فهرست مطالب

فصلنامه زن در فرهنگ و هنر (پژوهش زنان)
سال یکم شماره 2 (زمستان 1388)

  • تاریخ انتشار: 1388/10/11
  • تعداد عناوین: 7
|
  • مریم حسینی، فهیمه زارع زاده صفحه 7
    در مطالعات فرهنگی درباره ی زن کتاب هزارویک شب، مرجع نسبتا مهمی بوده است. کتاب دربردارنده ی ده ها شخصیت زن است که نقش های کارکردی و اخلاقی گوناگونی را به عهده دارند. به نظر می رسد که کتاب تنها بازتاب دیدگاه های رایج یک عصر و منعکس کننده ی تجربیات فردی مؤلفانش در رابطه با زنان نیست؛ بلکه برآیند پیچیده ای از نگاه جامعه به این مقوله و تجربه های گوناگون مؤلفان آن است که در طول ازمنه، فرصت های موجود برای بیان یک ایده، و یا نحوه ی برخورد با اندیشه ای را فراهم کرده و ماندگاری یا فنای آن را رقم زده اند. حوزه ی مورد مطالعه در این مقاله، ترجمه ی فارسی داستان های هزارویک شب و تعدادی از نقاشی های صنیع الملک است. در این مقاله داستان هایی مورد مطالعه قرار گرفته اند که نقش محوری آن ها را زنان به عهده دارند. مطالعه ی سیمای زن در این داستان ها و مقایسه ی تطبیقی آن با نقاشی های صنیع الملک هدف مقاله ی حاضر است. شهرزاد هزارویک شب برترین نمونه ی زنان است که با به تصویر کشیدن موقعیت زنان و توصیف ایشان به عنوان زن مدبر، شجاع و دلاور، عاشق پیشه، هنرمند و اهل قلم، همگرایی کلی ای را در داستان به وجود آورده؛ و سبب شده تا دیگر به نظر تخفیف به زن نگریسته نشود، بلکه خوانندگان داستان او (زن) را مکمل، هم کار و یار و یاور مرد بدانند و برای حل معضلاتش گام بردارند. صنیع الملک نیز همگام با زبان راوی قصه ها و رعایت اصول داستان ها، فضایی دموکراتیک در باب زنان پدید آورده که حاکی از تاثیرگذاری عمیق شهرزاد و دیگر زنان داستان بر وی است.
    کلیدواژگان: هزارویک شب، داستان، صنیع الملک، زنان، تصویر، شهرزاد
  • پروین ترکمنی آذر ترکمنی آذر صفحه 33
    جامعه ی ایران، جامعه ای مرد سالار بوده و در روابط سیاسی و اجتماعی و اقتصادی، سلطه ی مردان امری عادی و طبیعی تلقی شده و زنان اغلب از صحنه ی رسمی سیاست غایب بودند؛ ولی از آن جا که تعلق شاهان به خاندان سلطنتی و برگزیده در اولویت قرار داشت، فقط در شرایط خاص در صورت نبود فرزند ذکور بالغ، گاه حکومت زنان خاندان سلطنتی تحقق می یافت. به همین جهت کتب سیر الملوک نیز برای شاهان مرد تدوین شده است. سیر الملوک نویسان، بخصوص از قرن ششم هجری به بعد، ضمن تاکید بر این که زنان بندگان درجه ی دوم خداوند هستند و به لحاظ خرد و طبیعت، موجودیت مستقلی ندارند و هدف از آفرینش آنان منحصر به کارکردهای بیولوژیکی آنان در حفظ نسل است، با تقسیم بندی جامعه به دو بخش خصوصی و عمومی سعی کرده اند، زنان را در بخش خصوصی محصور نمایند. در چنین شرایطی مؤلف کتاب تاریخ شاهی، کتابی در زمینه ی آداب و قاعده ی ملک داری درباره ی حکومت یک شاه - زن، قتلغ ترکان، تالیف کرده است.
    مقاله بر آن است تا ضمن بازنمایی دیدگاه سیرالملوک ها به زن، حکمت عملی مطرح در کتاب شاهی و تجربه تاریخی مؤلف آن را در زمینه ی آداب ملوک و آیین کشورداری و تعمیم آن به حکومت یک شاه زن، به عنوان اولین و شاید تنهاترین تجربه در این زمینه، و نکات مشترک و افتراق با سایر سیر الملوک ها و عوامل دخیل در تفاوت ها را که مسلما به مسایل جنسیتی مربوط می شود، مورد مطالعه و بررسی قرار دهد.
