نشریه مطالعات مهندسی انتظامی
پیاپی 4 (تابستان 1388)

به طور کلی نیروهای شکل دهنده در ساختمان و معماری بسیار زیاد و پیچیده می‌ باشند؛ به طوری که دامنه این عوامل از ویژگی های ابعادی و هندسی فضاها آغاز و به طراحی دید و نور و خصوصیات مکان و منظر و ماده و مصالح و سپس به ملاحظات روانی، اجتماعی، اقتصادی می رسد. تا جاییکه می توان گفت معماری هنر آشتی اضداد است. به طور معمول ساختن با ماده امکان پذیر است و معماری در نهایت وقتی موجودیت پیدا می کند که اجرا شود و برای این منظور با مصالح و تکنولوژی اجرایی ارتباط پیدا می کند. در این راستا اندیشه طراحی از طریق توجه به نوع مصالح، نحوه ساخت ، سیستم سازه ای ؛ و ارتباط آنها با فضا ، پوسته، بازشوها ، نور و... واقعیت پیدا می نماید. در واقع شکل و فضای معماری براساس ویژگی های مصالح و نحوه پرداخت و نصب آنها محقق می شود. در این راستا دفتر تحقیقات کاربردی معاونت مهندسی ناجا اقدام به ارایه مجموعه نکات مفیدی در راستای تشریح مفاهیم خواص مصالح ساختمانی نموده؛ که می تواند به عنوان آخرین بخش از فصلنامه علمی – تخصصی معاونت مهندسی مورد توجه خاص متخصصین این امر قرار گیرد.

تجربه دفاع مقدس نشان می دهد که نیاز به آب آشامیدنی تمیز برای نیروهای نظامی یکی از موارد بسیار مهم و تاکتیکی است که در کارایی نیروها تاثیر فراوانی دارد. بیماری های ناشی از استفاده از آب غیر سالم همچون حصبه، وبا ، اسهال و .. همیشه از مواردی هستند که نیروهای نظامی و عملیاتی را تهدید می کنند. از طرف دیگر سهولت و سرعت تهیه آب آشامیدنی سالم نیز یکی از مهم ترین مواردی است که بایستی در این زمینه به آن توجه نمود. از این رو در این طرح تلاش می شود که به ساده ترین شکل ممکن ، این نیاز نظامی کشور مورد بررسی قرار گرفته و طرح مناسبی برای آن ارایه شود.

مانیتورینگ سلامت سازه ها به طور قطع یکی از قوی ترین سیستم های مدیریتی بوده و اهمیت آن در اجتماع مهندسی عمران روز به روز در حال افزایش است . مانیتورینگ اغلب و البته به اشتباه در زمره ابزار ایمنی قلمداد می شود ، در حالی که مانیتورینگ از جنبه ایمنی تنها برای برخی سازه های خاص که پتانسیل بوجود آوردن خطرات و خسارات قابل توجه و خطرناک را دارند (مانند سدها و نیروگاه های اتمی)حایز اهمیت می باشد ، در واقع در اکثر سازه ها خطرات ایمنی بسیار محدود بوده و به ندرت شاهد تلفات ناشی از فرو ریزش سازه ها هستیم . در نتیجه برای اکثر سازه ها ، مانیتورینگ سلامت ابزاری مدیریتی محسوب میشود که اطلاعاتی را از وضعیت یک سازه منفرد و یا شبکه ای از سازه ها حاصل می کند . فی الواقع در دوره ای که عصر اطلاعات نامیده شده است ، مانیتورینگ سلامت سازه ها، فاصله بین دنیای راکد و ساکن سازه ها با دنیای پویای فن آوری اطلاعات را کاهش داده و از این فن آوری به سرعت در حال پیشرفت استفاده مطلوبی در جهت بهبود عملکرد سازه ها می نماید. یک سیستم مانیتورینگ سلامت از شبکه ای از حس گرها تشکیل شده است که پارامتر های وابسته به وضعیت سازه و محیط اطراف آن را اندازه گیری می کند .

