دولت سیزدهم همکاری های منطقه ای را بویژه در حوزه علم و فناوری در دستور کار خود قرار داده و علاوه بر تلاش برای رشد این همکاری ها و انعقاد تفاهمنامه با کشورهای منطقه به منظور توسعه ظرفیت دیپلماسی علمی کشور، بر حضور در نمایشگاه های فناوری کشورهای منطقه نیز تاکید داشته است. یکی از کشورهایی که در حوزه ICT روابط و همکاری های مشترک مناسبی با ایران داشته، ترکیه است و تلاش می شود در زمینه تقویت جایگاه علمی دو کشور هم افزایی ایجاد شود.

به تازگی بزرگ ترین نمایشگاه فناوری بین المللی ترکیه با عنوان Mobilefest میزبان شرکت های بزرگ فناوری، اپراتورها و تولیدکنندگان محصولات ارتباطی و ارائه دهندگان خدمات فناوری از سراسر جهان بود. در این نمایشگاه که با مشارکت حدود 300 شرکت جهانی برگزار شد، اپراتور اول ایران در کنار سه اپراتور اصلی تلفن همراه ودافون، ترک تلکام و ترکسل کشور ترکیه حضور داشت و با پلتفرم های دیجیتال خود راهی این نمایشگاه شد.رویداد Mobilefest که از تاثیرگذارترین رویدادهای فناورانه حوزه اوراسیا محسوب می شود، بر شبکه سازی و ایجاد ارتباط با رهبران صنعت ارتباطات از طریق مشاهده دستاوردهای تکنولوژیک برندها در بخش نمایشگاهی و همچنین دریافت بینش ها و تجربیات واقعی از سخنرانی ها و ارائه های تخصصی متمرکز است. در این نمایشگاه بخش هایی همچون «ارتباطات و سرویس های تلفن همراه»، «خدمات ابری و دیتاسنترها»، «امنیت سایبری»، «دستگاه ها و تجهیزات»، «بلاکچین و متاورس» و «استارتاپ ها» ارائه شد. ایران در این رویداد سه روزه (6 تا 8 اردیبهشت ماه) از جدیدترین بسترهای دیجیتال توسعه یافته خود در حوزه های سلامت و توریسم رونمایی کرد و به معرفی 12 سرویس دیجیتال دیگر پرداخت.

اما چرا ترکیه به عنوان یکی از مقاصد برای توسعه ظرفیت دیپلماسی علمی کشور مورد توجه قرار گرفته است؟ ترکیه به دلیل همجواری با ایران، همچنین جایگاه بین المللی این کشور در اقتصاد نوآورانه، در دولت سیزدهم مورد توجه قرار گرفته و البته زمینه های مشترک دیگر از جمله فرهنگ، دین، جغرافیا و محیط زیست ترکیه از موارد دیگری بوده که در دیپلماسی علمی مورد توجه ایران قرار گرفته است. وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات دولت سیزدهم هم بارها ضمن برشمردن تجربه کاربردی خوب و توانمندی بخش های مختلف خصوصی و دولتی فعال در حوزه های مختلف فناوری اطلاعات و ارتباطات، بر ضرورت همگرایی بیشتر دو کشور در حوزه حکمرانی سایبری، امنیت سایبری، راه اندازی پلتفرم های مشترک منطقه ای و ترانزیت داده تاکید کرده است. از آنجا که مهم ترین سیاست های بین المللی دولت سیزدهم در عرصه بین المللی، دیپلماسی اقتصادی است، در این راستا معرفی ظرفیت های حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات کشور بویژه پلتفرم های ایرانی و شرکت های فناور این عرصه به کشورهای منطقه همچون ترکیه در کانون توجه بوده است.

ترکیه یکی از کشورهای همسایه ایران است که در سال های اخیر در بخش ICT رشد قابل توجهی داشته است. بازار آی سی تی ترکیه به عنوان یک بخش دارای رشد سریع، تحول دیجیتال این کشور را تسهیل کرده است. با توجه به اینکه فناوری در همه ابعاد زندگی مدرن تاثیرگذار بوده، بازار آی سی تی ترکیه نقشی حیاتی در شکل دادن و تحول صنایع، ارتقا و توسعه ارتباطات داشته است. از شبکه های مخابراتی قدرتمند گرفته تا راهکارهای نرم افزاری نوآورانه این بازار شامل طیف گسترده ای از محصولات و سرویس هایی می شود که از پیشرفت ترکیه در عصر دیجیتال حمایت و پشتیبانی می کنند. ترکیه در سال گذشته از نظر شاخص جهانی نوآوری در رتبه 37 قرار گرفت و از سال 2011 تاکنون رتبه خود را به طور قابل توجهی افزایش داده است. در آن زمان ترکیه از نظر این شاخص در رتبه 65 قرار داشت و این جهش رتبه نشان از موفقیت بالای این کشور در شاخص جهانی نوآوری دارد، همچنین دارای بیش از 80 پارک فناوری است که در آن حدود 6هزار شرکت داخلی و چندملیتی در فعالیت های تحقیق و توسعه فعالیت می کنند.

