اخبارمذهبی، به اصطلاح پوزیتویست ها، تجربه پذیرنیستند. یعنی مرتب ومتوالی قیامت نمی شود و متوالیا از روی پل صراط عبور نمی کنیم که هربار، تجربه بار قبل تایید یا تکذیب شود. به اصطلاح، تجربه پذیرنیستند!چگونه می توان چنان اطلاعاتی را قطعی و حتمی دانست؟! مشکل اینجا است که مبنای علم که تجربه حسی است، مبنای علم به قیامت و... قرار گرفته است. مبنای علم و قیامت و... تجربه حسی نیست. شهود قلبی و قبول توحید و نبوت است. با قبول توحید و نبوت، علم به قیامت و... به دست می آید. پس مبنای علم به اخبار مذهبی، توحید و نبوت است نه تجربه حسی. اما سخن بر سر ایمان به طور کلی بود نه ایمان مذهبی و... مطلق ایمان (به هر چیز)، یعنی علم قطعی و قطعیت، یعنی تخلف ناپذیر. یعنی حتمی. یعنی غیر آن نمی شود. غیر از آن نمی باشد. نمی تواند که بشود و باشد و این مگر به غیر از جبر است؟ جبر چیست؟ حتمیت، قطعیت. غیر قابل تخلف. غیر قابل تردید و تشکیک!پس ایمان، علم قطعی و حتمی است. یعنی؟ یعنی علمی که در آن جبر قرار دارد. علم تخلف ناپذیر! چرا علم، با این همه قدمت و سوابق و قرائن، مومن ندارد و به اندازه مومنان به دین، به شماره و عدد و اشتیاق و هیاهو نمی رسد؟ زیرا اکثر اطلاعات و اخبارش، قطعی و حتمی نیست. بسیارش تخلف پذیراست. تا به مرحله اثبات برسد، تخلف داشته است. از هزاران آزمون به موفقیت عبور نکرده است. چه قلیلی ازآن برابر کثیری از آن، سرافراشته و کامبخش نمود کرده است. اصلا تجربه پذیری، برای آن است که هرچه به آزمون رفته، ناکام آمده. تنها قلیلی از آن، از سد سدید تجربه پذیری، خوشکام بوده اند. اما علم مذهبی، تنها یک بار و آن هم حتمی و قطعی است. یک بار قیامت می شود و آن هم قطعی و حتمی و تخلف ناپذیر است. نه به دلیل تجربه پذیری! بلکه بنا بر قبول نبی و به دلیل نبوت! باری، پس ایمان، علم جبار است. علم تخلف ناپذیر. علم قطعی و حتمی. علمی که بسیاری موضوعاتش تجربه ناپذیر و غیر قابل دسترس اند. حال ایمان یا همان علم جبار، چگونه به دست می آید؟ با اختیار. بشر با اختیار خود به موضوعات می پردازد و با اختیار نسبت به آنها آگاهی می یابد! آیا واقعا اکثر آگاهی های ما نسبت به موضوعات، اختیاری است؟ خیر. جبر محیط، خانواده، تعلیم و تربیت، مدرسه و دانشگاه، فرهنگ و آداب و رسوم و... در آگاهی و کسب آن، بسیار موثر است. خب پس چه؟ پس اینکه از میان همه این اطلاعات و آگاهی که منشا جبری دارند، آن دسته از آنها ایمان می شوند، که بشر با میل و اختیار و ترجیح خود آنها را نگه داشته و به آنها پایبند مانده! بگو در خانه مذهبی و مومن، بچه، مذهبی و مومن می شود! او تحت تاثیر جبرخانه و خانواده مذهبی شده! از خود اختیاری نداشته است! آری، چنین است برادر. مذهبی شدنش جبری بوده ولی مذهبی ماندنش چه؟ مذهبی، کسی است که به مبانی، اصول و فروع دین و مذهب پایبند است و آن را حفظ کرده است. این محافظت، اختیاری است. اصلا محافظ، مختاراست. حتی محافظ مکانیکی و ابزاری، تحت اختیارصاحب و سیستم و برنامه ریزش است. انسان محافظ، غیر مختار نیست. درخصوص عقیده و علم که صد البته چنین است! انسان، خود محافظ عقیده و علم خود است و به اختیار خود آن را حفظ و نگهداری می کند. اگرچه با جبر پذیرفته باشد. با اختیار حفظش می کند و هیچ جباری به جز میل و اختیار خودش در حفظ و حراست از آن، دست و نقش نداشته است و ندارد. پس ایمان، علم جبری است که در امر و نهی به صاحبش، نقش اول دارد و این علم، به اختیار صاحبش حفظ شده و جبر آن، همان میل و اختیاری است که مومن در قبول و حفاظتش اعمال نموده. پس هم علم، حتی علم ساده، جبر دارد و هم علم متعهد یا همان ایمان. هنر چطور؟ چه جبری در هنر هست؟ جبر زیبایی. دلنشینی، گوارایی، جذابیت، جالب بودن، دل انگیزی، کشش و جذبه و جاذبه! در هنر رئال، که موضوع، گاهی دل گداز و دلخراش و نفرت انگیز است، چه زیبایی و دلنشینی وجود دارد؟! اگر دل گداز است، چگونه دلنشین است؟! آری. بسیاری موضوعات، محمل تضادات هستند.

