نشریه مهندسی ترافیک
پیاپی 83 (زمستان 1399)

زمان سفر یکی از مهمترین هزینه های سیستم حمل ونقل و صرفه جویی در زمان اغلب به عنوان بزرگترین منفعت در پروژه های حمل ونقل درنظر گرفته می شود. امروزه با توجه به تاکید بر سیاست قیمت گذاری، درک جنبه های رفتاری برای سنجش اثرگذاری و کارآمدی این سیاست بسیار مهم است. یکی از عناصر کلیدی، بررسی ارزش زمان سفر در بین کاربران مختلف و تحت شرایط مختلف است. برای ارزیابی ارزش زمان سفر از نسبت نرخ نهایی جانشینی هزینه و زمان به دست آمده از تابع مطلوبیت هر گزینه در مدل سازی انتخاب گسسته استفاده می شود. در آذر ماه سال 97 پرسشگری به منظور ارزیابی کارایی و تحلیل حساسیت نرخ عوارض در قیمت گذاری محدوده کنترل آلودگی هوای تهران (زوج یا فرد)، با ابعاد 1004 پرسشنامه و با رویکرد ترجیحات بیان شده از طرف شهرداری تهران انجام شد. بر اساس داده ها، مدل لوجیت دوگانه برای برآورد ارزش زمان سفر افراد پرداخته شد. نتایج پرداخت بیش از150 مدل حاکی از آن است که ارزش زمان سفر کاربرانی که با خودروی شخصی در محدوده آلودگی هوای تهران تردد دارند و تمایل به تغییر سفر خود ندارند، به طور میانگین 8010 ریال به ازای ساعت است.

برنامه های توسعه ای برای شقوق مختلف حمل ونقل اعم از جاده ای، ریلی، دریایی و هوایی در ابعاد متفاوت صورت می پذیرد. مسیله آنجایی آغاز می شود که توسعه نامتوازن در مجموع این شقوق، منتج به عملکرد موردانتظار و بهره برداری متناسب نمی گردد. توسعه بنادر از جمله مواردی است که ذیل آن نیازمندی به توسعه شبکه ریلی و جاده ای نیز تعریف می شود. در این پژوهش از رهگذر نگاه فرابخشی، توسعه بندر چابهار مورد بررسی قرار گرفته است. این بندر بنابر موقعیت استراتژیکی که داراست، نقش ترانزیتی ویژه ای در برقراری ارتباط کشورهای جنوب شرقی آسیا با کشور افغانستان، کشورهای حوزه CIS و اتصال به اروپا ایفا می کند و تسهیل گر جریان جابه جایی بار و کالا در این منطقه می باشد. در همین راستا، در این پژوهش ذیل تعریف توسعه بندر چابهار، ظرفیت شقوق مختلف حمل ونقل اعم از ریلی و جاده ای با تاکید بر مفهوم توسعه بندر ریل پایه مورد بررسی قرار گرفته و پتانسیل بار داخلی، تقاضا و ترانزیت با محوریت انتقال به این بندر، تحلیل گردیده است. نتایج پژوهش نشان می دهد برنامه های توسعه ای بندر چابهار از ظرفیت 8.5 میلیون تن به 80 میلیون تن، فاقدپتانسیل لازم است و در صورت تحقق این میزان، شبکه ریلی و جاده ای می بایست به صورت هماهنگ ومتناسب با ساختار فضای بندر به صورت همزمان طراحی گردد. نهایتا پیشنهاداتی برای سناریوهای مختلف توسعه، با اتکا بر مفهوم بندر ریل پایه و حمل ونقل ترکیبی ارایه شده است.

امروزه ازدحام های طولانی مدت و اتلاف زمان ناشی آن، به یکی از مسایل بسیار مهم درمدیریت ترافیک شهرهای بزرگ تبدیل شده است. مدل های شبیه ساز پویا ترافیک به عنوان یکی از ابزارهای اصلی در مدیریت ترافیک نقش ایفا می کنند که می توانند با پیش بینی وضعیت جریان ترافیک، تصمیم گیران را در اتخاذ سیاست های کارا کمک کنند. جهت دستیابی به نتایج قابل استفاده از مدل های شبیه ساز پویا نیاز است تا ماتریس تقاضای سفر، به عنوان یکی از ورودی های اساسی، به صورت به روز شده و حاوی الگوهای سفر جاری در شبکه باشد. به منظور دستیابی به ماتریس تقاضی سفر به روز از روش های تخمین ماتریس استفاده می شود. فرایند تخمین ماتریس همواره از داده های برداشت شده از سطح شبکه برای تخمین ماتریس به روز استفاده می کند. از آنجایی که برداشت داده های مختلف با هزینه هایی همراه است، از مهمترین مسایلی که در تخمین ماتریس وجود دارد، میزان داده های ترافیکی است که از سطح شبکه به عنوان داده ی واقعی برداشت می شود. در این پژوهش، به منظور بررسی تاثیر میزان داده ی تردد مورد استفاده بر تخمین ماتریس مبدا-مقصد، به عنوان داده های ورودی فرایند تخمین ماتریس، این فرایند بر روی چندین مجموعه داده ی حجم تردد بر اساس تفاوت در تعداد نقاط برداشت شده، با بکارگیری الگوریتم بهینه سازی SPSA صورت گرفته است. نتایج حاصل از بررسی پوشش های مختلف با یکدیگر مقایسه شده اند و نتایج حاصل از این بررسی ها نشان می دهد که حتی با برداشت اطلاعات کم از سطح شبکه، می توان تخمین ماتریس مناسبی به دست آورد. نتایج این پژوهش می توانند در تعیین میزان اطلاعات برداشته شده مورد نیاز برای تخمین ماتریس کمک شایانی کند.

