ماهنامه اکتشاف و تولید نفت و گاز
پیاپی 207 (اسفند 1401)

امروزه با کاهش نسبی منابع موجود در مخازن هیدروکربنی متعارف(Conventional Reservoirs) و افزایش تقاضا برای مصرف سوخت های فسیلی، مخازن نامتعارف (Unconventional Reservoirs) مورد توجه بیشتری قرار گرفته اند. این مخازن دارای میزان نفت و گاز درجای عظیمی می باشند، اما به دلیل پایین بودن کیفیت سنگ مخزن و وجود ناهمگونی های پتروفیزیکی، بهره برداری و تولید بهینه از آنها برخلاف مخازن متعارف، همواره از چالش های بزرگ در صنعت نفت بوده است. یکی از مهمترین انواع مخازن نامتعارف، مخازن متراکم گازی(Tight Gas Reservoirs) می باشند که سهم گسترده ای از گاز درجای مخازن حال حاضر دنیا را به خود اختصاص داده اند. این مخازن دارای تعریف معینی نیستند، اما غالبا به مخازنی که میزان تراوایی موثر آنها کمتر از md  0.1 و تخلخل آنها بین 2 تا 10درصد [m1] باشد، مخازن متراکم می گویند. این میزان از کم بودن تراوایی و تخلخل که ممکن است به دلیل فرایند های رسوب گذاری یا رخدادهای دیاژنزی پس از رسوب گذاری باشد، منجر به بروز خطاهای گسترده در داده های نمودارگیری هنگام شناسایی و اندازه گیری خصوصیات پتروفیزیکی این مخازن می شود. برای کاهش درصد خطا باید از ابزارهای پیشرفته و روش های کارآمد مانند ترکیب لاگ ها استفاده کنیم. در این تحقیق، با بهره گیری از تحلیل لاگ های نوترون و چگالی و انطباق بین آنها، به بررسی چگونگی شناسایی مخازن متراکم گازی می پردازیم.

با کاهش فشار در مخزن عرب سی میدان A و بدنبال آن عدم تولید از چاه A-1، نحوه تکمیل چاه و استفاده از سیستم های فراز آوری مصنوعی به عنوان یکی از مهمترین گزینه های تولید باید بهینه سازی گردد. در این پژوهش، بمنظور افزایش دبی نفت یکی از چاه های فراساحلی، با استفاده از نرم افزار  Prosperو روش آنالیز نقطه ای، حساسیت سنجی پارامترهای مختلف مخزن و چاه با استفاده از نرم افزار Prosper در سناریوهای پایه، تکمیل افقی، نصب پمپ و گازرانی مورد بررسی قرار گرفته و تاثیر منحنی عملکرد جریانی چاه و فشار درون لوله مغزی بر روی هم مشاهده و تاثیر آن بر دبی تولیدی مورد ارزیابی قرار گرفت. نهایتا با لحاظ مطالعه تک چاهی در مدل شبیه سازی میدان در نرم افزار Eclipse-100، نتایج طولانی مدت اجرای آنها در میزان تولید چاه A-1 مشخص و بهترین سناریوی تکمیل این چاه بهبود تولید با استفاده از روش فرازآوری با گاز معرفی شد. با طراحی و بهینه سازی این سیستم، میزان دبی نفت تولیدی چاه در حدود 50 % افزایش می یابد.

مخازن دارای لایه آبده و یا کلاهک گازی قوی، در صورتی که به گونه ای صیانتی تخلیه نشوند پتانسیل بالایی برای تشکیل مخروط آبی و گازی خواهند داشت. این پدیده در مخازن با ضخامت کمتر لایه نفتی بیشتر مشاهده می شود. در چنین مخازنی برای افزایش تولید ناچار به حفاری چاه های انحرافی و افقی هستیم. در چاه های افقی اثر پاشنه تا انتها چاه و ناهمگونی خواص سنگ و سیال مخزن منجر به تشدید این مشکل می شود. ایجاد مخروط های آبی و گازی علاوه بر کاهش توان تولید مخزن، مشکلات محیط زیستی و بار مالی زیادی را موجب می شود. بصورت کلی سه راه حل برای کاهش این هزینه ها وجود دارد که شامل جدا کردن سیالات تولیدی از هم در سطح، جدا کردن سیالات تولیدی درون چاه، و عدم تولید سیالات آبی و گازی به همراه نفت است. در این مقاله سعی بر آن است که سیر تکاملی روش سوم از ICDبه AICVمورد بررسی قرار گیرد. همچنین، مزایا و معایب انواع فناوری هایی که برای مدیریت موضوع تولید آب و گاز همراه نفت به صنعت معرفی شده اند مورد بحث قرار گرفته و نقص های هر تجهیز که منجر به توسعه نسل جدید از آن شده، بررسی شده است.در پایان، مقایسه ای بین روش های مختلف تکمیل هوشمند چاه انجام شده است که عملکرد مناسب نسل آخر این نوع تکمیل که AICVاست را نشان می دهد.