به تعبیری هرچیز، متضاد خود را در خود دارد! به تعبیری، دشمن هرکس، در آستینش است. (دشمن هرکس خودش - نفسش- است). اما اثر هنری اگر دل گداز است از جهت دیدن و شنیدن و جهات حسی است و اگر دلنشین است، از جهت فهمیدنش است. فهمیدن، همیشه دلنشین است. علم، همیشه دلنشین است. دانستن، همیشه مبارک است. اگر علمی، دلزار است، به سبب موضوعش است. موضوع علم است که غمگین و مطبوع است و ناراحتی آدمی، از جهت نفسش است. نفس است که در پی حوادث و مواجهه با آنها، شاد و غمگین می شود. خود علم و فهم، امری عقلانی است. چیزی است که به عقل و قوه عاقله باز

می گردد و عقل همیشه از علم، استقبال می کند و آن را مغتنم می شمارد. علم، خوراک عقل است. مگر عقل می تواند بی خوراک باشد؟ اصلا چه چیزی بدون غذا و تغذیه، دوام و بقا می آورد؟ علم، غذای عقل است. قبلا گفتی علم مفید، مضر، خنثی...؟! حال می گویی علم، غذای عقل است. چه علمی؟! قطعا علم مفید. چرا؟ چون غذای سالم برای عقل، علم مفید است. غذا، می تواند سلامت را تامین و تضمین کند و می تواند موجب فرسایش و نابودی شود! عقل، غذا می خواهد و غذای عقل، علم است. حال می توانی به آن، غذای سالم دهی و در دوام و بقایش بکوشی و می توانی در فنا و نابودیش، موثر باشی. پس ما با دو نکته روبه روایم. 1- غذا 2- سلامت و عدم آن. علم، غذای عقل است. اما اینکه مهم است، اقدام تو در تغذی عقل است. آن به اختیار توست که چه غذایی به آن می دهی. سالم یا ناسالم. علم مفید، بویژه مفید برای دنیا و آخرت، علمی است که غذای سالم و سلامت عقل است و آن به اختیار توست. اگرچه در انتخاب آن هم عقل، خود راهنمایی می کند و دلالت می نماید. باری، علم، غذا و همیشه مطلوب عقل است. ضعف و ورزیدگی عقل هم بسان انسان، به غذا و نوع آن بستگی دارد! پس زیبایی، جبر هنر است. هنر، تا هنر است، تحت این جبر قرار دارد. ولی زیبایی، گاهی عینی است و گاهی ذهنی. یعنی گاهی در مواجهه با زیبایی، چشم و حس، گوارا و مطبوع می شوند و گاهی ذهن. گاهی مصداق زیباست و گاهی مفهوم! شما اگر تصویر زشت ترین، مکروه ترین یا منفورترین موجود را نقاشی کنید، زیبایی اش کجاست؟ زیبایی اش میزان مشابهت و این همانی این با آن است. قلم توانا و نقاش ماهر قادر است اینهمانی، متصور کند و نتیجه کار این قلم، زیبا است و دراینجا، زیبایی، همان مشابهت تا مرز اینهمانی است. اما دیدن چنین نقشی، نفرت انگیز است! آری ولی اولا احساس نفرت انگیزی به نفس مربوط است که با نقشی نامطبوع و نفرت انگیز مواجه شده است و اتفاقا اگر چنین نباشد، عجیب است. اگر چنین نباشد، نفس معیوب و مریض است. باید که در مقابل مناظره کریه، مکروه شد. این یعنی سلامت نفس.