نشریه مطالعات مهندسی انتظامی
پیاپی 9 (زمستان 1389)

بتن ترکیبی از مصالح سنگی، آب و سیمان است که در آن سیمان نقش چسب را در بین دانه های سنگی بر عهده دارد. سخت شدن سیمان نیز در اثرترکیب آن با آب صورت می گیرد. بسته به مورد ممکن است که یک بتن دارای اجزای دیگری نظیر مواد افزودنی نیز باشد. منظور از طرح اختلاط بتن به دست آوردن فرمولی برای نسبت وزنی یا حجمی این ترکیبات در کل بتن است. برای به دست آوردن یک طرح اختلاط صحیح نیاز به دانستن مشخصاتی برای بتن نظیر روانی، وزن مخصوص و مقاومت است که غالبا مقاومت بتن مهم ترین مشخصه مورد بررسی است. موسسات تحقیقاتی مختلف بررسی های زیادی در زمینه طرح اختلاط بتن صورت داده و نتایج آنها را در غالب دستورالعمل هایی برای استفاده مهندسین عمران منتشر نموده اند. آنچه مسلم است نسبت های تعیین شده در طرح اختلاط را باید برای ساخت مخلوط های آزمایشی به کار برد. برای طرح اصلی می توان مستقیما از همین نسبت ها استفاده کرد و یا اینکه از آنها با کمی تغییر بهره برد. به طورکلی عواملی از قبیل وزن مخصوص سنگدانه ها، مشخصات شیمیایی آب، دانه بندی شن و ماسه، بافت سطحی سنگدانه ها، نوع و فاصله آرماتورها، ابعاد عضو بتنی، شرایط جوی و محل ساخت همه و همه بر روی یک طرح اختلاط مفید تاثیر گذارند.

امروزه مطالعه ی سرعت جریان هوا در مرحله ی طراحی برای مناطق شهری به جهت نیل به آسایش گرمایی، راحتی رفتاری، پرهیز از آلودگی های هوا ضرورت پیدا کرده است. حتی در بعضی ممالک، رفتار و سرعت باد در مناطق در دست طراحی و تغییرات آن ها نسبت به وضعیت قبل از ساخت و ساز در همان مناطق اجباری است. برای تعیین رفتار و سرعت باد در بافت های مصنوع، نیاز به تیوری تبیینی معتبر وجود دارد. متاسفانه در حال حاضر این تیوری در دست نیست. در مقابل، امروزه بخش عمده ای از تحقیقات انجام شده در تونل باد ناظر بر همین مسیله است. با اتکا به این یافته ها، تهیه ی رهنمودهای کاربردی جهت معماری و طراحی شهری میسر می گردد. در مقاله حاضر، ضمن پیمایش تحلیلی از مطالعات موجود، معیارهای طراحی، برای یک نمونه از بافت های متداول شهرسازی امروزی ارایه شده است.

قابلیت اجرای سریع، رفتار سازه ای قابل پیش بینی، نسبت مقاومت به وزن مناسب، جزییات مناسب از نظر معماری در کنار امکان کنترل دقیق، سازه های فولادی، فولاد را به عنوان مصالحی شکل پذیر، مقاوم و پایدار در پروژه های ساختمانی مطرح کرده است. سهولت ساخت و نصب سازه های فولادی یکی از عوامل تعیین کننده در اقتصاد طراحی است. اگر چه مهندسین طراح اطلاع چندانی از جزییات ساخت و نصب سازه ها ندارند ولی واقف بودن آنها به روش ها و نحوه عملیات لازم جهت ساخت و نصب سازه های فولادی امری الزامی است. در برخی از طرح ها ترجیح داده می شود به منظور پایین آوردن وزن فولاد لازم و یا تقلیل ابعاد مورد نیاز از فولادی با استحکام بالاتر استفاده کرد. گرچه در این موارد وزن فولاد پایین می آید ولی عموما هزینه ساخت و نصب تغییر نمی کند زیرا در اغلب عملیات لازم جهت ساخت و نصب استقلال کافی از عامل وزن قطعه وجود دارد. انتخاب نوع مقطع، روش ساخت، روش بهره برداری و محل ساخت ساختمان خصوصیات و ویزگی های متنوعی برای ساخت اسکلت باربر یک ساختمان به وجود می آورد. مزیت های هر سیستم سازه ای و مصالح مورد نیاز آن سیستم را در صورتی می توان به کار برد که خصوصیات و ویژگی های آن مصالح و سیستم ها در مرحله طراحی به حساب آورده شود و طراح باید در مورد هر یک از مصالح به درستی قضاوت کند. این موضوع به ویژه در ساختمان هایی که اسکلت فولادی دارند ضروری است.

