فصلنامه علوم کشاورزی ایران
سال سی و هشتم شماره 1 (بهار 1386)

هدف از انجام این تحقیق بررسی عوامل مؤثر بر بازپرداخت اعتبارات کشاورزی در استان فارس است. آمار و اطلاعات مورد نیاز این تحقیق از بانک کشاورزی و تکمیل 163 پرسشنامه از زارعین در استان فارس جمع آوری گردید. به منظور دستیابی به هدف تحقیق و با تفکیک کشاورزان به دو گروه بازپرداخت کننده و قصورکننده از مدل توبیت استاندارد با متغیر وابسته نرخ عدم بازپرداخت اعتبار استفاده شد. نتایج بدست آمده از مدل توبیت نیز نشان داد که متغیرهای سطح تحصیلات، شاخص تنوع، میزان پس انداز، سطح زیرکشت، خسارات طبیعی، بیمه محصولات، درآمد مزرعه ای، درآمد خارج از مزرعه ای، نسبت درآمد مزرعه ای به درآمد کل، نظارت و سرپرستی کارشناسان بانک، فاصله ای انتظاری برای دریافت وام، نوع فعالیت بکارگیری وام، کثرت خریداران و طول دوره بازپرداخت بر نرخ عدم بازپرداخت اعتبارات مؤثر هستند. از بین این متغیرها، متغیر خسارات طبیعی و فاصله انتظاری برای دریافت وام اثر مثبت و سایر متغیرها اثر منفی بر نرخ عدم بازپرداخت داشته اند.

با توجه به اهمیت و ضرورت نظام دانش و اطلاعات کشاورزی در روند توسعه روستایی و کشاورزی، مشارکت و همکاری نهادهای تشکیل دهنده این نظام، یعنی موسسات پژوهشی، آموزشی و ترویجی مورد تاکید و توجه صاحبان امر و نیز موسسات دست اندرکار امر توسعه روستایی و کشاورزی، قرار دارد. در این زمینه، دانشگاه ها به واسطه دارا بودن نقش های چندگانه دراین نظام، دارای جایگاه خاصی می باشند. این موسسات، دارای سه کارکرد اصلی آموزش، پژوهش و خدمات برون رسانی می باشند. در این بین، کارکرد سوم آنها، یعنی خدمات مشتمل بر سه حیطه آموزش، پژوهش و نیز مشاوره به افراد یا سازمان های خارج از محیط دانشگاهی از جمله مخاطبان ترویج می باشد. متاسفانه، در کشور ما به این کارکرد توجه جدی و سامان مندی نشده است. به همین دلیل در این پژوهش، شناسایی و واکاوی سازوکارهایی مقتضی برای تقویت و توسعه این کارکرد با محوریت ارایه خدمات به مخاطبان روستایی و کشاورزان، مدنظر قرارگرفته است. درواقع هدف این پژوهش، شناسایی و تحلیل سازوکارهایی در راستای تقویت کارکرد خدمات برون رسانی دانشگاهی، جهت مشارکت این موسسات در عرصه فعالیت های ترویج کشاورزی می باشد. این پژوهش بر مبنای پیمایش پرسشنامه ای به انجام رسیده است. جامعه آماری آن، شامل دو گروه اعضای هیات علمی شاغل در موسسات آموزش عالی کشاورزی دولتی و نیز کارشناسان و مسوولان معاونت ترویج و نظام بهره برداری وزارت جهاد کشاورزی بوده است. شیوه نمونه گیری به تفکیک هرگروه به صورت چند مرحله ای و از شیوه نمونه گیری طبقه ای تصادفی استفاده شده است. حجم نمونه براساس واریانس اولیه و فرمول کوکران 130 نفر عضو هیات علمی کشاورزی و 145 نفرکارشناس و مسوول معاونت ترویج و نظام بهره برداری، برآورد گردید. پس از تکمیل پرسشنامه ها و گردآوری داده ها از نرم افزار SPSS 11.5 برای تحلیل داده ها بر اساس تکنیک تحلیل عاملی نوع اکتشافی بهره گرفته شد. نتایج مربوط به تحلیل عاملی سازوکارهای مشارکت دانشگاه در ترویج کشاورزی به استخراج پنج عامل زیربنایی منجر شده است. عامل اول تحت عنوان سیاست های حمایتی، عامل دوم با نام خدمات آموزشی ترویجی، عامل سوم تحت عنوان خدمات پژوهشی، عامل چهارم تحت عنوان خدمات مشاوره ای و فنی و عامل پنجم با عنوان توسعه نهادی به ترتیب95/16، 87/13، 76/13، 65/10، 75/9 و38/9 از مجموعه واریانس (39/72 درصد) را تبیین نموده اند. بر پایه یافته های حاصل از این پژوهش، پیشنهادهایی برای تقویت مشارکت دانشگاه در عرصه ترویج کشاورزی از طریق کاربست سازوکارهای مناسب با علم به استلزامات مربوطه ارایه شده است.

