نشریه فضای گردشگری
پیاپی 13 (زمستان 1393)

یکی از متغیرهای مهم اقتصادی در هر جامعه، میزان تولید و روند رشد در آن به عنوان شاخص اندازه‌گیری است. این شاخص از عوامل متعددی تاثیر می‌پذیرد که در این میان ظرفیت‌های صنعت توریسم، مانند ایجاد فرصت‌های شغلی، توسعه زیرساخت‌ها، ورود گردشگران خارجی، افزایش تقاضا برای کالاهای داخلی، افزایش صادرات و افزایش امکان سرمایه‌گذاری خارجی، از دلایل اصلی است که در راستای رشد اقتصادی باید بدان توجه ویژه‌ای داشت. لذا امروزه توریسم  به عنوان صنعتی درآمدزا و نجات بخش از لحاظ اقتصادی برای کشورهای مختلف معرفی شده است. گردشگری اگر به درستی در راهبردهای توسعه کشور جای گیرد می‌تواند اساس نظام‌های مولدی با هدف ریشه کنی فقرو همپیوندسازی کشورهای در حال توسعه قرار گیرد.با توجه به اهمیت مساله فوق، مطالعه حاضر به مقایسه اثر توریسم بر رشد اقتصادی در دو کشور ایران و ترکیه با استفاده از روش‌های تخمین بلند مدت پرداخته است. نتایج نشان داد که در بلند مدت توریسم بر رشد اقتصادی ایران اثر مثبتی دارد، اما در سطح قابل قبولی معنا دار نمی‌باشد،  این در حالی است که برای ترکیه، این اثر مثبت و کاملا معنا دار است.

برای ایجاد یک توسعه ی همه جانبه و پایدار و همچنین جایگزینی منابع جدید کسب درآمد به جای منابع نفتی نیازمند استفاده از تمامی امکانات کشور می باشیم. موضوع گردشگری و توریسم یکی از عناصر مهم در ترکیب اقتصادی و فرهنگی کشورها محسوب می شوند. در این راستا توسعه ی صنعت گردشگری که اقتصاددانان آن را سومین پدیده اقتصادی پویا و رو به رشد پس از صنعت نفت و خودروسازی می دانند، به عنوان نیاز اساسی کشور مطرح می شود. بر این اساس پژوهش حاضر در نظر دارد به بررسی مشکلات و موانع جذب توریسم در استان گلستان و اولویت بندی آنها با  استفاده از روشANP بپردازد.

امروزه مطالعه تاثیر وضعیت جوی و اقلیمی بر روی زندگی، سلامتی، آسایش در قالب یکی از شاخه‌های علمی تحت نام "زیست اقلیم شناسی انسانی" مورد مطالعه و بررسی قرار می‌گیرد . هر مکان جغرافیایی اقلیم خاص خود را دارد. ویژگی‌های جغرافیایی محل یکی از عوامل تاثیرگذار بر روی اقلیم هر منطقه می‌باشد. تاثیرات عوامل محیطی بر روی عناصر اقلیمی باعث کاربرد روزافزون تکنیک‌های آماری در بررسی‌های اقلیمی شده اند و کاربرد صحیح این تکنیک‌ها، مدل‌بندی و شیبه سازی تغییرات مکانی عناصر اقلیمی را امکان پذیر ساخته‌اند؛ اما تا کنون به منظور شناسایی روابط بین متغیرهای محیطی و تغییرات اقلیم آسایش مطالعه ای صورت نگرفته است، از مهمترین عوامل تاثیرگذار بر روی اقلیم توپوگرافی منطقه و تغییرات ارتفاعی منطقه است. از این رو دراین پژوهش با توجه به رابطه علت ومعلول به بررسی روابطه ریگراسیونی ارتفاع و اقلیم آسایش منطقه کهگیلویه و بویر احمد بر پایه 1DEM پرداخته است، که برای انجام این تحقیق از داده‌های آماری 13 ایستگاه هواشناسی در یک دوره 30 ساله، در منطقه و شاخص PET استفاده شده است. متغیرهای توپوگرافی - جغرافیایی نیز با استفاده از نقشه های توپوگرافی منطقه استخراج شده اند. ضرایب همبستگی بین متغیرهای توپوگرافی - جغرافیایی با نتایج حاصل از اقلیم آسایش منطقه محاسبه شده و معادلات پیش‌بینی اقلیم آسایش با تاثیر دادن توپوگرافی تهیه شده است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که ارتفاع از مهمترین عوامل محلی تاثیرگذار در اقلیم آسایش است که مقایسه نتایج به‌دست آمده به‌خوبی تاثیر ارتفاع بر اقلیم آسایش را نشان می‌دهد.

