پنجمین پادشاه سلسله قاجار فرزند شکوه السلطنه نوه فتحعلی شاه، در اواخر ذیحجه 1278 /1241 خورشیدی به عنوان چهارمین ولیعهد پدرش انتخاب شد. او در دوران ولیعهدی با تاج الملوک ملقب به ام الخاقان دختر بزرگ میرزا تقی خان امیرکبیر ازدواج کرد که محمدعلی شاه قاجار حاصل آن ازدواج بود. در همان ایام ولیعهدی، ام الخاقان را طلاق داد. یک روز پس از ترور پدرش، ناصر الدین شاه قاجار، در روز شنبه 18 ذیقعده 1313 / 1275 خورشیدی در تبریز و ماه بعد در روز یکشنبه 25 ذیحجه در تهران به تخت سلطنت نشست. با حساب خورشیدی،