نشریه قرآنی کوثر
پیاپی 68 (بهار و تابستان 1400)

در میان مفسرانی که به وجود غرض واحد در هر سوره اعتقاد دارند، دو رویکرد توصیفی و استدلالی برای شناسایی غرض سوره وجود دارد. در رویکرد استدلالی مفسر تلاش می‌کند با تکیه بر شواهد درون‌متنی و برون‌متنی سوره ، غرض سوره را کشف نموده کیفیت راهیابی خود را به غرض سوره به‌طور مستدل و ضابطه‌مند بیان نماید. برای کشف غرض سوره، باید با رعایت قواعد و ضوابطی که بر اصول محاوره عقلایی مبتنی هستند، چهار مرحله طی شود در مرحله اول با توجه به اصول و قواعد شناسایی پیوستگی متون، آیات سوره گفتاربندی می‌شوند و در مرحله دوم با توجه به کیفیت ارتباط آیات هر گفتار و جهت گیری محتوای آنها گفتارهای سوره عنوان گذاری می‌شوند و در مرحله سوم با جمع بندی عناوین گفتارها و بررسی عناصر درون متنی و برون متنی غرض سوره کشف می‌شود و در مرحله چهارم با نقد و بررسی سایر دیدگاه ها درباره غرض سوره از غرض کشف شده دفاع شود. دراین مقاله قواعد طی نمودن مراحل چهار گانه کشف غرض سوره به روش علمی و استدلالی بیان شده است و سپس برای نمونه غرض سوره انسان با طی نمودن چهار مرحله فوق تبیین شده است.

یکی از آموزه‌های اهل‌بیت(ع) در بیان معارف قرآن کریم، گشودن دریچه‌ای نو و هماهنگ با زمان به نام تاویل است. آیات قرآن افزون بر آنچه از ظاهر آنها استفاده می‌شود، دارای تاویل‌اند و بهترین راه دست‌یافتن به تاویل ‌قرآن از طریق اهل‌بیت(ع) می‌باشد؛ زیرا طبق حدیث ثقلین، اهل‌بیت(ع) به‌عنوان عدل قرآن به‌شمار می‌روند. در بسیاری از روایات تفسیری اهل‌بیت(ع) به تاویل آیات قرآن پرداخته‌شده است. این پژوهش در پی یافتن پاسخ به این سوال است که در روایات تفسیری سوره نساء چه نوع تاویلاتی نسبت به امام‌ علی(ع) صورت پذیرفته است؟ در این راستا، روایات تاویلی مرتبط با امام‌ علی(ع) از بین روایات تفسیری سوره نساء استخراج گردید و با روش توصیفی- تحلیلی مشخص شد که چهار نوع تاویل در این‌روایات درباره آن حضرت(ع) وجود دارد که عبارت‌اند از: معنای باطنی آیه، مصداق باطنی آیه، مصداق آیه در گذر زمان (جری و تطبیق) و مصداق اتم اطلاق یا عموم آیه.

بخش مهمی از توفیق نظام اسلامی در گرو بهره‌مندی از اعتماد مردمی است. از چالش‌های پیش روی دولت اسلامی کاسته شدن از میزان اعتماد مردم به نظام و دولت‌مردان است. رفع این چالش نیز بر شناخت عوامل بی‌اعتمادی متبنی است. مسئله این پژوهش، بررسی راه‌های بازآفرینی اعتماد و اطمینان مردم در نظام مردم سالار دینی از منظر قرآن و روایات است. این مقاله به استخراج و تبیین شیوه‌های اعتمادسازی در جامعه اسلامی از دو منبع قرآن و سنت پرداخته است. دستاورد این پژوهش ارایه یازده راهکار اعتماد زا است که در دو بعد ویژگی های فردی و سیاست های سازمانی عرضه گردیده است.

نظام سلامت است که با توجه به نقش آن در ایجاد و حفظ سلامت جسمی و روانی افراد جامعه، مدیریتی مبتنی بر اصول اسلامی و قرآنی را برای دستیابی به این هدف متعالی می طلبد.
این پژوهش با مطالعات دینی و مرجعیت علمی قرآن در کتابخانه به روش توصیفی-تحلیلی انجام شده است. در این مطالعه، با بیان نمونه هایی از آیات قرآن، به اثبات این مطلب می پردازد که قرآن، همانطور که به بعد روحی انسان اهمیت داده است، به بعد جسمانی انسان نیز اهمیت می دهد؛ زیرا قرآن کتاب سعادت بشر است و سعادت روحی انسان، در گروی داشتن جسمی سالم است. اسلام و قرآن همان گونه که اصل زندگی دنیا را مقدمه‌ای برای زندگی جاودانه جهان آخرت دانسته است، سلامتی شخصیت انسان را نیز مقدمه سلامتی برای آن زندگی برشمرده است. هدف از نگارش این نوشتار، اثبات این مطلب است که اسلام، برخلاف بسیاری ادیان دیگر که تنها به پرورش روح می‌پردازند و اهمیتی برای جسم قایل نیستند، این دو بعد وجودی را از هم جدا نمی‌داند و بر سلامت جسم نیز تاکید دارد. در این نوشتار، با روش کتابخانه‌ای و مراجعه به کتب مختلف، در مورد چگونگی تاکید قرآن بر سلامت بدن انسان بحث شده است.
 

