40 روز از شهادت جمعی از خدمتگزاران ملت گذشت و حالا زمان مناسبی است تا نگاهی جامع به کارنامه رئیس جمهور شهید داشته باشیم. آیت الله رئیسی گرچه بیشترین وعده های انتخاباتی اش در حوزه اقتصادی و سیاسی خارجی بود اما هیچ گاه عرصه فرهنگ و هنر را به حال خود رها نکرد و در هر مناسبتی پای صحبت هنرمندان می نشست، او نگاه عمیقی به حوزه هنر و تاثیرات اجتماعی آن داشت و برخلاف رویه های معمول روسای جمهور پیش از خود که نشست های کلی با هنرمندان همه حوزه ها داشتند، به صورت تخصصی پای حرف هنرمندان می نشست که گواه آن می تواند دو نشستی باشد که با هنرمندان تجسمی در موزه هنرهای معاصر تهران داشت.

اگرچه توقع می رفت که وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در 40 روز گذشته یک سند و تصویر جامع و آماری از اقدامات حوزه فرهنگ و هنر شهید جمهور منتشر و در اختیار رسانه ها در جهت روشنگری و حتی سندی برای مطالبه گری از سایر روسای جمهور بعدی منتشر می کرد اما در غفلت پیش آمده در این گزارش تلاش کردیم بخشی از اقدامات آیت الله رئیسی را گرد آوریم.

شهید رئیسی علاوه بر این که سیاستمدار و فقیه شناخته شده ای بود، مولف چندین کتاب نیز بوده و در تمام دوران خدمت چه در دستگاه قضا و چه در جایگاه رئیس جمهور نسبت به کتابخوانی نگرش ویژه ای داشته است. این شهید خدمت، در حدود سه سالی که در منصب ریاست جمهوری بود، با بهبود شرایط اهالی قلم و حضور در مراسم مرتبط با موضوع ادبیات و کتاب ثابت کرد که با وجود تمام دغدغه های مدیریتی از فرهنگ و ادبیات غافل نیست. وی در طول خدمت خود با تکمیل و اجرایی شدن پروژه های کتابخانه ای و ایجاد آرشیوهای ارزشمند تلاش کرد تا در عرصه کتاب و کتابخانه ها عملکرد مثبتی از خود بر جای بگذارد. پیگیری و افتتاح 35 پروژه کتابخانه ای، افتتاح آرشیو ملی هنر ایران در مرکز اسناد جنوب کشور، تخصیص 4000میلیارد ریال برای ساخت کتابخانه مرکزی شیراز، ایجاد آرشیو ملی قرآن کریم در مرکز اسناد جنوب کشور، رشد 10درصدی کتابخانه های سیار و روستایی و بازگشایی کافه کتاب، موزه فرهنگ وسینمافرهنگ درکتابخانه ملی فارس ازجمله اقدامات شهیدرئیسی بود.وی صیانت ازفرهنگ را وظیفه اندیشمندان می دانست و با حضور درسی ونهمین وچهلمین جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران، برتامین معیشت و اقتصاد اهل کتاب تاکید کرد.

آبان ماه 1401 نیز رئیس جمهور شهید دولت سیزدهم در مراسم پاسداشت روز کتاب، کتابخوانی و کتابدار در تالار وحدت، یکی از شاخص های مهم فرهنگ هر جامعه را مساله کتاب و کتابخوانی معرفی کرد و از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی خواست گسترش کتابخانه های عمومی و دسترسی آسان به کتاب را در دستور کار قرار دهد. شهید جمهور، نهاد کتابخانه های عمومی کشور و وزارت آموزش وپرورش را برای استفاده هرچه بیشتر از ظرفیت های این نهاد، به انعقاد تفاهم نامه با هدف استفاده هرچه بیشتر از ظرفیت های نهاد، دسترسی آسان به کتاب از سوی دانش آموزان و ایجاد زنگ مطالعه در مدارس ملزم کرد. اقدامات لازم برای واگذاری کتابخانه های عمومی به ظرفیت های مردمی در قالب قراردادهای بلندمدت با هدف تحقق امر مردمی سازی و کاهش هزینه های دولت از دیگر دستورات رئیس جمهور در این زمینه بود. یکی دیگر از نکات کلیدی در سخنان رئیس جمهور شهید، توجه به موضوع خودکفایی در تولید کاغذ بود. از ابتدای تشکیل کابینه دولت سیزدهم، آیت الله سیدابراهیم رئیسی با بسیج نیروهای مختلف و برگزاری جلسات مستمر با تولیدکنندگان کاغذ، همچنین دستور پیگیری به معاون اول خود، بر خودکفایی تولید کاغذ در کشور تاکید داشت.در راستای اجرای سیاست های فرهنگی دولت سیزدهم، آموزش و پرورش ملزم شد تا برای کتاب های درسی از تولید داخل استفاده کنند و این امر موجب جلوگیری از خروج 50 میلیون دلار ارز از کشور شد. این اقدامات با احیای کارخانه صنایع چوب و کاغذ مازندران، کمک کرد تا حدود هزار و 241 نفر در این کارخانه مشغول شوند.