    کلیدواژگان: قتلغ ترکان، تاریخ شاهی، قراختاییان، شاه، زن، _ حکمت عملی، سیرالملوک
  • حمید حاجیان پور، معصومه دهقان صفحه 53
    به منظور بررسی نقش سیاسی و اجتماعی زنان خاندان قاجار، مطالعه ی حرمسراهای این دوران اهمیت به سزایی خواهند داشت. موقعیت حرمسرا های دوره ی قاجار و کارکردهای سیاسی – اجتماعی آن، ضرورت تعمق در این نهاد را برای تبیین ساخت سیاسی دولت قاجاریه ایجاب می کند. برخی موضوعات، در محدوده ی کارکردهای حرم، اهمیت بیشتری خواهند داشت؛ از جمله: 1-روند ورود زنان به حرمسراهای شاهان قاجار چگونه بوده است؛ 2- زندگی آنان به عنوان زنان برخوردار و مرفه جامعه تحت چه شرایطی سپری شده است؛ 3- فعالیت های اجتماعی، نحوه ی آموزش و هم چنین موفقیت های آنان در زمینه های فرهنگی چگونه بوده است؛ مهم تر این که: 4- ایفای نقش آن ها در بافت سیاسی کشور، چه پیامدهایی را به دنبال داشته است؟ نکته این است که نقش این لایه از قدرت در حوادث مهم عصر قاجار از جمله در نهضت تنباکو و جنبش مشروطه حائز اهمیت می باشد. یافته های این پژوهش گویای آن است که نحوه ی ورود زنان به حرمسرا، به صورت های مختلف بوده؛ به ویژه آن که مقاصد سیاسی در آن نقش تعیین کننده داشته است.
    کلیدواژگان: مهدعلیا، قاجار، آغا محمد خان، ناصرالدین شاه، مظفرالدین شاه، فتحعلی شاه، زنان حرمسرا
  • شهلا بختیاری صفحه 81
    مسلمان شدن افراد و بیعت آنان از مسائل مهم در ترسیم رابطه ی پیامبر(ص) با مسلمانان است. بیعت با پیامبر(ص) در مورد مردان به کرات در منابع گزارش شده و تحقیقات و بررسی های متعددی درباره ی آن صورت گرفته است. با این حال مبحث بیعت زنان با پیامبر(ص) و این که آیا با زنان نیز بیعت می شد و در صورت مثبت بودن پاسخ با چه کسانی و تحت چه شرایطی و با چه الزاماتی صورت می گرفت، یکی از مسائل مهم در سیره ی پیامبر(ص) و نیز نشان حضور اجتماعی زنان در صدراسلام می باشد که هم چنان نیازمند بررسی و تعمق است. این نوشته در نظر دارد با یافتن رابطه ی میان مسلمان شدن و بیعت زنان به بحث درباره ی علاقه مندی زنان به تغییر کیش یعنی اسلام پذیری و بیعت در قالب متعهد شدن به اسلام بپردازد. مقاله ی حاضر درصدد پاسخ دادن به چند پرسش اساسی است: مهمترین مقاطع مسلمان شدن و بیعت زنان با پیامبر(ص) با چه شرایطی در چه زمانی و کجا بوده است؟ و چه رابطه ای میان اسلام پذیری و بیعت زنان وجود دارد؟ در پاسخ به پرسش های فوق فرضیه آن است که «بیعت تابعی از اسلام پذیری و ادامه ی آن بوده و زنان در موقعیت های مختلف با بیعت کردن، وارد شدن خود را به حیطه ی مسلمانی، تعهد و وفاداری به اسلام و پیامبر(ص) را به طور عملی اعلام می کردند». بررسی های به عمل آمده نشان می دهد، میان اسلام پذیری و بیعت زنان توالی منطقی وجود دارد. بیعت با زنان هم در دوران حضور پیامبر(ص) در مکه و هم پس از مهاجرت ایشان به مدینه انجام می شد و صرفا محدود به مقاطع خاص و افراد خاص نبود و زنان پیشگام در مسلمانی، در بیعت نیز تعجیل داشتند. برخی شرایط و قیود مورد تاکید پیامبر(ص) برای زنان در جریان اسلام آوردن زنان مکی و در جریان فتح مکه گزارش شده است، اما در مقاطع دیگر قید شرایط در بیعت کمتر آمده است.