اهداف اصلی این تحقیق شامل: اندازه گیری و تحلیل و شناخت عوامل موثر بر پایداری کشت سیب زمینی در شهرستان فریدون شهر است. رویکرد غالب پژوهش، توصیفی- همبستگی و روش نمونه گیری چند مرحله ای با انتساب متناسب می باشد. داده های مورد نیاز به صورت مقطعی در سال زراعی 84-1383 از 160 سیب زمینی کار در سه دهستان و یک بخش از شهرستان، به وسیله پرسشنامه گردآوری شد و بوسیله نرم افزار SPSS 11.5 در دو بخش توصیفی و استنباطی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. قابلیت اعتبار(روایی) پرسشنامه با نظر متخصصان واستادان گروه ترویج و آموزش کشاورزی دانشگاه تهران تایید شد و قابلیت اعتماد (پایایی) پرسشنامه توسط یک آزمون مقدماتی بین 30 نفر از سیب زمینی کاران و محاسبه آلفای کرونباخ (89/0) مورد تایید قرار گرفت. نتایج نشان داد که 78/66 درصد از نظام های کشت در گروه نسبتا پایدار قرار دارند. بین متغیرهایی چون سن، سابقه کار کشاورزی، سابقه کشت سیب زمینی، عضویت در شرکت تعاونی، میزان زمین زیر کشت سیب زمینی، استفاده از آیش، رابطه های مثبت و معنی داری با پایداری وجود دارد ولی مصرف کود شیمیایی رابطه منفی و معنی داری با پایداری دارد. برای شناسایی عوامل موثر بر پایداری کشت سیب زمینی از تحلیل عاملی نوع اکتشافی استفاده گردید و متغیرها عامل های زراعی - اقتصادی، فردی، اطلاع رسانی، بهره برداری، مشارکتی، روانشناختی و حمایتی قرار گرفتند که حدود 80 درصد عوامل موثر بر پایداری را تبیین می کنند.

تحقیق حاضر، با هدف تعیین اثرات مخارج عمرانی دولت بر رشد بهره وری در روستاهای ایران انجام شد. در این رابطه، ابتدا با استفاده از آمارهای دوره زمانی 1350 الی1380 سیستم معادلاتی از متغیرهای تاثیرگذار بر رشد بهره وری روستایی ارائه گردید. این معادلات شامل توابع رشد بهره وری کل عوامل تولید کشاورزی، آبیاری، توابع جاده و نرخ باسوادی است. به منظور تعیین روش برآورد این توابع، پس از اطمینان از وضعیت ایستایی داده ها، از آزمون های اریب همزمانی و قطری بودن ماتریس واریانس – کوواریانس جملات پسماند استفاده شد. با توجه به نتایج این آزمون ها، معادلات سیستم همزمان مطالعه به روش حداقل مربعات سه مرحله ای برآورد گردید. سپس، تاثیرات نهایی مخارج دولت بر رشد بهره وری کل عوامل تولید از طریق محاسبه کشش های جزیی محاسبه شد. نتایج مطالعه نشان داد که، سرمایه گذاری عمرانی در امر آبیاری دارای بیشترین اثر بر رشد بهره وری کل عوامل تولید است. سرمایه گذاری در تحقیق و ترویج کشاورزی نیز بر رشد بهره وری کل تاثیر مثبت نشان داد.

