نشریه پژوهش های سیاسی و بین المللی
پیاپی 19 (شهریور 1393)

پس از فروپاشی نظام شوروی در دهه پایانی قرن بیستم و پاره پاره شدن قلمرو آن به کشورهای مستقل کنونی، شاید یکی از مهمترین مسایل پیش روی روابط بین الملل در قرن بیست و یکم، چگونگی تعیین مرزهای دریایی میان کشورهای جدید التاسیس با دو کشور بزرگ روسیه و ایران بوده است که کماکان پس از بیش از 20 سال همچنان بدون هرگونه راه حل حقوقی پرونده آن باز مانده است. در این حال، همه کارشناسان روابط بین الملل به نقش آفرینی کشور عربستان سعودی به عنوان یکی از بزرگترین صادرکنندگان انرژی، در تحولات منطقه ای اذعان دارند

مقاله حاضر در جهت شناخت یکی از مهمترین مسایل خاورمیانه، که موضوع فلسطین و تشکیل دولت فلسطینی و بررسی یکی از ریشه های به وجود آورنده بحران منطقه خاورمیانه، که همان بنیادگرایی یهودی و نوع نگاه و دیدگاه های خاص آنان به سرزمین فلسطین می باشد بیش از 60 سال است که منطقه خاورمیانه را با بحران مواجه نموده است. در این میان توجه به آراء و اندیشه های موسسین و بنیان گذاران این رژیم در پیدایش مناقشه مزبور و شدت بخشیدن به آن از اهمیت خاصی برخوردار است، نوشتار حاضر در پی پاسخگویی به این سوال می باشد که دیدگاه های احزاب و بنیادگرایان یهودی چه تاثیری بر شکل گیری دولت مستقل فلسطینی دارد و فرضیه ای که آن را به آزمون می گذاریم این است که احزاب و بنیادگرایان یهودی به دلیل اعتقاد و تعلق ذاتی به کل سرزمین فلسطین و مخالفت با واگذاری بخشی از آن به فلسطینی ها، شکل گیری دولت فلسطینی را با چالش های عدیده ای مواجه نموده است

کشورهای آسیای مرکزی و من جمله کشور جمهوری آذربایجان، در خشکی محصور بوده و برای راهیابی به دریای آزاد به همسایگان خود نیازمند هستند. لذا این جمهوری های تازه استقلال یافته برای انتقال نفت و گاز خود می باید از طریق لوله گذاری اقدام نمایند و با ایجاد خطوط لوله، نفت و گاز خود را به دریای آزاد برسانند. صنعت نفت آذربایجان با ساخت خط لوله نفت باکو_تفلیس_جیحان(BTC-Baku-Tbilisi-Ceyhan) دگرگون شد و این خط لوله پتانسیل های نفت این کشور برای صادرات را متحول کرده است. این کشور به طور عمده صادر کننده نفت خام و میعانات گازی است و در بخش فرآورده های نفتی نیز، صادرات اندکی انجام می دهد

تحولات متصف به دو صفت اصلی بیداری اسلامی و بهار عربی که از اواخر سال 2010 در منطقه خاورمیانه عربی شده است، مبین آن هستند که منطقه خاورمیانه در حال ورود به عرصه جدیدی از حیات سیاسی و اجتماعی خود است. عمده ترین چالشی که در اثر این تحولات در منطقه به وقوع پیوسته، در دروازه سوریه تنش ایجاد نموده است و دوکشور ایران و  ترکیه را رو در روی هم قرار داده است. هر یک از این دو کشور در صدد تحمیل الگوی خود در منطقه هستند و  این مساله عامل تعارض روابط میان دو کشور شده است. این تنش به نوعی پیامدهای برای دولت های ایران و ترکیه در پی داشته است. از یک سو، سدبندی الگوی اسلام سیاسی ایران قرار دارد و از سوی دیگر، فرصتی مناسب برای ترکیه در جهت پیاده نمودن الگوی اسلام سکولار به جای اسلام سیاسی ایران از پیامدهای این تحولات بوده است.