پژوهش حاضر با هدف اعتبارسنجی مدل اندازه گیری توسعه مدیران شرکت ملی نفت ایران بر مبنای استاندارهای جهانی انجام شد. این مطالعه به روش کمی و با استفاده از رویکرد پیمایشی صورت گرفت. جامعه آماری پژوهش شامل تمامی افراد شاغل در حوزه منابع انسانی، توسعه و آموزش شرکت ملی نفت ایران بودند که بر اساس فرمول کوکران تعداد 156 نفر از آنان به عنوان نمونه آماری مورد در این پژوهش مشارکت داشتند. ابزار گردآوری داده ها، پرسشنامه محقق ساخته بود که مولفه های توسعه فردی، گروهی و سازمانی مدیران شرکت ملی نفت ایران را مورد اندازه گیری قرار داد.  برای اطمینان از روایی محتوایی علاوه بر نظرات استاد راهنما، استاد مشاور و استاد مشاور صنعتی، پرسشنامه اولیه به 20 نفر از افراد متخصص برای ارزیابی هر یک از مقوله ها و قابل درک و باور پذیر بودن گویه ها ارایه و موارد اصلاحی اعمال شدند. برای محاسبه پایایی پرسشنامه و همسانی درونی گویه های ارایه شده، ضریب آلفای کرونباخ اجرا ش که میزان آن 94/0 برآورد گردید. نتایج آزمون معادلات ساختاری با استفاده از نرم افزار لیرزل نشان داد در بین ابعاد توسعه مدیران تراز جهانی، بعد فردی بالاترین همبستگی را با متغیر مکنون مربوطه دارا است و این میزان همبستگی 97/0 است. به عبارتی دیگر (97/0) واریانس توسعه مدیران شرکت نفت ملی ایران، از طریق این متغیر مشاهده گر تبیین می شود و بعد از آن به ترتیب نشانگرهای ابعاد سازمانی و گروهی قرار دارند.

کشور روسیه دومین تولیدکننده و بزگترین صادرکننده گاز طبیعی است. با وقوع جنگ اوکراین، بخش قابل توجهی از ظرفیت صادراتی گاز روسیه به اروپا متوقف شده است و این کشور به دنبال بازارهای جدیدی برای فروش گاز طبیعی خود است. با توجه به سطح بالای همکاری های بین ایران و روسیه، ناترازی گاز طبیعی در ایران و شرایط مناسب ژیوپولیتیکی ایران باعث شده است ایران بعنوان یکی از بازارهای مهم و مسیری برای انتقال گاز روسیه به سایر بازارهای دارای پتانسیل مطرح باشد. در این مقاله به امکان پذیری واردات گاز از روسیه و پتانسیل های موجود برای واردات گاز از روسیه و تبدیل ایران بعنوان یک هاب مهم انتقال گاز روسیه پرداخته شده است. با توجه به شرایط موجود ایران می تواند با توسعه زیرساخت های مورد نیاز جهت انتقال گاز طبیعی و تنظیم مسیرهای جدید صادراتی گاز روسیه از طریق ایران، نقش قابل توجهی در انتقال گاز روسیه به بازارهای هدف و تامین ناترازی داخلی ایفا کند.

هدف این پژوهش بررسی نقش صندوق های منابع و تاثیر آن ها بر کنترل فساد از شاخص های حکمرانی خوب در منتخبی از کشورهای با وفور منابع طبیعی می باشد. بدین منظور پس از مرور مبانی نظری و مطالعات انجام شده در این زمینه با استفاده از رهیافت داده های تابلویی، رابطه ی میان صندوق های منابع وکنترل فساد در 31 کشور منتخب با وفور منابع طبیعی طی سال های 2004 تا 2021 مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. یافته ها نشان می دهد که رابطه ی مثبت و معناداری بین وجود صندوق های منابع و کنترل فساد وجود دارد.