فرآیند فروش محصول در بازار مستلزم قبول هزینه های مبادله می باشد. این هزینه ها، استراتژی فروش زارعین را برای انتخاب نوع بازار تحت تاثیر قرار می دهند. در این مقاله، برای ارزیابی آثار هزینه های مبادله ثابت و متغیر بر استراتژی فروش، فرم خلاصه شده انتخاب بازار با استفاده از الگوی لوجیت شرطی برآورد گردیده است. با استفاده از پارامترهای برآورد شده فرم نیمه ساختاری انتخاب بازار، آثار هزینه های مبادله ثابت و متغیر بر انتخاب بازارهای مختلف شبیه سازی و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. داده های بکار رفته در تحقیق، شامل اطلاعات فروشندگان برنج استان مازندران در سال 1382 می باشد. شبیه سازی آثار هزینه های مبادله بر انتخاب نوع بازار نشان می دهد با کاهش هزینه های مبادله به میزان 50 درصد، مقادیر مبادله شده در بازارهای نزدیک، محلی و دور بترتیب از 75%، 9% و 16% به 79%، 11% و 10% تغییر می یابد. زمانیکه اطلاعات زارعین از قیمت های بازاری کامل است (یا به عبارت دیگر هزینه های مبادله ثابت وجود ندارد) مقدار مبادله شده در بازارهای نزدیک از75% به 80% افزایش، در بازارهای دور از 16% به 6% کاهش و در بازارهای محلی از 9% به 14% افزایش می یابد. زمانیکه هزینه های مبادله متغیر به میزان 50 درصد کاهش یافته و اطلاعات زارعین نسبت به قیمت های بازاری کامل باشد این نسبت ها بترتیب در بازارهای نزدیک، بازارهای محلی و بازارهای دور به 83%، 13% و 4% تغییر خواهد یافت.

برای کمک مؤثر به کشاورزان خرده پا، یک نظام اثربخش تولید و انتقال فناوری مورد نیاز است. فقدان یک رابطه کاری نزدیک و تنگاتنگ بین سازمان های تحقیقاتی و ترویجی با گروه های مختلف زارعان و سازمان های کشاورزان یکی از مشکل ترین مسایل نهادی و ساختاری است که وزارتخانه های کشاورزی در تعداد زیادی از کشورهای در حال توسعه با آن مواجه هستند. این تحقیق با هدف معرفی رهیافت توسعه مشارکتی فناوری (PTD) انجام گردیده است. این تحقیق در مرحله اول از نوع بنیادین بوده که به شیوه مطالعات اسنادی صورت گرفته است، در مرحله دوم کاربردی بود که به روش پیمایشی انجام شد که نهایتا مدل میدانی تحقیق از آن استخراج گردید. جامعه آماری تحقیق شامل چهار گروه محققان مؤسسات تحقیقات کشاورزی (1157 نفر)، اعضای هیات علمی دانشکده های کشاورزی دولتی (1200 نفر)، کارشناسان ترویج کشاورزی (1684 نفر) و کشاورزان (3094763 خانوار بهره بردار) بود که با توجه به ویژگی های مختلف و واریانس مربوطه و با استفاده از فرمول کوکران حجم نمونه به ترتیب 188، 163، 201 و 211 نفر تعیین شد. برای انتخاب نمونه مورد مطالعه از نمونه گیری چند مرحله ای تصادفی استفاده شد.داده های تحقیق از استانهای خراسان، آذربایجان شرقی، مازندران، کرمانشاه، خوزستان، فارس، اصفهان و تهران جمع آوری گردید. ابزار تحقیق پرسشنامه بود که پس از اطمینان از روایی و پایایی تکمیل گردید. برای تجزیه و تحلیل داده ها از آمار توصیفی و استنباطی بهره گرفته شد. نتایج نشانگر آن بود که از مجموع 53 سازوکار مدل PTD، در 31 سازوکار توافق و تفاهم لازم بین چهار گروه کنشگران تولید، انتقال و کاربرد فناوری وجود دارد.

