پیوند بین گرسنگی و درگیری، حلقه ای باطل است. آنجایی که درگیری وجود دارد، گرسنگی نیز هست و آنجا که گرسنگی وجود دارد، اغلب درگیری نیز هست. وقتی جنگ تعداد زیادی از مردم را از خانه، سرزمین و شغل شان می راند، احتمال گرسنه ماندن آنها بیشتر است، اما عکس آن نیز صادق است. کمبود غذا می تواند شعله های تنش اجتماعی را دامن زده و منجر به بی عدالتی شود که در نهایت ممکن است درگیری ها را تشدید کند. بدتر از آن، به رغم ممنوعیت طبق قوانین بین المللی بشردوستانه، استفاده از گرسنگی به عنوان سلاح جنگی هنوز بسیار زیاد دیده می شود. برنامه جهانی غذا World Food Programme بیش از 60 سال است که در خط مقدم حوادث اضطراری فعالیت کرده و میلیون ها نفری را که در درگیری گرفتار شده اند، امیدوار می کند. بسیاری از افراد تحت پوشش این برنامه در حال فرار از محل زندگی همه چیز خود را رها می کنند، از این رو در روز جهانی پناهجویان نگاهی به فعالیت های این آژانس بین المللی در ایران انداخته ایم.

برنامه جهانی غذا، دفتر خود را در سال 1366 هجری شمسی در ایران بازگشایی کرد و از آن زمان تاکنون نقش مهمی در حمایت از پناهنجویان ساکن کشور ایفا کرده است. عوامل مختلفی سبب شده تا امرار معاش برای آسیب پذیرترین پناهندگان دشوارتر شود. افزایش هزینه زندگی و کاهش فرصت های شغلی باعث تشدید ناامنی غذایی میان آسیب پذیرترین پناهندگان شده که در نتیجه اهمیت کمک های برنامه جهانی غذا به نیازمندترین افراد ساکن مهمانشهرها را دوچندان می سازد. برنامه جهانی غذا کمک های خود را به 20 مهمانشهر واقع در 13 استان در سراسر ایران از شمال غرب گرفته تا مرکز و از جنوب غرب تا شمال شرق ارائه می دهد. گستره جغرافیایی ای که در آن برای هر بازدید دوره ای می بایست بیش از 10هزار و 500 کیلومتر راه پیموده شود. برای نزدیک به چهار دهه، برنامه جهانی غذا پاسخ بشردوستانه خود را به بحران پناهجویان در ایران تقویت کرده است و به ارائه کمک های غذایی بی قید و شرط به آسیب پذیرترین پناهندگان ساکن در مهمانشهرها ادامه می دهد و در عین حال با موفقیت به گسترش فعالیت های مرتبط با آموزش و معیشت، با تمرکز ویژه بر زنان و دختران پناهنده می پردازد.

برنامه جهانی غذا از سال 1396، کمک های خود را از روش سنتی توزیع غذا به روش توزیع عمدتا نقدی تغییر داد. این سازمان پس از مشاوره با شرکای خود روش ترکیبی، کمک نقدی از طریق کارت بانکی و ادامه توزیع آرد گندم را به عنوان بهترین روش برای کمک به پناهندگان ساکن ایران در نظر گرفت. روش ترکیبی به پناهندگان این امکان را می دهد که آزادانه مواد غذایی مورد نیازشان را طبق ذائقه خود و با تنوع بیشتری تهیه کنند درحالی که سهمیه نان خود را همانند گذشته دریافت می کنند. از زمان معرفی این کمک غذایی «ترکیبی» از هر چهار خانوار پناهنده که در مهمانشهرها زندگی می کنند، دو و نیم خانوار مصرف غذای قابل قبولی را گزارش کرده اند. همچنین این سازمان گام های موثری در زمینه کاهش فاصله جنسیتی و توانمندسازی دختران جوان از طریق ارایه برنامه «مشوق تحصیلی» برداشته است. به این ترتیب در صورت حضور مستمر در کلاس های درس، دختران نه تنها امکان تحصیل می یابند بلکه به اقتصاد خانواده ها نیز کمک می شود. از سال 2020، معرفی پروژه میان وعده در مدرسه برای دختران و پسران پناهنده و معلمان ایرانی آنها در هر روزی که به مدرسه می روند، به موفقیت آن افزوده است. داده های اخیر نشان می دهد که بهبود قابل توجهی در حفظ و کاهش نرخ ترک تحصیل در میان دختران پناهنده در مقایسه با داده های پایه وجود داشته است.

