت سود انباشته به دارایی، نسبت جاری، نسبت نقدی و نسبت هزینه بهره به فروش خالص و نسبت‌های مالی نقدی مانند نسبت جریان نقد عملیاتی به مجموع دارایی و نسبت جریان نقد عملیاتی به بدهی‌های بلندمدت اهمیت خاصی دارند؛ علاوه‌‌بر این نتایج آزمون تی نشان داد تاثیر نسبت‌های مالی، عوامل اندازه، رشد شرکت و استراتژی‌های رقابتی بر ریسک مالی معنی‌دار است.

تغییر نیاز‌‌های اطلاعاتی استفاده‌‌کنندگان اطلاعات حسابداری موجب تغییر شکل و محتوای اطلاعاتی گزارش‌‌های حسابداری شده است. انتشار اطلاعات غیر مالی در کنار اطلاعات مالی و حرکت به سوی گزارشگری یکپارچه از نشانه‌‌های پذیرش این موضوع از سوی تدوین‌‌کنندگان استانداردهای حسابداری و مدیران واحدهای اقتصادی است؛ با این حال تغییرات در سیستم گزارشگری حسابداری بدون توجه به اثرات آن، عملی پرمخاطره است؛ از این رو هدف از پژوهش حاضر، بررسی تاثیر انتشار اطلاعات غیر مالی و استفاده از سیستم گزارشگری یکپارچه بر تصمیم‌‌گیری سرمایه‌‌گذاران است.

این پژوهش از نوع توصیفی است و از منظر نتیجه، پژوهشی کاربردی به شمار می‌‌رود. داده‌‌های لازم ازطریق پرسشنامه با طراحی سه سناریو برای سه گروه مشابه جمع‌‌آوری شد. برای گروه اول، دوم و سوم به ترتیب 161، 137 و 124 پرسشنامه تکمیل و دریافت شد. در سناریوی اول فقط اطلاعات مالی، در سناریوی دوم، اطلاعات مالی و غیر مالی به‌‌صورت توامان و در سناریوی سوم اطلاعات سیستم گزارشگری یکپارچه ارایه شد. برای آزمون فرضیه‌‌های پژوهش نیز آزمون ویلکاکسون و من - وینتی استفاده شد.

تصمیم‌‌گیری مبتنی‌‌بر اطلاعات مالی، موجب اتخاذ تصمیمی برای حداکثرکردن منافع سهامداران شده است؛ اما اگر اطلاعات غیر مالی نیز ارایه شود، سرمایه‌‌گذاران به اتخاذ تصمیمات پایداری تمایل پیدا می‌‌کنند. درنهایت، انتشار اطلاعات مالی و غیر مالی به‌‌صورت سنتی نیز تفاوتی با انتشار اطلاعات در گزارشگری یکپارچه ندارد. انتشار اطلاعات غیر مالی برای سرمایه‌‌گذاران اهمیت چشمگیری دارد و ممکن است تصمیمات سرمایه‌‌گذاران را تغییر دهد؛ با این حال تفاوتی در چگونگی انتشار این اطلاعات وجود ندارد.

این پژوهش عوامل موثر بر ارزش نگهداشت وجه نقد را در شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران در شرایط عدم اطمینان بررسی می‌کند. هدف این پژوهش ارزیابی این موضوع است که آیا در شرایط عدم اطمینان نگهداری وجه نقد ارزشمند است و مواجهه شرکت با مشکلات مالی و هزینه‌های نمایندگی و افزایش نرخ رشد چه تاثیری بر روابط این متغیرها می‌گذارد. نتایج این پژوهش، اطلاعاتی‎ درخصوص سیاست وجه نقد نگهداری‌‌شده در ایجاد ارزش، در اختیار سرمایه‎گذاران قرار می‌‌دهد.

در این پژوهش، تعداد 168 شرکت فعال در بورس اوراق بهادار تهران طی دوره زمانی 1390 تا 1397 به‌منظور آزمون فرضیات انتخاب شد.

نتایج آزمون فرضیات نشان می‌دهد بین عدم اطمینان و ارزش نگهداری وجه نقد توسط شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران ارتباط همسو و معناداری وجود دارد؛ به‌ویژه در شرایط عدم اطمینان در صورت وجود مشکلات نمایندگی و محدودیت در تامین مالی رابطه این دومتغیره تقویت می‌شود؛ یعنی ذی‌‌نفعان به ازای هر یک ریالی که شرکت وجه نقد نگهداری می‌کند، بیش از یک ریال برای آن ارزش قایل هستند؛ اما فرصت‌های سرمایه‌گذاری تاثیری بر این رابطه ندارد.