نشریه مطالعات نقد ادبی
پیاپی 18 (بهار 1389)

ابوالعباس قصاب آملی از مشایخ بزرگ قرن چهارم، پیر و مراد ابوسعید ابوالخیر، ابوالحسن خرقانی... و خود نیز مرید محمدبن عبدالله طبری بود.وی مردی امی بود که با وجود امی گری اش از ظرایف و دقایق علم توحید مشکل گشایی می کرد وغوامض آن را برطرف می ساخت. نگارنده دراین مقاله پس از معرفی این شخصیت، به شرح و بسط سخنان وی،همراه با تجزیه و تحلیل نظر عارفان درباره ی وی،پرداخته است.

با بررسی منظومه خسرو و شیرین از نظرگاه روانشناسی تحلیلی می توان دریافت که این منظومه، دوصدایی است. بدین معنی که صدای غرا و سرکوبگر نظامی در برابرصدای قهرمان مونث داستان قرار می گیرد و شگفتا که همین صدای خفه و خاموش شیرین بر بانگ غرای نظامی غلبه می کند. در حقیقت عملکرد و رفتار موقرانه و سنگین وار شیرین که برساخته داستان پرداز است، بلندترین بانگ در سراسر این منظومه، است که تا لحظه مرگ خاموش او ادامه دارد. هنگامی که صدای شیرین را که برخاسته از ناخودآگاه شاعر است، با نگاهی روان شناسانه تحلیل کنیم، در می یابیم که آنیمای شاعر در پرداخت شخصیت شیرین، نقشی بیشتر از بن مایه اصلی روایت داشته است.

نیچه فیلسوف زندگی است که در مقابل سختی ها و رنج ها به آن آری می گوید و معتقد است که انسان بایستی هرچه سرشارتر و پرکارتر زندگی کند و از این طریق می خواهد اندیشه ی ترس از مرگ را از بین ببرد. در صدد آن است که زندگی را دوصد چندان بیش تر از مرگ شایسته ی اندیشیدن کند و نیز معتقد است که انسان باید آزادنه و آگاهانه مرگ خود را انتخاب کند. درحالی که در نظر کرکگور، این، زندگی است که باید آزادانه و آگاهانه انتخاب شود. وی سعادت ابدی را در زندگی پس از مرگ می داند که مسیحیت وعده ی رستگاری آن را داده است. نیچه و کرکگور دو فیلسوفی هستند که هرچند مسیر حرکت آن ها متفاوت است اما هر دو منتقد مسیحیت مرسوم و متداولند و در نهایت هر دو به امکاناتی پرداخته اند که سرانجام به یک مقصد می رسند و آن فرد انسان است.

اواخر قرن دوازده میلادی در آلمان و فرانسه، افسانه جام مقدس به گونه های مختلفی در ادبیات حماسی قرون وسطی، خصوصا در حیطه رمانهای شهسواری آرتور پدیدار گشت. داستان و افسانه نیمه مسیحی جام مقدس و جستجوی شوالیه ها به دنبال آن به عنوان سبکی پیشرو از آثار ادبی و اندیشه گرا به رشته تحریر در آمد. اعتقاد و ایمان به یک شی مقدس پر رمز و راز که در آن اسرار و نا گفته های مذهبی و فرقه ای به گونه نمادین در آمده اند حتی امروزه نیز در حلقه های مشخصی از ادبیات به صورت زنده نمایان است. در این مقاله اهتمام بر آن شده است تا مبدا پیدایش و جایگاه جام مقدس در ادبیات آلمانی که در آن دوره پیرو ادبیات فرانسه بوده است مورد بحث و بررسی قرار گیرد. در این ارتباط نویسندگان و مبدعان آلمانی و فرانسوی این آثار نیز نقد و بررسی شده واثر پارسیفال به عنوان منبع اصلی و مبنای این تحقیق قرار گرفته است. جهت گیری ها و گرایشات فکری فلسفی پدید آورندگان این آثار ادبی بارزترین و اصلی ترین هدف در راستای این تحقیق می باشد که خود به گونه ای نشانگر ویژگی های ادبیات آن دوره است. بدین صورت بررسی ها و نتایج تحقیق منحصرا در برگیرنده جایگاه و مبدا پیدایش جام مقدس در رمانهای شهسواری آرتور در زبان و ادبیات آلمانی می باشند.

خواب و رویا از جمله مقوله هایی است که از نخستین مراحل اندیشه ی بشر ،همواره فکر و ذکر انسان را به خود معطوف داشته و طبعا عرصه ی ادبیات و به ویژه شعر فارسی هرگز از پرداختن به آن غافل نبوده است.در این میان طبیعت شعر حماسی به گونه ای است که به جهت قرابت با اسطوره ها؛ از مفهوم ، تجلیات و زبان نمادین خواب، به وفور بهره جسته است. رویا در شاهنامه صرف نظر از شخصیت ها ،قومیت ها ، ریشه ها و اثرات آن، مرکز ثقل بسیاری از داستان های شاهنامه است و فردوسی به جهت وقوفی که به وجوه اشتراک اساطیر و خواب ، به ویژه در حوزه ی زبان نمادین آن دو داشته است،به خوبی از این مفهوم سود برده و داستان های خود را ماندگار تر نموده است. اگرچه کثرت خواب در شاهنامه از کمیت بالایی بر خوردار است ،اما در این مقاله برای جلوگیری از تطویل کلام، صرفا به نمونه هایی از رویا های ایرانی از جمله :رویای سام،کیخسرو،سیاوش و انوشیروان و نیز رویا های نیرانی از جمله : رویای ضحاک ،افراسیاب و جریره اشاره شده است. که هر یک از این رویا ها وجوه بارز مشترکی از جمله بازتاب ضمیر ناخودآگاه فردی ، زبان رمز و نیز تفاوت هایی در زمینه هایی از جمله : ریشه ها ،جلوه ها و آثار گوناگونی را با خود به همراه دارند که با دقت بیشتر می توان به نهاد آنها دست یافت. به هر صورت از یک منظر؛ دست یابی به نهاد و ژرفای شاهنامه، مستلزم فهم درست مقوله ی خواب و رویاست.

