مجله پژوهش های اسلامی جنسیت و خانواده
پیاپی 8 (بهار و تابستان 1401)

یکی از اساسی ترین روابط بشری ازدواج است؛ به واسطه ازدواج سنگ بنای تولید نسل فراهم می آید. ارتباطات انسانی از طریق ازدواج و تولید نسل گسترش می یابد. از این رو زوجین در آستانه ازدواج نیازمند مهارتهایی هستند که به وسیله آن بتوانند ارتباط سالم و آرامش بخشی را در زندگی مشترک داشته باشند. این پژوهش با بررسی متون دینی و با روش توصیفی تحلیلی در پی پاسخ به این سوال است که آیا آموزش مهارت های رفتاری می تواند در بهبود روابط زوجین موثر واقع گردد؟ اگر خانواده بر اساس دستورات اسلامی بنا شود و زن و شوهر حقوق و وظایف خود را در قبال یکدیگر بشناسند و اصول رفتاری و ارتباطی را در قبال یکدیگر بشناسند، می توانند به آرامش واقعی دست یابند. یافته های پژوهش بیانگر آن است که آموزش مهارت های ارتباطی با رویکرد دینی از جمله مهارتهای کلامی شامل لحن گفتار و همچنین ادب در گفتار، مهارت های رفتاری شامل خوش اخلاقی، رازداری، آراستگی و مهارت های نگرشی به بهبود روابط زوجین و افزایش رضایت زناشویی آنان کمک خواهد نمود.

شناخت شاخصه های زن مطلوب از دیرباز بحث جدی ادیان بزرگ جهان بوده است. امروزه مساله زنان در راس مسایل انسانی و اجتماعی جوامع بشری به ویژه جوامع روبه رشد قرار دارد. در این میان ترسیم شاخصه های زن مطلوب از سرچشمه وحیانی، با توجه به جامعیت آموزه های قرآنی، ضروری به نظر می رسد؛ چراکه پیشرفت و سلامت جوامع به تحکیم نظام خانواده وابسته است. در این نوشتار با تکیه بر قرآن و عهدین، با روش تحلیلی-توصیفی به استخراج شاخصه های زن مطلوب، پرداخته شد؛ تا علاوه بر استحکام بخشی نظام خانواده، نگاه جامع و تکاملی ادیان در مقایسه با شاخصه های زن برتر در جوامع کنونی مشخص گردد. از این روی باید اذعان کرد بر خلاف رویکرد غالب در جوامع معاصر نسبت به ویژگی های زن برتر که نگاهی ظاهری و مادی است، نگاه قرآن و عهدین جامع، کمال گرا و متناسب با ماهیت و سرشت حقیقی زن است.همچنین عمق و جامعیت شاخصه های زن مطلوب در نگاه قرآن نسبت به عهدین بیشتر بوده و تصویری واضح از ویژگی های لازم زن به عنوان رکن اصلی و تاثیرگذار در سلامت و بهداشت روانی خانواده، ارایه می دهد.

در خانواده به عنوان یک نهاد اجتماعی، یک تقسیم کار شکل گرفته و هر کس مسیولیتی خاص به خود دارد که سرپیچی از این وظایف باعث می شود تا فرد به عنوان ناشز یا ناشزه تلقی شود. در این پژوهش به این مسیله پرداخته ایم که تمکین و نشوز در ادبیات دینی و از نظر آیات و روایات چه تعریف و حدودی دارد و در فقه اسلامی چه احکامی برای آن بیان شده است؟ چرا نشوز اتفاق می افتد و راهکار دینی برای حل آن چیست؟ پس از بررسی ابعاد مختلف این مسیله این نتیجه حاصل می شود که هرچند در قرآن کریم جواز ضرب برای حل خصوصی ترین مشکلی که ارجاع آن به داوری به راحتی ممکن نیست توصیه شده است اما ادعای هیچ مردی هم درباره نشوز زن پذیرفته نیست مگر آن که زن بدون اجازه شوهر خودش از منزل خارج شده باشد. به این صورت راه ادعای بدون دلیل مردانی که بخواهند با اتهام عدم تمکین، نفقه همسرشان را قطع کنند بر آنان می بندد. البته دین اسلام به دنبال راه حل های منطقی، اخلاقی، پایدار و رضایت دو جانبه در روابط همسران است و اصول اخلاقی و رفتاری بیان شده در آیات و روایات این مسیله را به روشنی تبیین می کنند.