این مطالعه پیمایشی با هدف بررسی وضعیت پایداری کشاورزی نظام زراعی خرده مالکی بر اساس شاخصهای اکولوژیکی توسعه پایدار کشاورزی در بخش صالح آباد همدان انجام گردید. در این منطقه عوامل متعددی از جمله: تخریب و تبدیل مراتع، افزایش روزافزون استفاده از سموم و کودهای شیمیایی، فرسایش خاک و افت مواد آلی و عناصر غذایی آن، آلودگی آبهای سطحی و زیرزمینی در اثر مواد شیمیایی و تبدیل کاربری اراضی زراعی، پایداری کشاورزی را تهدید می کنند با مرور ادبیات موضوع، شاخصهای اکولوژیکی توسعه پایدار کشاورزی تعیین و تدوین گردید و برای سنجش این شاخصها، متغیرهای مناسب در قالب پرسشنامه طراحی گردید. بنابراین ابزار تحقیق پرسشنامه بوده است که روایی آن بوسیله کمیته تحقیق و نظر متخصصان موضوعی و پایایی آن نیز با انجام پیش آزمون و تکمیل 30 پرسشنامه اولیه در منطقه مورد مطالعه وتحلیل داده های پرسشنامه مذکور و محاسبه ضریب آلفای کرنباخ(75/0) مورد تایید قرار گرفت. جامعه آماری تحقیق کشاورزان بهره برداران 27 روستای بخش صالح آباد می باشد. حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران برآورد گردید و به روش نمونه گیری خوشه ایدومرحله ای با انتساب اپتیمم، تعداد 96 واحد بهره برداری انتخاب گردید. نهایتا پرسشنامه ها از طریق مصاحبه حضوری تکمیل گردید. برای تحلیل داده های حاصله از روش های آماری تحلیل مولفه های اصلی جهت وزن دهی به شاخصها و تحلیل کلاستر جهت گروه بندی نظامهای زراعی استفاده شد. نتایج نشان داد به لحاظ پایداری، نظام زراعی منطقه در وضعیت بحرانی قرار گرفته است، بطوری که 7/67 درصد نظام زراعی در سطح «بسیار ناپایدار»، 9/22 درصد در سطح«ناپایدار»، 3/7 درصد در سطح«نسبتا پایدار» و تنها 1/2 درصد در سطح «پایدار» می باشند. نتایج حاصله از این تحقیق به مثابه یک هشداری است که مسقیما می تواند در برنامه ریزی سیاستهای توسعه کشاورزی در منطقه مورد استفاده قرار گیرد.

فناوری های نوین اطلاعاتی، فرصتهای بی شماری را برای ایجاد ظرفیتهای جدید در حوزه های دانش بشری ایجاد کرده است. اما نظام ترویج کشاورزی به عنوان قبولی آموزش غیر رسمی در بخش کشاورزی نتوانسته از این پتانسیل ها به نحواحسن استفاده کند. بررسی های صورت گرفته بیانگر این است که توانمندی کارشناسان ترویج در بهره گیری از این پتانسیل تحت تاثیر عواملی نظیر شرایط محیطی، ویژگی های فردی و حرفه ای کارشناسان است که این امر باعث ایجاد شکافی بین آنها از نظر میزان آشنایی و بکارگیری فناوری های نوین گردیده است. بر همین اساس پژوهشحاضر با هدف تحلیل مقایسه ای میزان آشنایی و بکارگیری فناوری اطلاعات توسط کارشناسان ترویج کشاورزی ایران انجام شده است. جامعه آماری تحقیق شامل تمامی کارشناسان ترویج کشاورزی وزارت جهاد کشاورزی بودند که از بین 28 استان کشور که بر اساس طبقه بندی وزارت مذکور به شش منطقه تقسیم شده بود با استفاده از روش نمونه گیری طبقه ای با انتساب متناسب در هر منطقه، نمونه گیری صورت گرفت و241 نفر به عنوان نمونه انتخاب شدند. برای جمع آوری اطلاعات از پرسشنامه ای که پایایی آن از طریق محاسبه ضریب آلفای کرونباخ تایید گردید استفاده شد و داده های گردآوری شده با استفاده از نرم افزار SPSS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. نتایج تحقیق نشان داد که کارشناسان ترویج زن آشنایی بیشتری با فناوری های نوین اطلاعاتی داشتند. همچنین نتایج آزمون t نشان داد که شرکت در کلاس های فناوری اطلاعات تنها باعث ایجاد تفاوت بین کارشناسان از نظر میزان آشنایی با فناوری های نوین گردیده است. نتایج آزمون مقایسه میانگین ها بین استان های مورد مطالعه نشان داد که استان های تهران و فارس بیشترین میزان آشنایی و بکارگیری فناوری های نوین اطلاعاتی را به خود اختصاص دادند.همچنین نتایج آزمون کروسکال والیس حاکی از آن است که دسترسی به فناوری های نوین در منزل و محل کار باعث ایجاد بیشترین میزان آشنایی و بکارگیری فناوری اطلاعات توسط کارشناسان مربوط گردیده است.