صنعت گردشگری، امروزه به ویژه در ابعاد اقتصادی و فرهنگی خویش، نقشی تعیین کننده در توسعه‌یافتگی کشورها ایفا می نماید، به طوری که اقتصاددانان به آن، لقب «صادرات نامریی» داده اند. در ایران نیز، با تکیه بر پشتوانه ی عظیم فرهنگی، قابلیت های زیادی در زمینه ی گردشگری فرهنگی و به خصوص گردشگری فرهنگی و آیینی، وجود دارد. منظر فرهنگی مفهومی دربردارنده ی ارزش‌های فرهنگی طبیعی بوده که حاصل تعامل میان انسان و طبیعت در طول تاریخ است. علاوه بر این مناظر فرهنگی دربرگیرنده، حافظ و بیانگر هویت و تاریخ یک منطقه و ساکنین آن هستند و از این‌رو حفاظت از مناظر فرهنگی و ارزش‌های آن از اهمیت به سزایی برخوردار است. منطقه هورامان با مرکزیت فرهنگی زیارتگاه پیرشالیار و رسوم مرتبط با آن امروزه به منظر فرهنگی و شناسنامه هورامان تبدیل‌شده است. به لحاظ موقعیت جغرافیایی همچون دیگر زیارتگاه‌ها و اماکن مقدس ایران باستان و خصوصا بناهای مقدس زرتشتی که از قرن‌ها پیش در سرزمین ایران ساخته‌شده‌اند، در کنار کوه، چشمه و درخت قرارگرفته است که یادگاری از باورهای کهن ایرانیان مبتنی بر طبیعت‌گرایی بوده و ریشه در اعتقاد به ایزدان طبیعت داشته است. پژوهشگران در پی پاسخ‌گویی به این سوال بوده اند که چه عواملی بر ایجاد انگیزش های گردشگران در مواجهه با وجوه گردشگری فرهنگی- آیینی، مهم ترین نقش را ایفا می نماید. هورامان، به لحاظ توسعه ی گردشگری در سالیان اخیر بسیار مورد توجه بوده و وجود جاذبه های طبیعی، فرهنگی و آیینی خاص منطقه، قابلیت های ویژه ای را برای توسعه ی گردشگری فراهم نموده است. در این راستا، پرسشنامه ای محقق ساخته که از تفسیر داده های آن بتوان به مهم ترین انگیزش های گردشگران دست یافت، تنظیم گردید و در محدوده ی زمانی تحقیق (6 روز) تعداد 340 نسخه از آن، به صورت تصادفی ساده و حضوری، ضمن ارایه توضیحات لازم، در اختیار نمونه های تحقیق قرار داده شد و در نهایت، داده های به دست آمده، مورد تحلیل تاملی قرار گرفت. نتایج پژوهش، حاکی از این مهم است که علیرغم بعد مسافت و مشکلات اقتصادی همچنان علاقه به گردشگری فرهنگی آیینی بسیار زیاد بوده و گروه های سنی مختلف در سطوح مختلف تحصیلی این موضوع را در اولویت قرار می‌دهند.

برای ایجاد یک توسعه همه جانبه و پایدار و همچنین جایگزینی منابع جدید کسب درآمد به جای منابع نفتی نیازمند استفاده از تمامی امکانات و قابلیت‌ها می‌باشیم. در این راستا صنعت گردشگری که اقتصاددانان آن را سومین پدیده اقتصادی پویا و رو به رشد پس از صنعت نفت و خودرو سازی می‌دانند. به عنوان یک نیاز اساسی کشور مطرح می‌شود؛ اما با توجه به مسایل فرهنگی و مذهبی کشور ایران یکی از بهترین گزینه‌ها جهت کسب درآمدهای توریستی مبحث اکوتوریسم و ژیوتوریسم می‌باشد. از این رو مطالعه و شناخت مناطق مستعد جهت ایجاد این نوع از گردشگری در مناطق مختلف ضرورت می یابد. بنا بر این بررسی ویژگی‌های ژیومورفیک منطقه تفتان و نقش آن‌ها در توسعه توریسم به عنوان یک مساله اساسی در دستور کار این پژوهش قرار گرفت. در این پژوهش به منظور بررسی ویژگی‌های ژیوتوریسم منطقه تفتان از مدل پرالونگ استفاده شده است. از بین مکان‌های ژیومورفیک منطقه تفتان 6مکان انتخاب شد و برای هر کدام از مکان‌های ژیومورفیک یک شناسنامه تشکیل داده شد که پس از سنجش دادها مشخص شد که منطقه قابلیت بالایی جهت جذب توریسم دارد. ارزش گردشگری این مکان‌ها به دلیل بالا بودن عیار ظاهری زیبایی و عیار علمی این مکان‌ها می باشد. عواملی مانند عدم امنیت، دشواری دسترسی، دوری از مراکز جمعیتی و عدم توجه به ژیوتوریسم باعث کاهش مجموع عیارهای محاسبه شده گردیده است. بر این اساس قله تفتان با عیار گردشگری 63/0 و میانگین ارزش بهره‌وری75/0 دارای بالا ترین عیار ژیوتوریسمی می‌باشد.

