فهرست مطالب

اندیشه نوین دینی - پیاپی 31 (زمستان 1391)

فصلنامه اندیشه نوین دینی
پیاپی 31 (زمستان 1391)

  • 192 صفحه، بهای روی جلد: 15,000ريال
  • تاریخ انتشار: 1391/10/10
  • تعداد عناوین: 11
|
  • رضا کیلانی، احمد بهشتی صفحه 7
    یکی از مهم ترین ادله متکلمان بر حدوث زمانی عالم، استدلال از طریق حدوث اکوان اربعه است. تمامیت این استدلال مبتنی بر آن است که تناهی حوادث متعاقب در گذشته به اثبات برسد. خواجه طوسی با استناد به برهان تطبیق درصدد اثبات این مدعاست که حوادث ماضی متناهی بوده، درنتیجه جسم حادث است.
    این نوشتار درصدد بررسی توانمندی برهان تطبیق در اثبات تناهی حوادث است و روشن خواهد نمود که حتی تقریر اختصاصی خواجه از برهان تطبیق نیز اثبات کننده تناهی حوادث گذشته نیست.
    کلیدواژگان: حدوث زمانی، اکوان اربعه، برهان تطبیق، تناهی حوادث، سلسله و علل و معلولات
  • سید محمد موسویان، ابراهیم کلانتری صفحه 23
    پائولو کوئلیو نویسنده ای است که در دوران نوجوانی به کفر و بی ایمانی روی آورده و با گرایش شدید به آثار مارکس و انگلس، همه باورهای مارکسیستی را زیرورو کرد؛ تا جایی که بخش قابل ملاحظه ای از اندیشه های او، به ویژه دیدگاه او درباره ایمان و شریعت را می توان متاثر از آن دانست. کوئلیو درباره ایمان رویکردی بسیار متفاوت و متناقض دارد و گاهی ایمان گرا و گاهی ایمان گریز است. ازیک سو متعلق ایمان در نزد او ثابت نیست و ازسوی دیگر سعی بر بی اهمیت جلوه دادن ایمان دارد. علاوه بر این، اندیشه و آثار وی در رویارویی مستقیم با شریعت قرار دارد. او در موارد بسیاری، اصول دین و شریعت را به سخره گرفته، آنها را پوچ و بی معنا می شمارد. در این تحقیق به نقد و بررسی دیدگاه او درباره ایمان و شریعت می پردازیم.
    کلیدواژگان: پائولو کوئلیو، متعلق ایمان، ایمان مارکسیستی، شریعت ستیزی، عرفان سکولار
  • عین الله خادمی، مرتضی حامدی صفحه 41
    در حکمت متعالیه، «معاد» در کنار «مبدا» ارکان دین را تشکیل می دهند و خیمه شریعت را برپا می سازند. صدرالمتالهین با طرح نظریه تجرد خیال، میان دیدگاه فلسفی خویش و گزاره های وحیانی که بر لذت و آلام جسمانی در عالم اخروی دلالت دارند، پیوندی وثیق برقرار نمود. قوه خیال مهم ترین قوه نفسانی است که به علت تجرد، با مرگ صیاصی مضمحل نمی شود؛ بلکه همراه نفس در عالم عقبی محشور خواهد شد. این قوه با استکمال جوهری نفس، این توانایی را دارد تا در قیامت به «خلق و ایجاد» صور مختلف بپردازد. این صور نه تنها عقلی محض نیست، حتی مثالی نیز محسوب نمی شود و دقیقا همان صورتی است که نفوس در عالم دنیوی با حواس ظاهری خویش آن را معاینه نموده اند. صوری مانند حور، قصور، سلسبیل، زنجبیل، عقارب، حیات و آتش اخروی به وسیله قوه خیال و بدون استعانت از هیولای مادی، به ظهور می رسند. نفس نیز به وسیله بدن و جسم اخروی آنها را به وسیله حواس اخروی مشاهده می نماید.