ارزش بازار فناوری اطلاعات و ارتباطات ترکیه نیز در سال 2022 به 20.45 میلیارد دلار رسید که نشان می دهد نرخ مرکب سالانه «CAGR» آن، 7.22 درصد رشد داشته است. (CAGR روشی برای محاسبه ساده و آسان نرخ بازگشت سرمایه است.) طبق داده ها و آمار استاتیستا، انتظار می رود ارزش این بازار تا سال 2027 به حدود 28.98 میلیارد دلار برسد که رقمی چشمگیر است و بی شک فرصت های فناوری در بخش های مختلف ایجاد می کند و توسعه ارتباطات ایران و ترکیه و تبادل علم و تجربه بین دو کشور و همچنین افزایش حجم بازار فناوری، می تواند دستاوردهای جدی برای حوزه آی سی تی ایران به همراه داشته باشد.

ترکیه در حوزه استارتاپ ها هم عملکرد موفقی داشته و در 5 سال گذشته تعداد یونیکورن های ترکیه که «Turcorn» نیز نامیده می شوند، (استارتاپ های فناوری با ارزش بیش از یک میلیارد دلار) به 7 مورد افزایش یافته و سرمایه گذاری سالانه در کسب وکارهای مبتنی بر فناوری نیز به 1.5 میلیارد دلار رسیده است. تقویت اکوسیستم سرمایه انسانی و کارآفرینی و همچنین تشویق جوانان به فعالیت در بخش علم و فناوری و جذب نخبگان خارجی از دیگر تلاش های ترکیه برای بهبود وضعیت استارتاپ های این کشور بوده است. تاسیس مرکز هوش مصنوعی TÜBİTAK BİLGEM، انتشار سند ملی استراتژی هوش مصنوعی و ایجاد پلتفرم هوش مصنوعی در بخش صنایع دفاعی هم از گام های برجسته ترکیه در زمینه هوش مصنوعی بوده است.

یکی از توانمندی های ترکیه در حوزه فناوری، ورود به بازارهای صادراتی است. در تازه ترین گزارش خبرگزاری آناتولی ترکیه آمده است که صادرات محصولاتی با فناوری های متوسط رو به بالا و همچنین محصولاتی با فناوری های پیشرفته در سال 2023 به 97.2 میلیارد دلار رسیده است. رئیس اتاق صنایع آنکارا یادآور شده که هرچند هنوز سهم محصولات با فناوری پیشرفته در صادرات کمتر از میانگین جهانی است، اما بیش از نیمی از صادرات فناوری پیشرفته ترکیه، محصولات دفاعی و هوافضا بوده است زیرا ما در زمینه این فناوری ها در سال های اخیر پیشرفت های بزرگی داشته ایم؛ ظرفیتی که بی شک بسیار مورد توجه کشورهای مختلف قرار گرفته است.داده های این گزارش نشان می دهد صادرات صنایع تولیدی این کشور در سال گذشته به 255.8 میلیارد دلار رسیده است که یک رکورد در تاریخ ترکیه محسوب می شود. طبق این گزارش، سهم محصولاتی با فناوری متوسط و پیشرفته در این صادرات بسیار برجسته بوده است.

طبق این گزارش، صادرات محصولات با فناوری پیشرفته این کشور در سال 2019 حدود 5.9 میلیارد دلار و در سال 2020 حدود 5.4 میلیارد دلار بوده و این رقم در سال 2021 معادل 6.4 میلیارد دلار و در سال 2022 حدود 7.4 میلیارد دلار بوده است. صادرات محصولات با فناوری پیشرفته در سال 2023 هم به حدود 9.1 میلیارد دلار رسیده است که انتظار می رود این رقم در سال 2024 افزایش یابد.

زیرساخت های مورد نیاز تجارت الکترونیک و خرید آنلاین در سال های اخیر در ترکیه بشدت توسعه یافته و موفق به جذب سرمایه مناسب داخلی و خارجی شده است. البته شیوع کرونا یکی از موتورهای پیشران توسعه تجارت الکترونیک در ترکیه به شمار می رود و در آن زمان، میزان سرمایه گذاری و توسعه زیرساخت های مورد نیاز تجارت الکترونیک بشدت توسعه یافت. همچنین پلتفرم های تجارت الکترونیک در ترکیه سریع ترین رشد را در این کشور دارند که از آنها می توان به Trendyol Hepsiburada و Getir اشاره کرد. این پلتفرم ها در سال های اخیر رشد سریعی را تجربه کرده اند، در نتیجه استانبول بین 20 اکوسیستم برتر جهان در صنعت تجارت الکترونیک قرار گرفته است. در چند سال گذشته، تجارت الکترونیک در ترکیه رشد قابل توجهی داشته و البته بخش عمده خرید آنلاین از طریق تلفن های هوشمند انجام شده است که این موضوع به وجود زیرساخت های مناسب اینترنت و پلتفرم های تجارت الکترونیک بازمی گردد. این مساله باعث شده رشد اقتصاد دیجیتال در این کشور روندی باثبات تر به خود بگیرد و از سوی دیگر پیش بینی می شود طی چهار سال آینده میزان سرمایه گذاری ترکیه در طرح های تحول دیجیتال بیش از سه برابر شود.

ترکیه در زمینه فضا و پرتاب ماهواره نیز در موقعیت مناسبی قرار دارد و تاکنون ماهواره هایی را برای ارتباطات، رصد زمین و اهداف تحقیقاتی علمی به فضا پرتاب کرده است. در چهارچوب اجرای «برنامه فضایی ملی»، نخستین ماموریت فضایی ترکیه توسط یک فضانورد ترک صورت گرفت. بخش دیگر فناوری که در ترکیه روندی روبه رشد دارد، حوزه بیوتکنولوژی و تحقیقات دارویی است که این پیشرفت ها منجر به توسعه دارو، نوآوری های بیوتکنولوژی و پیشرفت های پزشکی در این کشور شده است.