نهاد خانواده در غرب به طور گسترده ای طلاق را تجربه می کند. پرداختن به علل افزایش طلاق به دلیل پیامدهای روانی، فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و خانوادگی که برای زنان دارد، بسیار حایز اهمیت است. وضعیت زن پس از طلاق، روندی از محرومیت های گوناگون، طرد اجتماعی، اختلال در مناسبات اجتماعی، کاهش ارتباط با محیط بیرونی، فقدان همدل و گاه نبود محل زندگی مستقل را به دنبال دارد. محققان بر این باورند که افزایش طلاق در غرب در هیچ عصری این چنین نگران کننده نبوده است. این نوشتار به روش توصیفی تحلیلی و با استفاده از منابع جامعه شناختی و روان شناسی به برخی از علل مهم افزایش طلاق در جوامع غربی پرداخته است. نتایج بدست آمده از پژوهش این است که تغییر مفهوم ازدواج، قانون تساوی حقوق، یکسان سازی نقش زن و مرد و آزادی در روابط جنسی ازعلل افزایش طلاق است .

خانواده نقش مهمی در تحقق اهداف فردی و اجتماعی دارد و زن عنصر محوری آن دارای حقوقی است. احقاق این حقوق زمینه های مساعد برای رشد شخصیت زن و در نتیجه تشکیل خانواده ای سالم در جامعه و نسلی شایسته را فراهم می کند. طبق شریعت اسلام و قانون مدنی زنان در خانواده حقوق مالی خاصی دارند، اما در ازای دریافت این حقوق، مامور به ادای تکلیف اقتصادی نیستند. این قانونگذاری مصونیت قانونی زنان را در مسایل مالی و اقتصادی به ارمغان می آورد تا در سایه برخورداری از کرامتی خاص در خانواده و جامعه بتواند در مسیر تامین اهداف شریعت حرکت کند. در این مقاله با روش توصیفی تحلیلی  ابتدا مفاهیم حقوق و جایگاه شخصیتی زن مطرح شده و در ادامه، چیستی حقوق مالی زن در خانواده با عناوین مهریه، نفقه، اجرت المثل و ارث از هر دو نظر فقهی و حقوقی مورد بررسی قرار گرفته و فلسفه وجودیشان بیان می شود. یافته های این پژوهش حاکی از آن است که با آشنایی زنان جامعه مسلمان با حقوق و تکالیف خویش و تفکر و تدبر بر روی این حقوق و پیوند زدن حقوق با اخلاق در خانواده مسیر روشنی در جهت تعالی و تکامل خانواده را زمینه سازی نمایندخانواده نقش مهمی در تحقق اهداف فردی و اجتماعی دارد و زن عنصر محوری آن دارای حقوقی است. احقاق این حقوق زمینه های مساعد برای رشد شخصیت زن و در نتیجه تشکیل خانواده ای سالم در جامعه و نسلی شایسته را فراهم می کند. طبق شریعت اسلام و قانون مدنی زنان در خانواده حقوق مالی خاصی دارند، اما در ازای دریافت این حقوق، مامور به ادای تکلیف اقتصادی نیستند. این قانونگذاری مصونیت قانونی زنان را در مسایل مالی و اقتصادی به ارمغان می آورد تا در سایه برخورداری از کرامتی خاص در خانواده و جامعه بتواند در مسیر تامین اهداف شریعت حرکت کند. در این مقاله با روش توصیفی تحلیلی  ابتدا مفاهیم حقوق و جایگاه شخصیتی زن مطرح شده و در ادامه، چیستی حقوق مالی زن در خانواده با عناوین مهریه، نفقه، اجرت المثل و ارث از هر دو نظر فقهی و حقوقی مورد بررسی قرار گرفته و فلسفه وجودیشان بیان می شود. یافته های این پژوهش حاکی از آن است که با آشنایی زنان جامعه مسلمان با حقوق و تکالیف خویش و تفکر و تدبر بر روی این حقوق و پیوند زدن حقوق با اخلاق در خانواده مسیر روشنی در جهت تعالی و تکامل خانواده را زمینه سازی نمایند