هدف از انجام این مطالعه، بررسی تاثیر رهیافت مدرسه مزرعه کشاورز بر دانش و نگرش کشاورزان پیرامون مبارزه بیولوژیک علیه کرم ساقه خوار برنج در استان مازندران است. جامعه آماری این مطالعه را کلیه کشاورزان سه روستای کهنه دان، علی آباد و رنگریز محله از سه شهرستان آمل، نور و جویبار استان مازندران تشکیل می دهند)121(N=. برای انجام تحقیق، پرسشنامه ای از طریق مرور ادبیات تهیه و تدوین شد. روایی محتوایی و ظاهری پرسشنامه از طریق ارائه آن به جمعی از کارشناسان فنی و ستادی اداره ترویج مورد تایید قرار گرفت. آزمون مقدماتی از طریق توزیع پرسشنامه در بین 20 کشاورز منطقه ای مشابه با جامعه آماری مورد مطالعه انجام گردید و ضریب اعتبار پرسشنامه با استفاده از نرم افزار SPSS به میزان 32/76% بدست آمد. بر اساس نتایج تحقیق، میانگین نمرات دانش فنی شالیکاران مورد مطالعه، قبل و بعد از برگزاری کلاس های آموزشی، تفاوت معنی داری را با یکدیگر داشته است. میانگین نگرش شالیکاران دو روستای کهنه دان و رنگریز محله، پیرامون مبارزه بیولوژیک علیه کرم ساقه خوار برنج، قبل و بعد از برگزاری کلاس های آموزشی، تفاوت معنی داری در جهت مثبت داشته است. میانگین نگرش شالیکاران نسبت به «اثر بخشی مدرسه مزرعه کشاورز» و «توسعه پایدار» در اکثر گویه های مورد بررسی، قبل و بعد از برگزاری کلاس های آموزشی، تفاوت معنی داری داشته است. در این تحقیق مشخص شد که تنها در روستای علی آباد و کهنه دان، میزان مشارکت در کلاس های مدرسه مزرعه کشاورز با متغیر «میزان اراضی تحت تملک»، همبستگی معنی داری در سطح 95 درصد داشته است. بر اساس یافته های تحقیق، دانش کسب شده کشاورزان از طریق شرکت در مدرسه مزرعه کشاورز با متغیر «سن» در روستای علی آباد رابطه آماری معنی دار منفی و با مشارکت، تحصیلات و دانش اولیه رابطه آماری معنی دار مستقیم داشته است که مقدار آن در روستاهای مختلف، متفاوت بوده است.

برنامه ریزی ترویجی به منظور تلفیق پایداری در فعالیت های کشاورزی در بسیاری از کشورهای جهان امری متداول است. فعالان این امر معمولا«کارشناسان ترویج هستند. بنابراین میزان دانش و نوع نگرش آن ها در مورد کشاورزی پایدار از عوامل تعیین کننده ی موفقیت این برنامه ها محسوب می شود. بر این اساس، این تحقیق توصیفی-همبستگی با هدف کلی ارزیابی و تحلیل دانش و نگرش کارشناسان ترویج سازمان جهاد کشاورزی استان کرمانشاه در مورد کشاورزی پایدار انجام شد. جامعه ی آماری تحقیق را کارشناسان ترویج شاغل در مدیریت ها و مراکز خدمات جهاد کشاورزی استان کرمانشاه تشکیل دادند (75 N=). ابزار تحقیق که شامل یک پرسشنامه ی سه بخشی بود با روش سرشماری تکمیل گردید. بر اساس یافته ها، کارشناسان ترویج، نیازمند دانستن مطالب زیادی در مورد عملیات گوناگون کشاورزی پایدار هستند. بر اساس تحلیل عاملی، عوامل اصلی تشکیل دهنده ی مقیاس سنجش نگرش نسبت به پایداری کشاورزی عبارت از عامل اکولوژیکی، عامل اقتصادی و عامل اجتماعی بودند. نگرش کارشناسان نسبت به کشاورزی پایدار مثبت بود. نگرش نسبت به کشاورزی پایدار و میزان مطالعه در مورد پایداری کشاورزی از مهم ترین عوامل تاثیرگذار بر میزان دانش کارشناسان ترویج در مورد کشاورزی پایدار بودند. به این ترتیب، به برنامه ریزان دوره های آموزش ضمن خدمت پیشنهاد می شود ارتقای سطح دانش کارشناسان ترویج در مورد کشاورزی پایدار را، بر اساس یافته های این تحقیق، در اولویت قرار دهند.