قرآن در آیات خود، بینش ونگرش  رابر دو وجه مومنانه ومشرکانه می داند. انسانی که در پرتو بعثت نبوی(ص) وآیات قرآن، ایمان می آورد بینش ونگرشی مومنانه او شکل می گیرد وکسی که به انکار خدا ومعاد ونزول قرآن وبعثت نبوی(ص) و ولایت معصومین(علیهم السلام) می پردازد بینش ونگرش او مشرکانه است. از جمله باورهایی که ایمان یا کفر به آن موجب پیدایش رفتارهای مومنانه یا مشرکانه می شود باور به معاد روز قیامت است.سوره ماعون، نگرش وبینش مشرکانه را در سیمای رفتارهای مشرکانه نشان می دهد.سوره ماعون، تقابل رفتاری بین دو نگرش کفر وایمان  را تبیین می کند.تکذیب عملی قیامت از سوی اهل  کفر، بازتاب های رفتاری دارد. بی اعتنایی به  ایتام وگرسنگان،بی اعتنایی به نماز وبندگی خدا، بی تفاوتی نسبت به نیازهای ضروری مردم نشانه ضعف ونبود  اعتقادات دینی  وباور به معاد است، رفتارهای نیک فاقدین ایمان به توحید ومعاد فاقد بصیرت در حسن فاعلی و نیت است و این رفتارها ناقص و ناتمام بوده و نمی تواند موجبات رشد شخصی و یا جمعی شود و تاثیری مثبت یا کاملی بر جای گذارد.این پژوهش با  محوریت سوره ماعون به اثبات نقش بینش ونگرش در پیدایش رفتار می پردازد ورابطه تنگاتنگ میان اعتقاد ورفتار را نشان می دهدو چگونگی بازتاب های رفتاری فاقدین ایمان به توحید ومعاد را تبیین می کند.

سبک زندگی و عملکرد نگرشی و رفتاری علماء بزرگ و تاثیرگذار در تاریخ و تمدن اسلامی از اهمیت سرشاری برخوردار است چرا که برگرفته‌شده از تعالیم قرآن و سیره و سنت پیامبر اکرم(ص) و حضرات معصومین علیهم‌السلام می‌باشد. این مقاله به سبک زندگی آیت‌الله بروجردی(ره) که مقام رهبری دینی و مرجعیت شیعیان جهان را داشتند، پرداخته است. ازجمله اصولی که به آن اشاره‌شده ، تلاش به علم‌آموزی و انتشار آن، نظم در برنامه زندگی، مداومت به تلاوت قرآن و مجاهدت برای حفظ آن، توجه و اهتمام به نماز و روزه و امربه‌معروف و نهی از منکر، برگزاری عزاداری خامس آل عبا و سایر ایمه علیهم‌السلام ، دلسوزی برای اسلام و مسلمین، دارا بودن روحیه تواضع، رسیدگی  و انفاق به فقرا و محرومین ، ساده زیستی و سایر رفتارهای قرآنی مورد تاکید قرارگرفته است. در این پژوهش شرح‌حال این عالم بزرگ با تکیه بر قرآن و روایات همراه با سبک زندگی آن بزرگ‌مرد که برای همگان درس‌آموز است، موردتوجه قرار گرفته است. که نتایج زیادی از جمله تعلیم و تربیت شاگردان و فرهیختگان و مجتهدان و گسترش فرهنگ و تمدن اسلامی و بر جای گذاشتن تالیفات ارزنده ، ترویج اتحاد بین مسلمین ، تاسیس اماکن مذهبی و مدارس علمیه، تبلیغ، ترویج و گسترش اسلام توسط مبلغان در خارج از کشور، اهتمام و رسیدگی به مشکلات مردم و حمایت از حوزه‌های علمیه ، ابعادی از سبک زندگی قرآنی این عالم جلیل القدر است.

جهاد تنها شکل نظامی ندارد و هر نوع مبارزه و پیکاری، خواه نظامی ،اقتصادی،  سیاسی وتبیینی همه را در بر می گیرد. «جهاد تبیین» یک فریضه است. «جهاد تبیین» یک فریضه‌ی قطعی و یک فریضه‌ی فوری  ولازم الااجراء است. از مهم ترین جهاد های عصر حاضر که به‌نوعی هم جهاد آفندی و هم جهاد پدافندی است جهاد تبیین می باشد که برای تحقق آن باید لوازم وعناصر مورد نیاز آن را برای جهادگران به خصوص جوانان مومن فراهم کرد. کسی که در «جهاد تبیین» شرکت می‌کند، باید بتواند به‌نوعی با اتکا به ارزش‌های الهی و اسلامی نسبت‌ به کارها مبادرت بورزد. اقدام جهادی به‌معنای خسته‌نشدن در مقابل سختی‌ها و موانع است. در جهاد تبیین الزاماتی مانند اعتقادات و باورها، ارزش های فکری وفرهنگی و بصیرت و عناصری همچون برنامه‌ریزی، هدف‌گذاری، ارتباطات گسترده و فزاینده و فراگیر، سازماندهی ازپیش‌تعیین‌شده، طراحی‌های جدید لازم است. جهاد تبیین باید بر اساس نظام ارزشی مبتنی بر انقلاب اسلامی و تصمیم‌گیری های بایسته وبه موقع و انگیزه‌هایی الهی باشد تا در پیشبرد وتثبیت دست اورد ها نظام مقدس جمهوری اسلامی نقش خود را ایفاء کند.منظور از این پژوهش، انگیزه سازی برای نقش آفرینی و حضور آگاهانه همه افراد جامعه در برابر جنگ رسانه‌ای دشمن وفتنه هایی که علیه حقایق انقلاب اسلامی است می باشد.