    کلیدواژگان: لذت، الم، سعادت، شقاوت، ثواب، عذاب، تجرد خیال، معاد جسمانی، ملاصدرا
  • محمد جعفر رضایی، نعمت الله صفری فروشانی صفحه 63
    «علمای ابرار» اصطلاحی است که برخی از اصحاب ائمه در توصیف جایگاه ایشان به کار بردند. برخی با تکیه بر این اصطلاح نتیجه گرفته اند که این اصحاب به مقاماتی مانند عصمت، علم خطاناپذیر و... برای ائمه معتقد نبوده اند. درپی بررسی جریان های فکری اصحاب ائمه در مسئله علم امام و تلاش در راستای مفهوم شناسی واژه های مرتبط، به این نتیجه می رسیم که «عالم» را برخی از اصحاب در تقابل با گروهی دیگر به کار برده اند تا چگونگی ارتباط میان امام و فرشتگان را با ارتباط میان پیامبران با فرشتگان متفاوت معرفی کند. در نگاه این گروه، ائمه نیز که گاهی از آنها با عبارت علما یاد می شود، مانند انبیا با فرشتگان مرتبط هستند؛ اما سنخ این رابطه از نوع تحدیث و الهام است. امام فرشته را چه در خواب و چه در بیداری نمی بیند؛ ولی فرشته گاه با او سخن می گوید. ابرار اتقیا نیز که در روایات امامیه در مورد ائمه به کار رفته، ناظر به مقامی معادل عصمت است.
    کلیدواژگان: علمای ابرار، اتقیا، جریان شناسی، امام، پیامبر
  • حسن خادمی زارع، محمدباقر فخرزاد صفحه 79
    انسان ها در زندگی روزانه از کلمات و مفاهیمی استفاده می کنند که درجاتی مختلف و نسبی دارند و نمی توان با آنها به صورت منطق دوارزشی رفتار نمود. مفاهیم فازی با مراتب فراوان، بسته به مبدا مقایسه، دارای موقعیت گوناگون و در حال تغییر می باشند. بر این اساس، آیات قرآن کریم که دارای مفاهیم بلند اعتقادی، اجتماعی، نظامی، سیاسی، مدیریتی، اخلاقی، اقتصادی و فرهنگی می باشد، دارای منطق ویژه و خاصی است که شناسایی آن می تواند مبانی تفکر صحیح بشر را تعیین کرده، انسان را از نابسامانی انتخاب یک منطق مناسب نجات دهد. این مقاله به دنبال شناخت و تحلیل بخشی از کاربردهای منطق فازی در قرآن کریم می باشد و نمونه هایی از مفاهیم قرآن با منطق فازی در آن بررسی شده است. سپس با استفاده از قواعد طراحی و مدل سازی سیستم های فازی، نمونه هایی از مصادیق این مدل ها و سیستم های فازی در حوزه علوم دینی تدوین گشته و در معرض قضاوت صاحب نظران علوم اسلامی قرار داده شده است.
    کلیدواژگان: قرآن کریم، منطق فازی، سیستم های فازی، منطق کلاسیک، منطق دوارزشی
  • ابراهیم مهرابی صفحه 93
    ابن عربی نظریه های جبر و تفویض را مردود دانسته، به امر بین الامرین می گراید. وی جبر را موجب تعطیلی شریعت و تفویض را عامل تحدید قدرت حق تعالی می داند. ظاهر بخشی از کلام وی متضمن جبر است؛ اما با مبانی چهارگانه وحدت شخصی وجود، تناکح اسمایی، صورت حق بودن انسان و تجدد امثال و نیز شواهد نقلی قرآنی، به اختیار انسان پایبند می ماند. اختیار انسان نسبت به اراده حق، همچون وجود انسان نسبت به خدا، جنبه ظاهری، تبعی، تشانی و صوری دارد. وی با اقتراح این مسئله، بین اراده انسان با توحید افعالی و اراده مطلق الهی سازگاری برقرار می کند. همچنین با طرح نظریه «وجود افعال از خدا و تعین آنها از ناحیه عبد» از نظریه کسب اشاعره فاصله می گیرد و دلایل بسیاری بر رد آنها ارائه می نماید.