نظر به اهمیت افزایش تولید و عرضه محصولات کشاورزی در روند توسعه اقتصادی کشور، این تحقیق برای بررسی تاثیر عوامل مؤثر بر تغییرات سطح زیرکشت (متغیر جانشین تولید و عرضه برنامه ریزی شده) پنج محصول مهم زراعی و اقتصادی ایران شامل گندم، پنبه، سیب زمینی، آفتاب گردان و جو، با استفاده از روش های اقتصادسنجی، تحت فروض تعدیل جزئی و کامل در چارچوب سیستم معادلات رگرسیون ظاهرا نامرتبط (SURE) انجام شده و برای تعیین الگوی مناسب تحلیل (خرد یا جمعی) از معیار تعدیل یافته تیل (Theil) استفاده گردید. براساس این معیار معادلات(ملی)جمعی با قدرت برازش بهتر به عنوان مبنای تحلیل تعیین شده و براساس نتایج آن، بررسی و تحلیل تغییرات سطح زیرکشت محصولات صورت گرفت. یافته های تحقیق حاضر نشان می دهد که عواملی نظیر قیمت محصول، سطح زیرکشت با وقفه یکساله، پیشرفت فناوری و ریسک درآمد ناخالص محصول اثرات تعیین کننده ای بر تغییرات سطح زیرکشت محصولات مورد مطالعه دارند. در این مقاله متناسب با یافته های تحقیق، پیشنهاداتی برای کاربری در سیاست گذاری های بخش کشاورزی ایران ارائه شده است.

در دنیای امروز، تحولات ناشی از فناوری های جدید تاثیرات بسزایی بر روند زندگی و کار مردم در سرتاسر جهان گذاشته و با روش های سنتی آموزش، یادگیری و مدیریت آموزش به طور جدی به مقابله پرداخته است. در این میان، فناوری اطلاعات و ارتباطی که خود یک زمینه جدید مطالعاتی است، تاثیر عمده ای بر تمامی زمینه های آموزش، یادگیری و پژوهش داشته است. با توجه اهمیت موضوع تحقیق و نیز به جهت سرمایه گذاری های فراوان در این بخش و نیاز روزافزون به ایجاد یک سیستم اطلاعاتی مناسب و استفاده از آن در جهت آموزش های صحیح و مناسب، تحقیق حاضر با هدف شناسایی عوامل مؤثر بر استفاده آموزشگران از فناوری های اطلاعات و ارتباطات(ICTs) در آموزش های فنی وحرفه ای کشاورزی انجام گردید. جامعه آماری تحقیق شامل 117 نفر از آموزشگران هنرستان های کشاورزی استان زنجان بودند که تمام آنها مورد سرشماری قرار گرفتند. برای گردآوری داده ها از پرسشنامه استفاده گردید. داده های گردآوری شده با استفاده از نرم افزار SPSS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. به منظور شناسایی عوامل مؤثر بر استفاده آموزشگران از فناوری های اطلاعات و ارتباطات، از تحلیل عاملی نوع R استفاده گردید که نتایج نشان داد متغیرها در پنج عامل نگرش، شرایط و امکانات، زمینه کاربرد، پشیبانی و مهارت قرار می گیرند که این پنج عامل در حدود 86/61 درصد واریانس عوامل مؤثر بر استفاده آموزشگران از فناوری های اطلاعات و ارتباطات را برآورد می نمایند.