مدیریت و نگهداری ساختمان، یکی از موضوعات مهم در مدیریت ساختمان می باشد، که تاکنون در کشور ما مورد توجه جدی قرار نگرفته است. بطور کلی دوره ی تعمیر و نگهداری ساختمان در حدود نود و پنج درصد دوره ی حیات یک ساختمان را، از زمانی که مفهوم ذهنی ساخت شکل می گیرد تا پایان عمر آن به خود اختصاص می دهد. با اعمال یک سیستم مناسب مدیریتی در بخش تعمیر و نگهداری نه تنها می توان کیفیت ساختمان را افزایش داد، بلکه امکان بهینه سازی هزینه ها نیز فراهم می گردد. بدیهی است با توجه به این مطلب تعمیر و نگهداری ساختمان و مدیریت آن از اهمیت ویژه ای برخوردار می باشد.

سیستم‌های گرمایش، سرمایش و تهویه مطبوع از اصلی‌ترین تاسیسات تمام ساختمان‌های مسکونی، تجاری، صنعتی به شمار می‌آیند. دو هدف عمده در این سیستمها یکی ایجاد محیطی راحت و مناسب از نظردما، رطوبت و سایر پارامترهای محیطی برای ساکنین و دیگری کاهش هرچه بیشتر مصرف انرژی می‌باشد. دستیابی به دو هدف یادشده نیازمند طراحی یک سیستم کنترلی مناسب است. رهیافت: ابتدا دو مفهوم سطح آسایش حرارتی و محدوده آسایش ISO معرفی می‌شود و در ادامه مقاله، مرور و مقایسه کلی میان روش‌های کنترلی به‌کاررفته در سیستم‌های HVAC از گذشته تا به امروز انجام می‌گیرد.

مرور میان روش‌های کنترلی نشان می‌دهد، کنترل‌کننده‌های هوشمند که برپایه احساس آسایش حرارتی انسان طراحی می‌شوند در مقایسه با کنترل‌کننده‌های متعارف و کنترل‌کننده‌هایی که برپایه مدل ریاضی سیستم HVAC طراحی می‌شوند، کارآیی بهتر و مناسب‌تری هم به لحاظ تامین آسایش حرارتی و هم به لحاظ صرفه‌جویی در مصرف انرژی دارند. نتیجه‌گیری: این مقاله، روش‌های کنترلی به‌کار رفته در سیستم‌های HVAC را به نقد و بررسی می‌گذارد. چنین مروری می‌تواند به پژوهشگران و دانشمندان حوزه HVAC کمک کند تا با داشتن اطلاعات جامع درمورد انواع تکنیک‌های کنترلی در سیستم‌های HVAC به طراحی بهتر کنترل‌کننده برای مقاصد مورد نظر خود بپردازند.

در این بررسی سعی شده است ویژگی‌های تخته‌های پیش ساخته چوب–گچ مورد بررسی قرار گیرد و بر مزایای تولید این چند سازه‌ها از منابع پسمانده صنعتی و کشاورزی تاکید شود. موارد مصرف ویژه این محصولات و همچنین بررسی بازار مصرف در هر یک از این موارد ارایه شده است. تاریخچه تولید و همچنین نوآوری های صورت گرفته در زمینه فرایند تولید این چندسازه ها و نیز مروری کلی بر فعالیت های تولیدکنندگان این فراورده ها از موضوعات مطرح شده در این مقاله می‌باشند.

در این مقاله تجهیزات میراکننده اصطکاکی (FDD) به عنوان روشی برای کنترل لرزه‌ای ساختمان‌های موجود ناجا تحت بار زلزله معرفی می-گردد. در ابتدا روش های بهسازی برای کاهش پاسخ لرزه‌ای سازه‌های بنا شده در مناطق لرزه‌خیز ساختمانها مورد بحث قرار می‌گیرد. میراگر اصطکاکی جدیدی که دارای مزایای بسیاری می‌باشد معرفی می‌گردد. یک روش جدید برای طراحی سریع تجهیزات میراکننده اصطکاکی معرفی می‌گردد. در ادامه به موارد استفاده از سیستم میراکننده انرژی در سازه‌های مختلف اشاره می‌شود. در ادامه مواردی از استفاده از این سیستم در بهسازی لرزه‌ای تعدادی از سازه‌ها در نقاط مختلف بیان می‌شود. بر اساس نتایج آزمایشات و موارد استفاده شده، نشان داده شده است که FDD به منظور کاهش پاسخ لرزه‌ای ساختمان بسیار مناسب است و می‌تواند به منظور یک گزینه مناسب بهسازی مورد استفاده قرار گیرد و حتی در طراحی ساختمانهای جدید به کار گرفته شود و باعث بهبود الگوی مصرف در بسیاری از زمینه‌ها گردد.