در این تحقیق الگوی زمانی و مکانی تصادفات رانندگی بزرگراه کرج-قزوین بر حسب پارامتر های مختلف بررسی شده است. تغییر الگوی زمانی و مکانی تصادفات با توجه به زمان، عامل انسانی، نوع برخورد و نوع تصادف مورد بررسی قرار گرفته است. تحلیل زمانی تصادفات با استفاده از نمودار عنکبوتی انجام شده است. برای بررسی الگوی توزیع مکانی تصادفات ابتدا داده های تصادفات به اعداد فازی تبدیل و سپس با استفاده از تراکم پنجره ای فازی الگوی مکانی توزیع تصادفات بر حسب پارامتر های مختلف بررسی شده است. نتایج تحقیق نشان می دهند که عوامل مختلف همچون ساعت، نوع برخورد، نوع تصادف، نقش عامل انسانی، روز های هفته و وضعیت جوی الگوی مکانی مشخصی دارند و با بررسی آنها می توان علت الگو های مختلف را کشف کرد. با استفاده از نتایج این تحقیق مناطق بحرانی بر اساس عامل های مختلف مشخص شده اند و پیشنهادهایی برای کاهش وقوع تصادفات ارایه شده است.

با توجه به اهمیت سرعت بالا در تصادفات جاده ای، این تحقیق به دنبال ارزیابی تاثیر خط کشی سطح راه در آرام سازی ترافیک با استناد به نتایج حاصل از دستگاه شبیه ساز رانندگی می باشد. در این تحقیق از 40 شرکت کننده استفاده شده است که اطلاعات یک نفر بدلیل نقص فنی دستگاه حذف شده و داده های 39 نفر از شرکت کنندگان (شامل 32 مرد و 7 زن) با میانگین سنی 28 سال و حداقل 3 سال سابقه ی رانندگی و بیش از 5000 کیلومتر رانندگی در سال مورد بررسی قرار گرفت. شرکت کنندگان در چهار سناریو شامل خط کشی عرضی ممتد، خط کشی عرضی محیطی، خط کشی دندان اژدهایی و خط کشی هاشور حاشیه ای شرکت کرده اند و اطلاعات مربوط به سرعت و جابجایی جانبی رانندگان، پروفیل سرعت و جابجایی جانبی رانندگان در سناریو بدون علایم و هرکدام از سناریوها به صورت مطالعات قبل و بعد، جمع آوری و مورد تحلیل و بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که میانگین سرعت رانندگان در سه سناریو اول 12 الی 15 کیلومتر بر ساعت کاهش یافت؛ در حالی که در سناریو چهارم که شامل خط کشی هاشور حاشیه ای بوده است، این کاهش به 9/21 کیلومتر بر ساعت رسیده است. همچنین جابجایی جانبی رانندگان در سناریو اول بر خلاف انتظار افزایش داشته و در سناریو دوم و سوم کاهش زیادی نداشته که نشان می دهد این علایم بر جابجایی جانبی رانندگان چندان تاثیرگذار نبوده است. اما در سناریو چهارم که شامل خط کشی هاشور حاشیه ای بوده، به میزان 3/17 سانتی متر کاهش یافته است.

در این مقاله با بهره گیری از امکان ارتباطات بین خودرویی، یک سیستم ایمنی کمک راننده بر اساس منطق فازی طراحی شده است. در این سیستم پیشنهادی، هر خودرو اطلاعاتی مانند سرعت، چگالی و درجه تخطی راننده را از خودروهای همسایه با استفاده از ارتباطات بین خودرویی دریافت کرده و سپس با استفاده از یک سیستم فازی، ایمنی خود را سنجیده و به راننده پیشنهاد لازم برای ایمنی بالاتر را ارایه می دهد. به علاوه سیستم پیشنهادی در مورد ایمن بودن مانورهای تغییر خط مانند سبقت و انحراف به چپ و راست، به راننده کمک می نماید. نتایج شبیه سازی سیستم پیشنهادی نشان می دهد که این سیستم در نهایت باعث کاهش حدود 60% تصادفات می شود. در شبیه سازی سیستم پیشنهادی در مانورهای مختلف نیز کاهش 77% تصادفات در مانور سبقت، کاهش 74% در مانور انحراف به راست و دور زدن به سمت راست و کاهش 82% در مانورهای انحراف به چپ و دور زدن به سمت چپ، مشاهده شده است.