پژوهش حاضر با هدف بررسی نگرش دانشجویان تحصیلات تکمیلی کشاورزی پیرامون حرفه کشاورزی به عنوان شغل آتی انجام شده است. این تحقیق از نوع توصیفی- همبستگی می باشد. جامعه آماری مورد نظر شامل دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشکده کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس (356N=) هستند که از این میان تعداد 143 نفر به روش نمونه گیری تصادفی ساده به عنوان نمونه آماری انتخاب شدند. روایی محتوایی پرسشنامه با کسب نظرات متخصصان و اساتید ترویج و آموزش کشاورزی مورد بررسی و اصلاحات لازم صورت گرفت. ضرایب اعتبار پرسشنامه با انجام آزمون پیش آهنگی نیز با استفاده از نرم افزار SPSS بین 87/0 تا 93/0 برای دیدگاه های دانشجویان به دست آمد. یافته های توصیفی نشان می دهد که نگرش کلی 7/19% دانشجویان پیرامون شغل آتی خود در سطح «ضعیف»، 6/48% در سطح «متوسط»، 5/27% در سطح «خوب» و مابقی 2/4% در سطح «بسیار خوب» قرار دارند. نتایج تحلیل همبستگی نشان داد که بین متغیرهای تجربه فعالیت کشاورزی و دیدگاه های اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و آموزشی دانشجویان با دیدگاه رفتاری آنان پیرامون آینده شغلی خود ارتباط مثبت و معنی داری وجود دارند. نتایج تحلیل تفکیکی مرحله ای به شیوه لامبدای ویلکز نیز نشان داد که متغیرهای تجربه فعالیت کشاورزی و دیدگاه های فرهنگی، اجتماعی و آموزشی به عنوان مهمترین عوامل متمایز کننده در مجموع توانسته اند دیدگاه رفتاری 9/71% از کل پاسخگویان را بر مبنای توابع تشخیص به درستی طبقه بندی کنند. به علاوه، با معادلاتی که از این تحلیل به دست آمد می توان پیش بینی کرد که فرد مورد نظر به کدام طبقه از دیدگاه رفتاری تعلق دارد.

پژوهش حاضر، خلاء و فقدان سازوکار مطلوبی برای ارزشیابی کیفیت تدریس را به عنوان مساله ای مهم و قابل بررسی با هدف بهبود کیفیت تدریس اعضای هیات علمی مد نظر قرار داده است. اهداف این مطالعه شامل: تشریح اهمیت طراحی سازوکار مطلوب جهت ارزشیابی کیفیت تدریس اساتید توسط دانشجویان، برآورد تاثیر متغیرهای منتخب (جنسیت، سال ورود به دانشگاه، نوع پذیرش و رشته تحصیلی) بر دیدگاه دانشجویان هنگام اولویت بندی شاخص های 34 گانه رایج ارزشیابی در دانشگاه ها و همچنین شناسایی دیدگاه دانشجویان درخصوص عناصر اصلی سازوکار ارزشیابی (روایی و پایایی فرم های رایج ارزشیابی، ضرورت تدوین فرم های جداگانه بر اساس رشته تحصیلی، مقطع تحصیلی و نوع واحد درسی، ضرورت استفاده از رهیافت یادگیری محور به جای رهیافت تدریس محور در ارزشیابی و مناسب ترین مقیاس های ارزشیابی) بوده است. داده ها به وسیله پرسشنامه ای نیمه باز جمع آوری و پایایی پرسشنامه از طریق محاسبه آلفای کرونباخ معادل 87/0 برآورد گردید. جهت توصیف و تحلیل داده ها از نرم افزار SPSS و برای آزمون فرضیه ها از آزمون t و ANOVA استفاده شد. نتایج این مطالعه نشان داد که به غیر از متغیر نوع پذیرش، سایر متغیرها تفاوت معنی داری بر دیدگاه دانشجویان در اولویت بندی شاخص های ارزشیابی داشتند. درصد زیادی از پاسخگویان (80%) با تدوین فرم های ارزشیابی جداگانه و جایگزینی دیدگاه ارزشیابی یادگیری محور به جای تدریس محور موافقت داشتند. همچنین 72 درصد پاسخگویان روایی و پایایی فرم های ارزشیابی رایج را قابل قبول دانسته و مقیاس پنج گزینه ای لیکرت نیز به عنوان مناسب ترین مقیاس ارزشیابی انتخاب کرده اند. در پایان کاربست یافته ها در نظام آموزش عالی مورد بحث قرار گرفته است.