در حوزه اتحادیه اروپا، مصرف انرژی بخش خانگی 30% مصرف کل انرژی را تشکیل می دهد. این روند همچنان در حال افزایش بوده و تواما میزان نشر گاز دی اکسید کربن را نیز افزایش می دهد. استفاده از سیستم های تهویه متعارف، تاثیر زیادی بر پیک مصرف برق در تابستان دارد. یکی از بهترین راه های پیشنهادی برای دستیابی به شرایط مطلوب از نظر گرمایی-زیست محیطی و کاهش مصرف انرژی در فصول گرم، استفاده از سیستم های خنک کننده نامحسوس می باشد که هزینه متعارف خنک کردن ساختمان را ندارد. در شهر مادرید (اسپانیا) هوا در طول تابستان گرم و خشک و در زمستان خنک است. در تابستان نوسان دمایی زیاد و در حد 15 درجه است. در حالت به صورت معمول مردم از روش تهویه شبانه استفاده می کنند. بدین صورت که در طول روز پنجره ها بسته و از تابش مستقیم آفتاب محافظت می شوند. هرچند بدلیل انتقال حرارت از دیوار ها و سقف، تهویه در طول روز برای بهبود کیفیت هوا و از بین بردن حرارت نیاز است. در این حالت اگر دمای بیرون به بالاتر از حد مطلوب رسد، نیاز به خنک سازی هوا قبل از ورود به ساختمان می باشد. این کار می تواند با استفاده از روش های طبیعی مانند گردش هوا از درون اتاق تهویه که در زیر زمین قرار دارد صورت گیرد. دمای خاک در عمق چند متری زمین، پایین تر از میانگین دمای هوای آزاد در طول روز و بسیار پایین تر از دمای همان لحظه است. با توجه به این نکته که ظرفیت گرمایی خاک بالا است، دمای خاک در یک عمق خاص در طول سال تقریبا ثابت است که مقدار آن برای مادرید 15 درجه می باشد.یک هواکش خورشیدی برای افزایش تهویه در اتاق های نشیمن استفاده می شود. در این هواکش ها هوا با برخورد به سطوحی که اشعه خورشید را جذب می کنند گرم می شود. گرم شدن هوا باعث افزایش اختلاف فشار بین هوای ورودی و خروجی به هواکش شده و بنابراین سرعت تهویه را افزایش می دهد.

با شروع هزاره سوم میلادی به علت افزایش جمعیت دنیا و کاهش سرانه آب دردسترس، فشار بر روی منابع آب افزایش یافته و دولت‌ها را با بحران‌های جدی مواجه کرده است، بگونه‌ای که بخش قابل ملاحظه‌ای از نزاع‌های بین المللی و مناقشات داخلی بر سر منابع آبی صورت می‌گیرد .با توسعه شهرها و افزایش جمعیت آنها و گسترش صنایع روز بروز بر اهمیت کنترل آلودگی محیط زیست افزوده می‌شود . فاضلاب یکی از عوامل آلودگی محیط زیست هستند که می باید آنها را به طریق بهداشتی جمع‌آوری ، تصفیه و مجددا به گردش آب در طبیعت برگرداند. توسعه اقتصادی و صنعتی، رشد جمعیت و بالا رفتن سطح رفاه عمومی و افزایش مصرف آب در بخش های مختلف شهری، صنعتی، کشاورزی، استفاده بی رویه از منابع آب، افت کیفی منابع و نابودی محیط زیست را سبب شده است. تمام این مسایل در شرایطی که منابع تجدیدپذیر آب در جهان محدود می باشد، مدیریت منابع آب را روز به روز پیچیده تر کرده، نیاز به تحقیق در جنبه‌های مختلف آن بیشتر احساس میگردد.