    کلیدواژگان: زنان، بیعت، عهد نبوی، _ شرایط بیعت، اسلام پذیری دریافت
  • عزت ملاابراهیمی، اکرم روشن فکر صفحه 107
    در سده های اخیر با فراهم آمدن فضای آزاد و بستر مناسبی برای حضور زنان در جوامع بشری و انجام فعالیت های ارزنده ای در عرصه های سیاسی، تجاری، فرهنگی، فکری و ادبی، این جوامع به رشد و شکوفایی فزاینده ای دست یافتند و دگرگونی های اساسی در آن ها پدید آمد. زنان جامعه ی لبنان نیز از این امر مستثنی نبودند. آنان به رغم چالش های پیش رو نه تنها در عرصه فرهنگی و اجتماعی خوش درخشیدند و فعالیت های ثمربخش خود را تا حضور در کنفرانس های فرهنگی و سیاسی داخل و خارج از کشور گسترش دادند، بلکه در عرصه های هنری و ادبی نیز به خلق آثار ماندگاری دست زدند، که کمتر نظیری برای آن در سایر کشورهای عربی می توان یافت.
    کلیدواژگان: فعالیت های اجتماعی، لبنان، زنان، فرهنگی، ادبی
  • کیوان زاهدی، حسن عشایری، فرشته رحیم زاده صفحه 119
    توانایی های گفتاری مردان با زنان متفاوت است. هدف از این مطالعه، بررسی تفاوت دو جنس در درک نوای غیر عاطفی (زبانی) گفتار است. این مطالعه به صورت مقطعی- مقایسه ای بر روی 50 نفر در دو گروه مرد و زن صورت گرفت. پاسخ هر یک از گروه های مورد بررسی به مجموعه آزمون های تهیه شده ثبت شد. محرک های مورد استفاده در این پژوهش، جملات غیرعاطفی (سوالی، امری و خبری) بودند که به صورت معنی دار، بی معنی و فیلتر شده در 144 جمله توسط دو گوینده ی مرد و زن ضبط شده و برای آزمودنی ها پخش گردید. تحلیل داده ها با استفاده از آزمون آماری تی مستقل صورت گرفت. نتایج آزمون تی مستقل نشان داد که تفاوت معنی داری در دو گروه زن و مرد در درک نوای زبانی جملات معنی دار وجود دارد. (P<0.05) مقایسه ی میانگین ها نشان می دهد که کارایی زنان در درک نوای زبانی گفتار بالاتر است. تفاوت بین دو گروه زن و مرد در درک نوای زبانی جملات بی معنی، معنی دار بود. (P< 0.05) مقایسه ی میانگین ها نشان می دهد که کارایی زنان در درک نوای زبانی بالاتر است. تفاوت بین دو گروه زن و مرد در درک نوای زبانی جملات صافی شده معنی دار نبود (P= 0.103). یافته ها، تمایز میان پردازش نوایی غیرعاطفی (زبانی یا دستوری) گفتار در جملات بی معنی را بین دو جنس نشان می دهد. این تفاوت نشان می دهد که در غیاب اطلاعات معنایی که قضاوت مبتنی بر اطلاعات نوایی است کارایی زنان بالاتر است. تفاوت منطقه ی بروکای راست و چپ در مردان بیشتر از زنان است و از آن جایی که منطقه ی بروکا علاوه بر تولید گفتار بر اساس مطالعات جدید دخیل در درک دستور پیچیده است می توان چنین استنتاج نمود که زنان به طور وسیع تری از بروکای دو طرف استفاده می نمایند که توانایی درک نوای زبانی بالاتری دارند.