با توجه به رشد و پیشرفت چشمگیر صنعت ساختمان سازی و احداث ساختمان های بلندمرتبه، هنوز در بعضی از نقاط ایران ساختمان های بنایی با همان شیوه های قبلی و البته درپاره ای از مواقع با بهره گیری از روش های علمی و مهندسی، ساخته و مورد بهره برداری قرار می گیرند. این مقاله به ارایه یک روش مقاوم سازی برای ساختمان های بنایی می پردازد دراین روش با در نظر گرفتن رفتار نامناسب دیوارهای بنایی در بارهای لرزه ای که اغلب باعث انهدام کلی ساختمان و تلفات جانی و مالی زیادی در زلزله های گذشته شده است، با ‏تعبیه عناصر فلزی در جاهای مناسب ساختمان، دیوارهای بنایی نقش خود را با میانقاب ها در قاب های تشکیل شده عوض می کنند و به این ترتیب می توان از رفتار نسبتا مناسب قاب های مرکب در طرح لرزه ای ساختمان استفاده نمود.

فولاد به عنوان ماده ای با مشخصات منحصر به فرد از اواخر قرن نوزدهم یکی از مهم ترین مصالح در ساخت ساختمان ها بوده است. قابلیت اجرای سریع، رفتار سازه ای قابل پیش بینی، نسبت مقاومت به وزن مناسب، جزییات مناسب از نظر معماری در کنار امکان کنترل دقیق سازه های فولادی فولاد را به عنوان مصالحی شکل پذیر، مقاوم و پایدار در پروژه های ساختمانی مطرح کرده است به نحوی که اگر ضعف های محدود این ماده مانند مقاومت کم در برابر خوردگی و عدم مقاومت در برابر آتش سوزی های شدید با روش های مناسب برطرف گردد امکانات وسیعی با استفاده از سیستم سازه فولادی نورد گرم در اختیار طراحی معماری قرار می گیرد که در سایر مصالح قابل دستیابی نیست. فولاد آلیاژی متشکل از آهن و کربن است که میزان کربن آن کمتر از 2درصد است، تولید فولاد با استفاده از اکسیداسیون، روش احیا فولاد و جداکردن عناصر اضافی و غیرضروری موجود در کوره بلند و اضافه کردن عناصر مورد نیاز برای ایجاد ترکیب دلخواه انجام می شود.

نما در لغت نامه دهخدا به معنای صورت ظاهری هر چیزی، آن چه که در معرض دید و برابر چشم است، آنچه از بیرون دیده می شود، منظره خارجی بنا و عمارت، قسمت خارجی ساختمان و نماسازی، عمارت است. نمای هر ساختمان در شکل دهی به مجموعه شهری که در آن حضور دارد، موثراست. اگر به نمای یک ساختمان بدون در نظر گرفتن نمای دیگر ساختمان های شهر توجه شود، همگونی نمای شهری در مجموع از بین می رود. شهر محیطی است با گوناگونی بسیار، فضای شهر بیش ترین ارتباط را با مردم و محیط زندگی برقرار می سازد. در نتیجه نقش بسزایی در هویت بخشی و احساس آرامش به شهروندان دارد. زیبایی، آراستگی، پاکیزگی و انسجام بخشی از ویژگی ها و معیارهای مهم ارزیابی شهری سالم و آرامش بخش است. به عبارت دیگر زیبایی شهر علاوه بر تاثیر آرامش بخشی که دارد، شهروندان را تشویق به حفظ و نگه داری شهر نیز می کند. بنابراین یک رابطه دو طرفه در توجه به زیبایی شهر وجود دارد که تاکنون توجه چندانی به آن نشده است. در سال های اخیر پس از مطرح شدن دوباره اهمیت فضاهای عمومی و ارزش زندگی شهری، نما اهمیت دوباره ای یافته است. نما در عمل درون ساختمان را از بیرون و فضای خصوصی را از فضای عمومی جدا می کند. نما حاکی از موقعیت فرهنگی سازندگان ساختمان است و نشانگر میزان نظم طرح ساختمان، امکانات و ذوق تزیین و خانه آرایی طراح و مالک است. یک نما به مثابه معرفی وضعیت ساکنان ساختمان در بین عموم است. نما در واقع صورت ساختمان و بهترین بیان حالتی است که فرد طراح یا مالک از خود در برابر دنیای بیرون دارد. نماهای داخل ساختمان بیشتر جنبه خصوصی دارند، لیکن نماهایی که به سمت کوچه و بافت شهر باز می شوند، جنبه عمومی تر دارند.