تضمین جریان در خطوط لوله نفت و گاز این امکان را فراهم می کند که سیال ناحیه تولیدی با دبی و فشار مناسب به مقصد برسد. برای رسیدن به این هدف، داشتن مشخصات سیال اولیه مخزن بسیار کلیدی می باشد. در این پژوهش پس از مدلسازی تجهیزات تولید دریایی آب عمیق، سیال واقعی مخزن با استفاده از نرم افزار PVTsim Nova با بهره گیری از نتایج تست های آزمایشگاهی شبیه سازی شد و به عنوان سیال ورودی به نرم افزار الگا داده شد. از جمله مهم ترین مشکلاتی که مانع از جریان پایدار در خطوط لوله نفت و گاز می شود میتوان به لخته، هیدرات و رسوب وکس اشاره کرد. نتایج نشان داد که در خط لوله اصلی کف بستر دریا، رسوب وکس در 677 متری خط لوله تشکیل می شود. با افزایش دمای منبع حرارتی از 6 درجه سانتیگراد به 100 درجه سانتیگراد، مقدار بیشینه رسوب وکس از 0.37 میلی متر به مقدار 0.04 میلی متر کاهش پیدا میکند که بیانگر کاهش 89 درصدی در مقدار بیشینه رسوب وکس تشکیل شده است. استفاده از عایق حرارتی نیز نشان داد که هر چقدر میزان ضریب انتقال حرارت کلی مقدار کمتری باشد، تشکیل رسوب وکس کمتری خواهیم داشت.  برای رفع مشکل هیدرات از MEG  با غلظت 70 درصد جرمی استفاده شد و با افزایش میزان دبی تزریقی، منحنی DTHYD  مقادیر کمتری گرفت. همچنین در خط لوله اصلی که مهمترین بخش انتقال سیال می باشد، مشکل لخته مشاهده نشد.

امروزه علاوه بر قراردادهای اصلی بالادستی در صنعت نفت یک سری قراردادهای دیگری نیز منعقد می شود که قراردادهای مشارکت یا سطح دوم نامیده می شوند. این قراردادها انواع مختلفی دارد که یکی از آن ها قراردادهای عملیات مشترک است. قراردادهای عملیات مشترک نوعی از قراردادهای سرمایه گذاری مشترک هستند که به موجب آن چند شخص توافق می نمایند تعهدات مربوط به قرارداد اصلی بالادستی را بدون تشکیل شخص حقوقی مستقل، به صورت مشترک به انجام رسانند. در این قرارداد حقوق و تعهدات متصدی، حقوق و تعهدات شرکای غیرمتصدی، چگونگی انجام عملیات، نحوه تقسیم سود و زیان، سهم هریک از طرفین در قرارداد، نحوه انتخاب متصدی، چگونگی نظارت اعضای غیرمتصدی و غیره مشخص می شود. دلایل انعقاد قراردادهای عملیات در تمام موارد یکسان نیست و تحت تاثیر عوامل مختلف متفاوت است. از یک سو در قراردادهای عملیات مشترک با حق مشترک دلایل انعقاد متفاوت از دلایل انعقاد در قراردادهای عملیات مشترک با حقوق مستقل است. از سوی دیگر با توجه به اعضای مشارکت کننده در قرارداد دلایل انعقاد قرارداد نیز متفاوت است. البته این مسیله به این معنا نیست که هیچ دلیل مشترکی نداشته باشند. قراردادهای عملیات مشترک بیشترین مزایا را برای شرکت های داخلی بخصوص شرکتهای ملی دارند. آن دسته از شرکت های ملی که قصد دارند در کنار ایفای وظایف سنتی خود به سوی بین المللی شدن و سودآوری بیشتر حرکت نمایند، شایسته است به قراردادهای عملیات مشترک نگاه ویژه داشته باشند و همچنین شرکت هایی که تمایل به استفاده از قراردادهای مشارالیه را دارند باید علاوه بر منافع خود در این قراردادها، مزایا و منافع طرف مقابل را در نظر بگیرند زیرا ممکن است منافع طرف مقابل بیشتر از منافع خود شرکت باشد که در بلندمدت ممکن است به زیاندهی و ناکارآمدی شرکت بینجامد.