    کلیدواژگان: جبر، اختیار، وحدت شخصی وجود، تناکح اسمایی، تجدد امثال، صورت حق تعالی
  • اسماعیل سیدهاشمی، سیدصفی الله موسوی صفحه 111
    معرفت خدا برترین و بالاترین معارف است و یکی از راه های آن شناخت اسما و صفات اوست. هدف اصلی در این نوشتار بیان مقایسه آرای دو متکلم شهیر درباره اراده الهی و مسائل مربوط به آن است؛ ازجمله اینکه آیا اراده از صفات ذات است یا فعل؟ آیا اراده عین ذات است یا زائد بر آن؟ اراده باری تعالی حادث است یا قدیم؟ مطلق است یا مقید؟ در صورت مطلق بودن، اراده و اختیار انسان چه می شود؟
    خواجه نصیر اراده را داعی (انگیزه) و داعی را همان علم به مصلحت می داند. از منظر وجودشناختی، اراده را از صفات ایجابی، ذاتی و بلکه عین ذات می داند. وی ضمن پذیرش اراده مطلقه الهی، انسان را دارای اختیار و آزادی در طول اراده خداوند می داند.
    در مقابل، اشعری اراده الهی را مستقل از دیگر صفات ذاتی ازجمله علم می داند و آن را صفتی ایجابی، قدیم و قائم به ذات می شمارد. خداوند فاعل همه افعال و ازجمله فعل انسان است و ازاین رو انسان هیچ اراده ای از خود ندارد؛ بلکه قدرت را خداوند در او خلق کرده و انسان آن را کسب کرده است.
    کلیدواژگان: اراده الهی، اختیار انسان، ذات، داعی، قائم به ذات، افعال انسان، خواجه نصیر طوسی، ابوالحسن اشعری
  • مهدی عبداللهی صفحه 127
    در متون دینی عبارت های فراوانی یافت می شود که به گونه ای بر وحدت شخصی وجود دلالت دارند. نگارنده درصدد است مفاد برخی از این متون را تبیین نماید. برای روشن تر شدن مسئله ابتدا به تبیین فلسفی این نظریه از طریق دیدگاه صدرا درباره وجود رابط معلول پرداخته می شود و سپس به روش شناسی فهم آیات و روایات معرفتی اشاره ای کوتاه خواهد شد.
    آیات و روایاتی که از میان نصوص دینی دال بر وحدت شخصی وجود در این نوشتار آمده، به هشت دسته تقسیم شده اند: آیات دال بر احاطه حق تعالی بر اشیا، آیات دال بر ملکیت حقیقی خداوند نسبت به اشیا، آیات و روایات وحدت اطلاقی او، آیات قرب خداوند، آیات ظهور و بطون حق تعالی، آیات و روایات معیت او با اشیا، آیه فقر ذاتی موجودات و آیات توحید افعالی.
    کلیدواژگان: وحدت شخصی وجود، وجود رابط معلول، مالکیت حقیقی خداوند، معیت خداوند با اشیا، تفسیر صدرایی
  • حسن احمدی زاده صفحه 147
    ماهیت نفس، تجرد یا مادی بودن آن و نیز کیفیت ارتباط آن با بدن، همواره یکی از چالشی ترین مباحث در آرای فلسفی و کلامی بوده است. در جستار حاضر، علاوه بر توجه به تبیین ماهیت نفس در آرای فلسفی ارسطو و ابن سینا، به لوازم دیدگاه های این دو به ویژه در موضوع حیات پس از مرگ خواهیم پرداخت. ارسطو ازیک سو نفس را در تعامل با بدن تبیین می کند و ازسوی دیگر، رابطه آنها را از نوع رابطه ماده و صورت می داند که از مصادیق ترکیب اتحادی است. درنتیجه وی در تبیین حیات پس از مرگ با مشکل مواجه می شود؛ چراکه با از بین رفتن بدن، نفس نیز باید از بین برود. ازسوی دیگر، ابن سینا برای برون رفتن از چالشی که ارسطو در آن گرفتار شده، با تفکیک حیث ذاتی و حیث فعلی نفس تلاش می کند در تبیین حیات پس از مرگ، با تناقض پیش روی ارسطو مواجه نشود.
