34 سال پس از زلزله 1369 منجیل درس گیری از امداد فوری در سوانح لازم است. در اولین دقایق بامداد پنجشنبه شب 31 خرداد 1369 زلزله ای با بزرگای 7.3 استان های شمال غرب ایران را لرزاند. اندازه زلزله در حدی بود که در ابتدا تصور می شد حداقل شبیه به فاجعه زلزله ارمنستان در7 دسامبر 1988 (16 آذر 1367) باشد. پاسخ به تلکس گروه های امدادرسانی در سوانح طبیعی به رئیس سازمان امدادرسانی در سوانح ملل متحد (یوان درو، UNDRO) تاییدی بر آمادگی وزارت امور خارجه در تهران برای پذیرش تیم های امدادی بود. ورود برخی تیم های امدادی به تهران تا روز سه شنبه پنجم تیرماه طول کشید. تخصص های پزشکی ارائه شده عبارت بودند از: پزشکی حوادث و اورژانس، جراحی عمومی، جراحی پلاستیک و ترمیمی، بیهوشی و مراقبت های ویژه. تجربه زلزله ارمنستان موجب شد تا تجهیزات ضروری برای امداد و کیت های پزشکی و داروهای مربوطه از پیش تامین شده باشد. اینساراگ، گروه مشاوره بین المللی جست وجو و نجات (INSARAG) در سال 1991 تاسیس و جایگزین «یوان درو» نهاد هماهنگ کننده امداد سوانح شد. یوان درو در 14 دسامبر 1971، به عنوان یک نهاد سازمان ملل متحد که مستقیما به دبیرکل گزارش می داد برای هماهنگی امداد سوانح تاسیس شد. این نهاد مجاز به بسیج و هدایت فعالیت های امدادی سازمان های مختلف سیستم سازمان ملل متحد در پاسخ به درخواست کمک های یک کشور آسیب دیده در یک سانحه بود. مهم ترین نهادهای امدادرسان جنبش بین المللی صلیب سرخ و هلال احمر است. یکی از آخرین فعالیت های یوان درو در زلزله 31 خرداد 1369 منجیل در ایران بود. اینساراگ به دنبال ابتکارات تیم های تخصصی بین المللی جست وجو و نجات شهری (USAR) در زلزله 19 سپتامبر 1985 با بزرگای 8.0 مکزیک و زلزله ارمنستان در 7 دسامبر 1988 با بزرگای 6.8 تشکیل شد. دبیرخانه اینساراگ در بخش واکنش اضطراری در دفتر هماهنگی امور بشردوستانه (OCHA) در ژنو قرار دارد. اینساراگ قطع نامه مجمع عمومی سازمان ملل متحد در مورد «تقویت اثربخشی و هماهنگی کمک های بین المللی» (USAR) را در سال 2002 به تصویب رساند. هدف اصلی اینساراگ تسهیل هماهنگی بین تیم های مختلف بین المللی امداد شهری است که خود را برای استقرار در کشورهای محل رویدادهای ویرانگر نظیر زلزله همراه با فروپاشی ساختمان آماده کرده اند. این گروه از طریق تسهیل فرصت های ارتباطی بین تیم هایش قبل از چنین رویدادهایی هماهنگ می شود. جلسات تیم ها منجر به توافقات عملی زیادی بین آنها شده که کار با یکدیگر را در هنگام سوانح واقعی ساده کرده است. جزئیات در مورد نحوه توافق این تیم ها برای همکاری با یکدیگر را می توان در دستورالعمل های اینساراگ یافت. در 7 دسامبر 1988، زمین لرزه در جنوب کوه های قفقاز در ارمنستان -آن روزها هنوز بخشی از اتحاد جماهیر شوروی بود- با بزرگای 6.8 شهرهای مجاور اسپیتاک، گیومری و وانادزور و تعدادی از روستاهای دورافتاده کوچک تر را تخریب کرد و تقریبا کل کشور را لرزاند. پیامدهای این رویداد که به زمین لرزه اسپیتاک ارمنستان معروف است، منجر به یکی از بیشترین تلفات ناشی از زلزله در جهان در دهه 1980 شد. تلاش های امدادی بین المللی متعاقبا موجب تمرکز بر مداخله در سوانح در ارمنستان و در واقع در سراسر منطقه اروپا و آسیای مرکزی شد. اندازه ها و شدت ویرانی پس از زلزله 1988 اسپیتاک قابل توجه بود. بیش از 25 هزار نفر جان خود را از دست دادند و تا 130 هزار نفر مجروح شدند. علاوه بر این، این فاجعه بر بسیاری از زیرساخت های اجتماعی و اقتصادی ارمنستان اثر گذاشت و این کشور را با خسارت اقتصادی حدود 15 تا 20 میلیارد دلار مواجه کرد. طی 36 سال پس از زلزله 1988 اسپیتاک، ارمنستان که در سال 1991 از اتحاد جماهیر شوروی مستقل شد گام های مهمی در