برنامه راهبردی سه ساله (2025-2023) با بودجه 37میلیون و 100 هزار دلار برای دستیابی به هدف استراتژیک خود یعنی اطمینان از تامین نیازهای اولیه غذایی و تغذیه ای پناهندگانی که با ناامنی غذایی مواجهند، فعالیت های زیر را هدف گرفته است. عملیات برنامه جهانی غذا هم راستا با چارچوب راه حل های راهبردی برای پناهندگان افغان (SSAR) که مورد توافق دفتر کمیساریای عالی سازمان ملل متحد در امور پناهندگان و دولت های افغانستان، ایران و پاکستان قرار گرفته، است. این چارچوب همچنین با برنامه منطقه ای واکنش به وضعیت پناهندگان افغانستان که در سال 2011 راه اندازی شده نیز هماهنگ است.

روش جدید کمک های ترکیبی با ارائه آرد گندم و کمک نقدی از طریق کارت های بانکی، 80درصد از نیازهای غذایی روزانه خانواده های مرد - سرپرست که با ناامنی غذایی مواجهند و صددرصد نیازهای غذایی خانوارهای زن سرپرست را برآورده می کند. کمک های نقدی به پناهندگان قدرت خرید می دهد و از آنجایی که عمدتا مغازه ها توسط خود پناهجویان اداره می شوند، به نوبه خود به اقتصاد مهمانشهرها نیز کمک خواهد کرد.

برنامه جهانی غذا «تغذیه در مدارس» را به صورت توزیع میان وعده های سالم بین تمام دانش آموزان پناهنده ساکن مهمانشهر اجرا می کند. این میان وعده برای اطمینان از اینکه هیچ کودکی با شکم خالی به مدرسه نمی رود، بین آنها توزیع می شود. همچنین در پایان هر ماه تحصیلی، دخترانی که به طور منظم در مدرسه حضور یابند، وجه نقدی را به عنوان مشوقی برای تحصیل و ظرفیت سازی از طریق کارت های بانکی که به نام خودشان صادر شده است، دریافت می کنند. مطالعات بانک جهانی نشان می دهد که درآمد زنان به ازای هر سال تحصیل می تواند 10 تا 20درصد افزایش یابد. به علاوه حضور دختران پناهنده در مدرسه احتمال ازدواج آنها را در سنین پایین کاهش می دهد. بسیاری از دخترانی که تحصیلات خود را به پایان رسانده اند، برای کمک به جوامع خودشان و همچنین بالا بردن وجهه زنان در جامعه افغانستانی در مهمانشهرهای محل سکونت خود به بهورزی اشتغال دارند. برنامه جهانی غذا همچنین از انواع فعالیت های معیشتی برای پناهندگان برای بهبود خودکفایی آنها و ایجاد درآمد برای خانواده شان تا زمانی که در ایران هستند، پشتیبانی می کند و به آنها اطمینان می دهد که پس از بازگشتی امن و داوطلبانه به وطن خود از درآمد پایداری برخوردار باشند. کارگاه های جوشکاری، نانوایی، کارگاه خیاطی، گلخانه ها، پرورش ماهی و تولید کیف ازجمله فرصت های معیشتی است که WFP دراختیار مردان و زنان پناهنده قرار داده است.

