همانطور که قابل انتظار بود، تایید صلاحیت یکی از نامزدهای مورد تایید جریان اصلاحات و شکل گیری یک رقابت نسبی، باعث شد تا انتخابات 1403 کمی رقابتی تر از ادوار قبلی باشد. از قبل هم می شد پیش بینی کرد که اگر قدری رواداری و تامل و عمل به قانون از ناحیه نهادهای نظارتی صورت گیرد، انتخابات اقشار بیشتری از جامعه را درگیر خود می کند. شخصا انتظار دارم در هفته باقی مانده تا روز رای گیری، شور و نشاط بیشتری ایجاد شود.

بسیاری از تحلیلگران معتقدند دلیل اصلی مشکلات عدیده کشور در حوزه های اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی، گره های موجود در سیاست خارجی کشور است. خصوصا در ارتباط با شرایط اقتصادی و معیشتی، کارشناسان بر این باورند که هم ریشه بروز مشکلات و هم راهکار عبور از بحران ها در حوزه اصلاح رویکردهای کشور در بخش سیاست خارجی است. به گمانم خطابه 10دقیقه ای ظریف در صدا و سیما، واقعیت را در عریان ترین شکل روی میز گذاشت. پس از این اظهارات ظریف، حجم بالایی از نقدها، توهین ها، تخریب ها و فحاشی از سوی رقبا متوجه دکتر پزشکیان شد. حتی رسانه ملی که قاعدتا در انتخابات باید بی طرف باشد، وارد میدان جانبداری از یکی از طرف های انتخابات شده است. به صورت اصولی اگر صدا و سیما قصد داشته باشد خارج از تبلیغات نامزدها، موضوعی را طرح کند باید از طرفین ماجرا، کارشناسانی را دعوت کند و بعد به تحلیل موضوع بپردازد. اما شاهدیم که مجری ها و برنامه های صدا و سیما رسما به عنوان یکی از طرف های ذی نفع در انتخابات وارد عمل شده اند. طی 24ساعت گذشته در شبکه های مختلف رادیویی و تلویزیونی، کمپینی علیه اظهارات ظریف در حوزه سیاست خارجی راه افتاده است. این حجم انبوه از مخالفت و تغییر که از سوی جریان راست در خصوص صحبت آقای ظریف شکل گرفت، موید این حقیقت است که موضوع سیاست خارجی نقشی کلیدی در شرایط جاری کشور و حل مشکلات دارد.

به نظرم اتفاقا خوب است که جدل های گفتمانی و سیاسی به نقطه کانونی و اصلی خود معطوف شوند و آدرس های غلطی که توسط برخی افراد و جریانات به مردم داده می شد، جای خود را به شفافیت بدهد. فکر می کنم، چنانچه طرفین این ماجرا، وارد بحث گفتمانی و بحث های جدی و فکری شوند، استدلال اقامه کرده، حقیقت دیدگاه هایشان را عرضه کنند و لاپوشانی نداشته باشند، مردم بهتر می توانند تصمیم بگیرند. مردم دیدند برخی نامزدهای اصولگرا حتی حاضر نیستند شفاف بگویند درباره موضوعاتی چون طرح صیانت، گشت ارشاد، حجاب بان ها، مذاکره و... چگونه می اندیشند. شفاف سازی گفتمان هرکدام از طرف ها به کشور و مردم کمک می کند. اگر این واقعیت ها طی یک هفته باقی مانده به درستی تدوین شوند و مردم بدانند در کنه هر کدام از گفتمان ها چه می گذرد، مردم کار بسیار ساده تری برای انتخابات گفتمان مطلوب خواهند داشت. چه افرادی که بحث تحریم و گره های ایجاد شده در سیاست خارجی را ریشه مشکلات کشور می دانند و معتقدند که با تعامل و یک رویکرد مبتنی بر گفت وگو و رفع تخاصم باید مشکلات کشور را حل کرد یا طرف مقابل که تصور می کند با تشدید تنش ها در عرصه بین الملل می توان دستاوردهای بهتری کسب کرد در معرض داوری عمومی گذاشته شده و مردم انتخاب نهایی خود را می کنند.

دو نکته به نظرم می رسد؛ یکی اینکه به هر حال این شفاف سازی ها هر چند مبارک است اما یکی از آفت های آن این است که طرفین برای تحکیم گفتمان خود به روش های تند، بداخلاقی و خروج از رفتارهای هنجاری دست بزنند تا گفتمان خود را عرضه کنند. اما راهکار معقول آن است که در قبال نطق ظریف، طرفین دلیل مورد نظر خود را ارایه کرده، نقد کنند و ابعاد مختلف آن را تحلیل کنند. اما انتخابات به سمت بی اخلاقی و بد اخلاقی سوق داده شده است. اینکه رسانه ملی در شمایل مروج و مبلغ گفتمان رقبای آقای پزشکیان عمل کند و به صورت غیر مستقیم از موضع بی طرفی خارج شود، موجب آشفتگی و تنش در کشور می شود.

این روند باعث شکل گیری دوقطبی در انتخابات می شود. شکل گیری دوقطبی ها در انتخابات به صورت های مختلف می تواند ظهور و بروز داشته باشد. اگر در قالب هنجارها پیش رود و طرفین به رای اکثریت تمکین کنند، منجر به خیر عمومی می شود در عین حال این دو قطبی اگر به سمت تنش، برخورد، توهین و تحریف پیش برود می تواند مخرب باشد.

پس از صحبت های ظریف، مشخص شد که دو قطبی اصلی ذیل عنوان موافقان برجام و مخالفان برجام شکل گرفته است. هم به جهت عکس العمل فراوانی که نطق ظریف و پزشکیان در جامعه ایجاد کرد و بر اساس برخی نظرسنجی ها ترتیب نامزدها در رنکینگ محبوبیت را تغییر داد و هم از منظر توجهی که نامزدها به موضوع نشان داده و یک دوقطبی را ایجاد کردند. به هر حال امروز موافقان و مخالفان برجام، موافقان و مخالفان اقتصاد بازار آزاد، موافقان و مخالفان تعامل با جهان، استفاده از رویکردهای تخصصی، شایسته سالاری، مدارا و... رو در روی هم ایستاده اند.

به نظر می رسد، منحنی صعودی محبوبیت پزشکیان اوج گرفته و باعث شده، فاصله ای میان پزشکیان با دو نامزد دیگر اصولگرا شکل بگیرد. برخی از نامزدهای اصولگرا هم مانند سال 1400، بیشتر در نقش نامزد پوششی وارد عرصه انتخابات شده اند. پوششی ها هم رسما اعلام کرده اند به نفع یکی از نامزدهای اصولگرا کنار خواهند رفت.