جهت تاب آوری در برابر سوانح برداشته است. از جمله این اقدامات ایجاد اولین اداره مدیریت اضطراری کشور و سرویس ملی حفاظت لرزه ای در سال 1991 بود. پس از آن، ارمنستان عضویت خود را در سازمان بین المللی دفاع غیرنظامی رسمیت داد و یک تیم نجات واکنش سریع ایجاد کرد. البته این کشور در بخش شرقی خود بر سر مسئله قره باغ کوهستانی طی سال های 1992-1994 در اولین جنگ قره باغ و در سال 2020 جنگ دوم و در سال 2023 حمله همه جانبه جمهوری آذربایجان درگیر چالش های گوناگون نظامی نیز بوده است. یک پیشرفت مهم در سطح جهانی در سال های پس از زلزله 1988 اسپیتاک ارمنستان، عملیات های اینساراگ برای استقرار فوری تیم های نجات در مکان های فاجعه بوده است. سامانه اینساراگ از آن زمان تاکنون صدها فاجعه را پشتیبانی کرده و جان هزاران نفر را در سراسر جهان نجات داده است. در زلزله های 6 فوریه 2023 ترکیه ادغام فعالیت های سازمان مدیریت سوانح ترکیه (AFAD) در اینساراگ تصمیم سریع برای فراخوان کمک بین المللی را ممکن کرد و منجر به نجات مستقیم جان 300 نفر از افراد به دام افتاده زیر آوار شد. واکنش بین المللی متعاقب و سرازیرشدن حمایت جهانی از ترکیه نشان دهنده قدرت همبستگی و کارآمدی سامانه های هماهنگی بین المللی است که از سوی اینساراگ و اوچا (OCHA) ایجاد شد. اوچا دفتر سازمان ملل متحد برای هماهنگی امور بشردوستانه یک نهاد سازمان ملل متحد است که در دسامبر 1991 توسط مجمع عمومی سازمان ملل برای تقویت واکنش بین المللی به شرایط اضطراری پیچیده و سوانح طبیعی تاسیس شد و جانشین دفتر هماهنگ کننده امدادرسانی سازمان ملل در سوانح طبیعی است. اوچا به کانون اصلی سازمان ملل متحد در مورد سوانح بزرگ تبدیل شد و فعالیت هایش شامل هماهنگی واکنش بشردوستانه، سیاست گذاری و حمایت بشردوستانه و نظارت بر بودجه های بشردوستانه و تبادل اطلاعات برای تسهیل تیم های واکنش سریع برای امدادرسانی اضطراری است. اجلاس جهانی بشردوستانه 2016 اوچا در استانبول ترکیه برگزار شد. درس های آموخته شده از عملیات اینساراگ و آمادگی آن در رخدادهای قبلی ازجمله زمین لرزه های 6 فوریه 2023 موجب تقویت عملیات احتمالی آینده در فاجعه ای مشابه است. در زلزله های بزرگ که تیم های بین المللی از کشورهای مختلف در آن حضور دارند، چالش ارتباطی وجود دارد و همه پرسنل اورژانس باید بدانند که چگونه به سیگنال های صوتی واکنش نشان دهند. وقتی امدادگران محلی یا امدادگران اولیه نتوانند به افراد به دام افتاده دسترسی پیدا کنند تیم های نجات خارجی سعی می کنند به فضاهای خالی باقی مانده در ساختارهای فروریخته نفوذ کنند. این فرایند می تواند چندین تیم را درگیر کند و چند روز طول بکشد. جرثقیل ها برای کمک به بلندکردن سنگین و جابه جایی موانع بزرگ وارد می شوند. از آشکارسازهای دی اکسید کربن و تجهیزات تصویربرداری حرارتی نیز برای یافتن بازماندگان استفاده می شود، نخاله ها و آوارها باید با دست برداشته شوند تا با استفاده از تجهیزات سنگین از له شدن بازماندگان جلوگیری شود. تیم های جست وجو و نجات در عین حال با خطر پس لرزه ها نیز مواجه اند. سپس تلاش های نجات انجام می شود. مرحله بازیابی شامل برداشتن توده های بزرگ آوار و پیداکردن اجساد توسط تیم های محلی پس از خروج نیروهای امداد بین المللی انجام می شود. با استفاده از ماشین آلات سنگین و تجهیزات تخریب، دسترسی به تمام فضاهای سازه های فروریخته ممکن می شود. تصمیم دشوار درمورد زمان توقف جست وجوی بازماندگان گرفتارشده توسط آژانس هماهنگ کننده سازمان ملل و دولت گرفته می شود. قربانیان در صورت دسترسی به آب، بیش از دو هفته نیز زیر آوار ممکن است زنده بمانند. ولی تلاش های جست وجو و نجات معمولا حدود یک هفته پس از فاجعه متوقف می شوند.