    کلیدواژگان: نفس، ماده، صورت، حیات پس از مرگ، ارسطو، ابن سینا
  • حامد حسینیان صفحه 165
    یکی از جنبه های بررسی وحی، فرایند نزول آن از نگاه دریافت کننده آن پیام است. برخی از دین پژوهان، پیامبر را فاعل وحی می دانند و وحی را حاصل نبوغ، تجربه یا روان پرهیاهوی او می پندارند. بنابر نظر برگزیده، پیامبران قوه ای مخصوص دارند که ابزار درک هاتف غیب است و از روی لیاقت به ایشان عطا شده است. آنان پیام الهی را به وسیله آن قوه می شنوند و بدون کاستی به زبان قوم خود ترجمه می کنند. این ترجمه کار پیامبر است؛ اما ازآنجاکه پیام الهی است و این قوه نیز هدیه ای الهی و خداوند خود عصمت وحی را ضمانت کرده است، سخن پیامبر همان کلام الهی است که در قالب کالبدهای زمینی تنزیل شده است. به نظر می رسد این بیان هم مورد تایید متکلمان باشد و هم راه را بر اعتراض های دگراندیشان ببندد.
    کلیدواژگان: وحی، تنزیل، پیامبر، قوه دریافت وحی، مراتب وحی، تجربه دینی
|
  • Reza Kilani, Ahmad Beheshti Page 7
    One of the most considerable proofs of theologians on temporal appearance of universe is that established on the appearance of the four levels of being. The completeness of this proof, however, can be agreed with when the proof of the limitedness of successive events in the past be accepted. Khajeh-e Tusi, relying on the proof of correspondence, has intended to prove the claim of limitedness of the past successive events and, following it, to prove temporary appearance of body. This paper has showed the failure of the proof even in Khajeh`s explanation of it in proving the limitedness of body.
    Keywords: temporal appearance, the four levels of being, proof of correspondence, limitedness of events, chain of causes, effects
  • Seyyed Mohammad Mousavian, Ebrahim Kalantari Page 23
    Abstract: Paulo Coelho, intensely being affected by Marx and Engels` works and accepting a kind of disbelief and paganism, fundamentally changed Marxist beliefs. His following of Marx has been to such an extent that a considerable part of his thoughts, specially, those of belief and religion, can be known as derivations from Marx. His view on belief is self-contradicted; in some cases he seems as a supporter of belief while in others as an opponent. Again, on one hand, the case for belief is not clear for him and, on the other hand, he seems of little attention to belief. In addition, his thought and works stand directly opposite to religion. In many cases, he has known religion as something meaningless. In this paper, Coelho`s view on belief and religion has been criticized.
    Keywords: Paulo Coelho, case of belief, Marxist belief, religion, opposing, secular mysticism
  • Einollah Khademi, Morteza Hamedi Page 41
    In transcendent philosophy the teaching of the Hereafter along with Divinity has been known as the foundation of religion. Sadr al-Mutallehin, establishing the immateriality of imagination, prepared a philosophical foundation for those religious teachings pertaining to Hereafter pleasures and pains. Imaginary power of human soul has been considered by him as an important power living after death with soul. This power, in the shadow of substantial perfection, became of such an ability that can create various forms in resurrection. These forms neither are purely intellectual nor semi-intellectual. They are just the same forms that human souls meet in worldly life. The forms such as Hereafter promised wives, palaces, ginger, scorpion and other accessories of that life appear without any corporeal base. Human soul meets them there with its special nonmaterial body and senses.
    Keywords: Pleasure, pain, happiness, unhappiness, reward, punishment, immateriality of imagination, corporeal resurrection, molla Sadra
  • Mohammadjafar Rezaei, Nematollah Safari Furooshani Page 63
    The scholars of charity is a phrase used by some Imam`s companions for characterising Imams` place. Relying on the usage of the phrase by some, some have viewed that those using the phrase have not agreed with such Imams` properties as purity and infallible science. Studying the sreams of thought of Imams` companions on Imam`s science and relevant concepts, one concludes that some used the word scientist in a meaning other than that by other, to describe the difference of Imam and Prophet`s ways of connection to angles. For the former, Imam is in connection with angles but not in the same way as Prophet. Imam does not see angles at all; sometimes angles, however, speak with him. In this way, the phrase the pious people of charity in Imimi`s traditions can be regarded as a reference to a position equivalent to infallibility.