اصفهان نامی آشنا در تاریخ و فرهنگ و ادبیات عربی است زیرا بزرگان و نام آوران بسیاری که از آنان، کتابها و آثار پر بها و ارزشمند باقی مانده منسوب به این شهر می باشند. زبان و ادبیات عربی در این خطه از قرن چهارم هجری شکل می گیرد و و در سده های پنجم و ششم به اوج خود می رسد به طوری که در سده چهارم هجری، اصفهان، بعداد ثانی لقب یافت. اصفهان سرزمین طبیعت زیبا و سر سبز و حاصلخیزی است که خداوند انواع مواهب طبیعی را به آن خطه ارزانی داشته است به همین جهت در اشعار توصیفی شاعران این دیار، طبیعت سهم عمده ای از مضامین شعری آنها را به خود اختصاص داده است از جمله شاعران اصفهانی وصاف طبیعت می توان به ابوسعید رستمی، مفضل مافروخی، طغرایی اصفهانی و عماد الدین اصفهانی اشاره کرد.

ژان پل سارتر (1905-1980) یکی از معروفترین فیلسوفان معاصر فرانسوی با تفکری ژرف بر مفهوم بنیادی فلسفه " اصالت وجود" آثاری در خور توجه به زیور طبع آراسته است . اثر سه گانه " راه های آزادی" که پس از جنگ جهانی دوم منتشر شد مجموعه ای از تفکرات سارتر را دراین خصوص دربردارد که رابطه درونی اندیشه و عمل نویسنده را بر ما آشکار می سازد. نویسنده نمی تواند از موقعیت بگریزد و تعهد او موردی خاص از مفهوم مسیولیت می باشد که بر آزادی تکیه دارد. زیرا این آزادی است که فرمان انتخاب را به ما ارزانی می دارد. در واقع ٬ قهرمان این اثر " ماتیو دولارو" به عنوان برادر تخیلی نویسنده معرفی شده و سارتر با تایید این نظریه که انسان آزاد است تا همواره راه تازه ای را برگزیند شخصیت رمان خویش را به چالش می کشد . در این اثر سه گانه خواهیم دید که چگونه قهرمان داستان در جستجوی آزادی از نویسنده فراتر می رود.

در زندگی افرادی که در یکی از مشاغل مختلف جامعه کار می کنند استرس وجود دارد و به گونه های مختلف بر آنها فشار وارد می آورد.تحولات شغلی نظیر تغییرات سازمانی،تغییر حقوق و دستمزد ،ترفیعات شغلی،کاهش یا افزایش نیروی انسانی و دگرگونی های اجتماعی موضوعهایی هستند که بر فرد فشار می آورند و او را دچار آشفتگی ،نگرانی ،تشویش و اظطراب می سازند.(رابینز،1372) با توجه به اینکه حداقل یک سوم از عمر ما در محیط کار سپری می شود و از طرفی بسیاری از روابط و مناسبات اجتماعی ما در طی ساعات کار شکل می گیرد، استرس ناشی از کار یا استرس شغلی job stress می تواند در سلامتی و خشنودی انسانها علاوه بر کارایی موثر واقع شود.افرادی که تحت استرس های زیاد باشند به طور کلی از سلامت و خشنودی کمتری برخوردارند. هورن و کویک نشان داده اند که استرس های شغلی می توانند موجب بروز اختلالات رفتاری ،پزشکی و روانشناختی در میان افراد شوند.اختلالات رفتاری مانند افزایش مصرف سیگار ،مصرف دارو و...زمینه ساز بروز حوادث شغلی و تهاجم و پرخاشگری جزء اولین و بارزترین نشانه های وجود استرس می باشد.پیامدهای روانشناختی استرس شغلی در قالب مسایلی همچون مشکلات خانوادگی،اختلالات خواب و افسردگی بروز می کند.مشکلات پزشکی ناشی از استرس شغلی نیز خود را بصورت آمادگی بیشتر فرد برای ابتلا به انواع بیماری ها و همچنین وخامت بیشتر علایم جسمی ناشی از بیماری ها در این افراد نشان می دهد.(کویک،1986،ص 115-124) استرس مثبت بر تازگی و ابتهاج زندگی می افزاید. همه ما با تحمل میزان معینی از استرس زندگی می کنیم. سر رسیدن مهلت ، رقابتها ، برخوردها و حتی ناکامی ها و نگرانی ها به زندگی ها عمق و غنا می بخشد. هدف ما حذف استرس نیست، بلکه فراگیری چگونگی استفاده از آن به منظور کمک به خود است. استرس کمتر از حد ، عامل خمودگی است و در ما احساس خستگی و رخوت بر جای می گذارد. از سوی دیگر ، استرس مفرط تنش ایجاد می کند. آنچه ما بدان نیازمندیم، یافتن سطح بهینه و مطلوبی از استرس است که ما را برمی انگیزد، ولی ما را در خود غرق نمی کند.