    کلیدواژگان: زنان، _ درک گفتار، نوای غیرعاطفی(زبانی)، جنسیت
  • مرجان صلواتی صفحه 131
    چنته یا آینه دان یکی از دستبافت های عشایر قشقایی فارس است که صرفا توسط زنان بافته شده و از آن به عنوان کیسه یا خورجینی جهت حمل وسایل شخصی نظیر پول، توشه ی راه، فشنگ و... استفاده می شود. دختران و زنان عشایر از همان کودکی بافت چنته را فرا گرفته و هنگام رسیدن به سن ازدواج برای خانواده های خود چنته های مرغوب می بافند. در جامعه ی عشایری که زنان در مقام منزلتی پائین تر از مردان قرار گرفته و اصولا هویت و شخصیت آنان به عنوان موجودی مستقل در نظر گرفته نمی شود، آنان فضایی مناسب جهت ابراز عواطف و احساسات خود ندارند. همین امر موجب گردیده که زنان قشقایی از چنته بافی به عنوان ابزاری جهت تجسم بخشیدن به آرزوها و رویاهای شاد و یا اندوهناک خود بهره جویند. می توان گفت چنته دریچه ای به سوی خلوت و تنهایی معصوم و بی آلایش زنان قشقایی است. این زنان در بیان احساسات درونی خود از نقش مایه های باستانی و زمانی از نقوش موجود در محیط زندگی خود یعنی طبیعت الهام گرفته و عشق و علاقه یا نگرانی و کینه خود را نسبت به کسانی که در کنار آن ها زندگی می کنند ابراز می دارند. لذا در این نوشتار با هدف کشف دنیای پر رمز و راز زنان قشقایی فارس در قالب چنته بافی، ابتدا به ارائه تاریخچه اجتماعی و فرهنگی ایل قشقایی پرداخته و سپس به اختصار جایگاه و موقعیت زن در این ایل مورد مطالعه قرار خواهد گرفت. پس از معرفی چنته بافی و ویژگی های فنی بافت آن، تجسم و تخیل زن قشقایی به هنگام بافت چنته، دست مایه ی این پژوهش خواهد بود. روش مطالعه در این نوشتار، تاریخی و شیوه ی جمع آوری اطلاعات روش اسنادی براساس مطالعه کتابخانه ای بوده است و در بخش معرفی نمادها و مفاهیم آنان در نزد زنان قشقایی، اطلاعات کاملا به صورت میدانی جمع آوری شده اند.
    کلیدواژگان: نمود، زن قشقایی، چنته بافی، ایل قشقایی
|
  • Page 7
    The book “One Thousand and One Nights” has always been considered as a relatively major source in cultural studies about women. This book comprises many female characters who play various moral and operative roles. It seems that this book does not merely reflect the common perspectives of one era or the personal experiences of its authors in relation with women; yet it is an intricate result of the society views toward this issue and different experiences of the authors. Throughout the years, it has developed the opportunities for expressing an idea, or the ways for opposing a belief and has also established the ground for its survival or demise. The investigated domain in this article is the Persian translation of the book “One Thousand and One nights” and some of the paintings of Sani’-ol-Molk. In the present study, the stories in which women play the primary role have been selected. The purpose of the current research is to explore the image of woman in these stories and to compare it with the paintings of Sani’-ol-Molk. Shahrzad is a key female character in the One Thousand and One Nights book who creates a general convergence in the stories by illustrating the conditions of women and introducing them as prudent, courageous, lover, artist and writer; and this results in the fact that not only is woman no longer disgraced but also the readers consider her as a complement, a collaborator and a comrade for man and therefore try to resolve her problems. Consistent with the language of the narrator of the stories and the story principles, Sani’-ol-Molk also creates a democratic atmosphere about women which demonstrates the profound impacts of Shahrzad and other women of the story on him.
  • Page 33
    Iranian society was a patriarchal one in which men had normally the highest authorities in political, social and economic relations and women often were absent from the scene of the official policy. But, since the prior qualification of the king was his attachment to the royal origins and family, the female’s rule was practiced in the case of unavailability of the mature males. Thus, Seyr-Al Moluks have been published for men. Seyr-Al Moluk writers, specifically after the hejiri sixth century, believed that women are the second-class God’s servants and physically and rationally do not have an independent existence; moreover, they have been created just for biological functions in generation production. Therefore, Seyr-Al Moluk writers divided society into the private and the public spheres and considered women in the private one. The author of Tarikh- I- Shahi wrote a book on the customs and the sovereignty of a woman king called Qutlugh Tarkan. This article presents the viewpoint of Seyr- Al Moluks on women. In addition, the phronesis described in the Tarikh- I- Shahi and the author’s historical experience about the principles and the standards of kingdom in a woman’s administration, as the first and perhaps the only experience is analyzed. Furthermore, Tarikh-I-Shahi is compared to the other Seyr-Al Moluks to examine the differences and the factors related to gender issues. Key words: seyr-ol moluk, phronesis, Tarikh-i-Shahi, Qutlugh Tarkan, Qara-khitai, king- woman. point of view regarding all issues. Regarding permission in marriage the legal dimension is considered and not the canonical dimension.