ارائه کمک های نقدی، نیازمند زیرساخت های قوی و پیشرفته فناوری اطلاعات و همچنین بانکی است که در ایران موجود است. مسوولان مهمانشهرها به طور مرتب لیست ذی نفعان را به روز رسانی می کنند و به محض اینکه صحت آن توسط برنامه جهانی غذا به تایید برسد، در آغاز هر ماه کمک نقدی به کارت بانکی صادره به نام سرپرست خانوار واریز می شود. به همین شکل، مشوق های تحصیلی پس از دریافت و تایید لیست حضور دانش آموزان در مدارس واریز می شود.

آرد گندم به صورت داخلی از تامین کنندگان یا کارخانه های آرد خریداری می شود. خرید داخلی باعث می شود تا زمان خرید کوتاه، توزیع سریع و احتمال افت کیفیت غذا به خاطر ترانزیت یا انبارداری طولانی محموله های وارداتی کاهش یابد.

همکاری نزدیک وزارت امور خارجه، سازمان ملی مهاجرت و کمیساریای عالی سازمان ملل متحد در امور پناهندگان در ایران از الزامات فعالیت برنامه جهانی غذا در ایران است. WFP به همراه کمیساریای عالی سازمان ملل متحد در امور پناهندگان و سازمان ملی مهاجرت به صورت مرتب بازدیدهای نظارتی حین توزیع و پس از توزیع ترتیب می دهند تا از دسترسی پناهندگان به وجه نقد و توانایی آنها برای خرید مواد غذایی به مقدار کافی و با کیفیت مناسب و نیز دستیابی به میزان قابل قبولی از امنیت غذایی اطمینان حاصل کنند. این سازمان همچنین روی توزیع آرد گندم نیز نظارت می کند تا از انبارداری، نگهداری و توزیع این محصول طبق اصول راهبردی برنامه جهانی غذا اطمینان حاصل کند.

از آنجایی که برنامه جهانی غذا منبع مستقلی برای بودجه ندارد، تمام کمک های نقدی و غیرنقدی باید با بودجه موردنیاز جهت انتقال، مدیریت و نظارت کمک های غذایی این سازمان همراه باشد. بودجه این سازمان از طریق دولت ها، بخش خصوصی و افراد حقیقی تامین می شود. برنامه جهانی غذا شهروندان ایرانی و نهادها را ترغیب به مشارکت و حمایت از تلاش های این سازمان در ساختن دنیایی عاری از گرسنگی می کند، زیرا هر کمکی - اعم از کوچک و بزرگ - می تواند تغییری در زندگی پناهندگان ایجاد کند. در طول سال های گذشته، بسیاری از هنرمندان، چهره های ورزشی و افراد سرشناس و تاثیرگذار ایرانی متعهد به حمایت از برنامه جهانی غذا در ایران شده اند. آنان صدای بی صدای گرسنگان مستمند جهان شده و با صراحت درباره مسائل مرتبط با امنیت غذایی سخن گفته و در کمپین ها و مراسم عمومی به برنامه جهانی غذا در مبارزه جهانی علیه گرسنگی پیوستند.

در اکتبر 2020، کمیته نوبل نروژ تصمیم گرفت جایزه صلح نوبل را به برنامه جهانی غذا «به دلیل تلاش هایش در مبارزه با گرسنگی، کمک به بهبود شرایط برای ایجاد صلح در مناطق آسیب دیده از جنگ و نیروی محرکه ای برای عدم استفاده از گرسنگی به عنوان سلاح در جنگ و درگیری» اهدا کند. به این ترتیب سال ها فعالیت WFP برای مبارزه با گرسنگی به ویژه غذارسانی به پناهجویان توسط جامعه جهانی دیده شد و مورد تقدیر قرار گرفت و انگیزه مجددی برای دست اندرکاران برنامه جهانی غذا در جهان و ایران برای ادامه تلاش برای مبارزه با گرسنگی شد.