مرکز شهر خرم‌آباد به دلیل ارزش‌های خاص هویتی، فرهنگی، تاریخی، کالبدی، محیطی و.. فرصت بسیار مناسبی برای توسعه پایدار شهر خرم‌آباد بر پایه گردشگری شهری محسوب می‌شود که با توجه به قابلیت‌های متنوع، این توانمندی را داراست که با تقویت کارکرد گردشگری، ضمن احیاء و توانمندسازی خود، بخشی از نقش‌های شهرخرم‌آباد به عنوان مرکز استان را نیز برعهده بگیرد.در این مقاله پس از تعریف وتعیین مرکز شهر خرم‌آباد به بررسی ویژگی‌ها و امکانات آن پرداخته شده و با توجه به هدف تعیین شده، راهکارها و سیاست‌های پیشنهادی برای تقویت گردشگری در مرکز شهر، ارایه شده است.

شهرستان تالش از لحاظ جاذبه‌های اکوتوریستی، چشم‌اندازهای طبیعی بسیاری را در خود جای داده است که مهم‌ترین آن‌ها سواحل دریاچه خزر، جنگل‌های هیرکانی یا خزری و کوه های تالش می‌باشند. در حال حاضر بخش عظیمی ‌از این چشم‌اندازها به دلیل مدیریت و بهره‌برداری نادرست به علت عدم توجه به اصول و قوانین آمایش سرزمین در حال نابودی هستند. از آن جایی که اولین قدم برای برنامه‌ریزی اقتصادی شناسایی منابع، امکانات و محدودیت‌ها است، لذا هدف اصلی پژوهش حاضر شناسایی نقاط قوت و ضعف، فرصت‌ها و تهدیدهای موثر بر رشد اکوتوریسم شهرستان تالش و هدف فرعی آن شناسایی مسیرهای طبیعت‌گردی این شهرستان می‌باشد. پژوهش حاضر بر پایه روش توصیفی - تحلیلی است که داده‌های مورد نیاز آن به دو روش کتابخانه‌ای و پیمایشی جمع‌آوری شده است. نتایج پژوهش نشان داد؛ مطابق با الگوی تحلیلی سوات استراتژی‌های رشد اکوتوریسم شهرستان تالش از نوع استراتژی‌های بازنگری و تدافعی بوده و مسیرهای طبیعت‌گردی این شهرستان شامل پنج مسیر (1- روستاها و مناطق ییلاقی هشتپر2- اسالم 3- سواحل 4- حویق 5- لیسار) است.

توسعه گردشگری عاملی جهت افزایش درآمد ملی و ارتقاء رشد و توسعه اقتصادی به شمار می‌آید و باید از راه‌ها و روش‌های مختلف دنبال شود و به اجرا درآید. گردشگری سلامت و توریسم درمانی یکی از فرصت‌ها و قابلیت‌های مهم موجود در ایران جهت توسعه گردشگری به شمار می‌آید که وجود طبیعت زیبا و چهار فصل، چشمه‌های آب گرم، آب‌های معدنی و... لزوم توجه به این موضوع را دو چندان می‌سازد. در این جهت در این مقاله ابتدا با تعریف گردشگری سلامت و توریسم درمانی و معرفی زیرمجموعه‌های گردشگری سلامت، ارتباط توریسم درمانی با سایر انواع توریسم بررسی می‌شود. سپس ضمن مرور تاریخچه توریسم درمانی در ایران به سهم ایران از توریسم درمانی، جایگاه ایران در توریسم درمانی و بررسی پتانسیل‌های ایران در زمینه گردشگری سلامت پرداخته می‌شود. در ادامه به بررسی نقش آب‌های معدنی در توسعه توریسم درمانی اشاره می‌شود و به بیان قابلیت‌های ایران در این زمینه و در مناطق مختلف جغرافیایی کشورمان از جمله: اردبیل، مازندران، سیستان و بلوچستان، آذربایجان شرقی، کرمان، خراسان جنوبی و... پرداخته می‌شود. در حقیقت همان‌طور که در متن مقاله اشاره شده آب درمانی، چشمه‌های آب گرم و آب‌های معدنی در ایران نیازمند توجه بیشتر و سرمایه‌گذاری هدفمند می‌باشد که در این صورت می‌تواند نقش مهمی را در توسعه صنعت گردشگری ایفا نماید