  • Page 81
    The conversion to Islam and bay’at of the newly converted Muslims are significant to draw the relationship between the Prophet of Islam and Muslims. There are lots of records and researches which depict the different aspects of bay’at between men and the Prophet. Then, what is significant is to examine if the Prophet also took the bay’at of women and, if yes, under which conditions? In fact, the social presence of women at the advent of Islam is the question the paper is to answer. This study is to explore the way the bay’at stimulated women to convert to Islam and abide by that. The principal questions the paper is to answer are: 1) What are the main periods of time and places that women did the bay’at with the Prophet?, and 2) What is the relationship between the women’s bay’at and their stimulation to convert to Islam?. The hypothesis, here, is that Bay’at is the subject under the Muslim women’s conversion to Islam. Women actually did use bay’at to indicate their affection and loyalty to Islam and the Prophet. The studies show that there is a direct relationship between doing bay’at and acknowledgement of and abiding by Islam. Women’s bay’at with the Prophet has occurred in different stages in Mecca and after the Prophet’s immigration to Medina. It even can not be limited to any specific place, time or person, and the converted women to Islam were looking forward to doing bay’at with the Prophet. He obliged the converted women to do bay’at after the conquest of Mecca, but it is not reported him to urge women to do so in any other episodes of the history of Islam.
  • Page 107
    In recent centuries, women were provided with the proper space to be active in social, political, economical, cultural, intellectual and literary areas. Therefore, they have done valuable activities and helped their countries to achieve increasing growth and manage fundamental changes. In this regard, the Lebanese women have been active, despite all difficulties they have encountered. They try to present their ideas and activities in cultural and political conferences inside and outside the country. Simultaneously, they release the artistic and literary works which are so qualified and unique specifically comparing the similar works produced in other Arabic countries.
  • Page 119
    Human brain has been constructed to be different between male and female from structural and functional points of view. This research aims at the study of the difference between two genders in perception of non- affective (linguistic) prosody of speech. The present study is cross – sectional, whose subjects include 50 Iranians in two gender categories of male and female. The responses of each group to all tests are registered. The stimuli comprises 144 linguistic sentences (declarative, interrogative and imperative) in three categories of meaningful, non-sense and filtered types, which are recorded by two speakers, a man and a woman and presented to the subjects. Data analysis is carried out using statistical independent t-Test. The results indicate that there is a statistically significant difference between males and females in perception of non- affective prosody (P <0.005). The comparison of the mid-results also shows that women's efficiency in perception of non- affective (linguistic) prosody is more than mens. The mentioned result is the same for the non-sense stimuli. It means that women's efficiency in perception of non- affective prosody in none-sense sentences is also more than men's (P <0.005). Neither women nor men show a meaningful difference in perception of filtered sentences. (P= 0.103). Therefore, human females exhibit a higher level of efficiency in perceiving and responding to linguistic prosody.
  • Page 131
    Chante or Ayenedan is one of the Qashqa’I hand-woven arts that is made only by women. It is applied for carrying individual things like: money, food, etc. Qashqa’I girls and women learn how to weave Chante from childhood and will weave an excellent Chante when they are going to marry. In the tribal society, the women are in a lower position than men and they don’t have the reserved identity as an independent individual so there is no place to express their emotions. This causes that Qashqa’I women use Chante weaving as a device for illustrating their aims and happy or sad dreams. We can say that Chante is a way to their innocent loneliness and aspirations. These women utilize the ancient motifs and the pictures of inspiring nature around them to express their emotions. So, they show their love, interest or worries through weaving Chante, and this paper aims to search their mysterious world exploring them. First, the social and cultural history of Qashqa’I tribe is explained, and the position of women in the tribe is examined. Second, the paper introduces Chante and the technical way of weaving. Finally, the imagination of Qashqa’I women as appeared in Chante will be described. This paper is a library study and it exploits the historical approaches. It is also an innovative study semiologically introducing the symbols appear in Chante.