    Keywords: Charitable scholars, the pious, typology of thoughts, Imam, prophet
  • Hassan Khademi Zare, Mohammadbaqer Fakhrzad Page 79
    There can be found some words in the common language of people in daily life with different degrees of validity. When considering them logically, one can not evaluate them based on two-valued logic. Fuzzy words and terms, being of many orders with regard to the standard of comparison, are of various cases of usage. On this basis, holy verses of Quran, including different fields of religious beliefs, social, economic, military, political, administrative, ethical and cultural problems, presents a special logic knowing it would lead man to attain true principles of thought. This paper intends to study some cases for using fuzzy logic in Quranic verses. Then, using fuzzy principles for making models of fuzzy systems, it has introduced some cases for them in the field of religious sciences to be assessed by religious scholars.
    Keywords: Holy quran, fuzzy logic, fuzzy systems, classic logic, two, valued, logic
  • Ebrahim Mehrabi Page 93
    Ibn Arabi, rejecting determinism and absolute free will, agrees with the middle position. For him, the former would lead to uselessness of Divine religion and the latter to limitedness of Divine power. Though some of his speeches formally support determinism, his four principles of the individual unity of being, Names wedding, human state of being the face of Truth and his references to some holy verses make his real view on the middle position clear. Human will in relation to Divine will can be regarded as a shadow and an appearance only. In this way, Ibn Arabi harmonize human free will with absolute will of God. In addition, he presented his theory of Divinty existence of acts and their modification by the servants and, therefore, stand in a considerable distance from Asharites.
    Keywords: Determinism, individual unity of being, names wedding, face of Truth
  • Esmaeel Seyyed Hashemi, Seyyed Safiollah Musawi Page 111
    Abstract: Knowing God is considered the highest and the most valuable knowledge; one way for attaining it consists in knowing Divine Names and Attributes. This paper has intended to compare the views of two well-known theologians on the Divine Will and Its relevant problems. The problems at issue consist in: is Divine Will an action attribute or an essential? Is It the same as Essense or other than it? Is it temporal or nontemporal, absolute or limited? Given it absolutely, how can we deal with human will? Khajeh Nasir has regarded the Divine Will as a motive and known this as the awareness to expedience. He views Divine Will existentially to be a positive, essential attribute, rather the Essence Itself. For him, human will is established as a shadow of the Divine Will. Yet, Ash`ari knows It to be different from other essential attributes including Science. He views the Divine Will as positive, nontemporal and self-subsistent. God is the direct agant for all human actions and no room can be found for human will; rather, God has created power of action in man and man has acquired it.
  • Mahdi Abdollahi Page 127
    There can be found many cases of evidence for individual unity of existence. The author has intended to explain some of the cases. At first, relying on Sara`s view on the essentially dependent existence of effect, individual unity of existence has been described and, then, the methodology for perceiving the meaning of the verses and traditions presented. The relevant verses and traditions has been classified into eight including those dealing with: Divine superiority to all things, His true ownership, His absoluteness unity, His approximate signs, His Attributes and Essence, His being accompanied with things, essential nothingness of things and action unity.
    Keywords: Individual unity of existence, essentially dependent existence of effect, divine true ownership, divine being accompanied with things, sadrian comment
  • Hamed Hosinian Page 165
    One of the problems concerning Divine revelation deals with its receiver. Some scholars of the field of religious studies view the Prophet as the author of Divine revelation. For them, revelation originates from the Prophet`s genuine, experience or dynamic spirit. On the view of the paper, there has been bestowed a special poer to the prophets by which they receive Divine revelation and turn it into the language of their people without any change. The very turning is the part of the prophets. Considering, however, the Divine state of revelation and the gifted power, the speeches of the prophets would be just tha same words of God revealed in the earthly level to be perceiveable for man. The view seems to be acceptable for theologians and stable against relevant objections.
    Keywords: Divine revelation, revealing, revelation receiver power, revelation orders, religious experience