از آنجایی که شهید رئیسی معتقد بود توانمندی فرهنگی و هنری همچون توانمندی های دفاعی و اقتصادی از عناصر مهم اقتدارآفرینی برای کشور هستند و اعتلای هنر و فرهنگ موجب افتخارآفرینی، عزتمندی و ارتقا و سربلندی کشور می شود، در طوف خدمت تا شهادت خود، حمایت و تسهیلگری فرآیند هنرمندان و هنرهای تجسمی را یکی از کارویژه های اصلی خود قرار داد. به همین منظور دستور داد تا سندملی هنرهای تجسمی تدوین شود که متن اولیه آن در زمان حیات این شهید بزرگوار نهایی شد و در نوبت بررسی در شورای هنر قرار گرفت. از دیگر خدمات رئیس جمهور دولت سیزدهم، ماده واحده برای توسعه بازار هنر بود که با عنوان توسعه هنر بازار ایران یا اکسپو به تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی رسید. همچنین بازنگری آیین نامه شورای مجسمه و یادمان برای اصلاح و بازنویسی دستورالعمل نگارخانه ها برای توسعه کسب وکار آنها، از جمله موارد دیگری است که متناسب با این فضا به خصوص با رویکرد حوزه اقتصاد هنرهای تجسمی آماده سازی شد تا زیرساخت های قانونی برای فعالیت هنرمندان تجسمی را رقم بزند.

هماهنگی و هم افزایی میان هنرمندان هنرهای تجسمی آن هم پس از رکود ناشی از کرونا و حوادث 1401 خدمتی دیگر از شهید رئیسی است. گواه این دستاورد نیز برگزاری رویدادهای مهم از جمله دوسالانه های خوشنویسی، دوسالانه نگارگری و جشنواره هنرهای تجسمی فجر با حضور هنرمندان با طیف های مختلف در دوران ریاست جمهوری شهید رئیسی است. همچنین پویاسازی مهم ترین موزه هنری غرب آسیا یعنی موزه هنرهای معاصر تهران، پیگیری جشنواره هنرهای تجسمی جوانان از کارهایی بود که در این دوره انجام شد. حضور ایران در شصتمین دوره دوسالانه هنر ونیز، برگزاری رویداهای مشترک با کشورهای دیگر از جمله روسیه و... را نیز می توان از دیگر اقدامات فرهنگی دولت شهید رئیسی محسوب کرد. علاوه بر این، طرح آموزش هنر برای همه، در این دولت شکل گرفت. بخش قابل توجهی از فعالیت های آموزشی در مناطق مختلف از جمله مناطق محروم ناظر به آموزش هنرهای تجسمی بود که جمعیت چند هزار نفره ای در این بازه وارد شبکه آموزش شدند. شهید رئیسی دولتی نخبه گرا و تحول خواه بود و تحقق یافتن شناسایی مستعدان هنری از سوی بنیاد ملی نخبگان در دولت سیزدهم رقم خورد. بنیاد ملی نخبگان بارها تاکید داشت که نخبگان تنها علمی نیستند و هنرمندان هم نخبه هستند اما فضایی برای بیان این مساله وجود نداشت. در همین راستا شورای هنری در بنیاد ملی نخبگان شکل گرفت و نخستین رویدادی که در آن صحت بندی و در سطح یک شناسایی شد جشنواره هنرهای تجسمی جوانان بود که برگزیدگان این رویداد از عضویت در بخش مستعدان برتر هنری و مزایای ملی نخبگان بهره مند خواهند شد.

شهید رئیسی گرچه یک فقیه شیعه بود اما نشان داد که درمقام ریاست جمهوری،نگاه واقع بینانه ای به موسیقی دارد؛اعطای مجوز اجراهای صحنه ای پرشور در داخل کشور و فراهم کردن شرایط برگزاری چندین کنسرت در خارج از کشور، از دستاوردهای دولت سیزدهم بود. در دولت شهید رئیسی تعداد مجوزها 280 درصد رشد داشته همچنین تعداد اجراهای ماهانه در ماه های اخیر به حدود 500 نوبت رسیده است یعنی تعداد دفعات اجرا رشد 701 درصدی را نسبت به مدت مشابه در دولت دوازدهم تجربه کرده است. از سوی دیگر توجه دولت سیزدهم در زمینه موسیقی و برگزاری کنسرت معطوف به تهران نماند و شهید رئیسی در این زمینه نیز با رویکرد تمرکززدایی و عدالت فرهنگی، موجب ترویج اجراهای زنده موسیقی در سایر شهرها شد.با این که دولت سیزدهم مانند دولت دوازدهم با کرونا و رکود ناشی از این همه گیری مواجه بود، در پاییز 1401 نیز اتفاقاتی رقم خورد که احتمال می رفت در ناآرامی های پیش آمده موسیقی با رخوت وعدم استقبال مواجه شود اما مدیران حوزه موسیقی در دولت سیزدهم با هوشیاری و زمینه سازی درست، موجب شدند که اجراهای زنده از بهمن 1401 و پیش از آغاز جشنواره موسیقی فجر ازسر گرفته شد و در اسفندماه، روال معمول خود را پیدا کرد که با استقبال خیره کننده خوانندگان و مخاطبان مواجه شد. در واقع دولت سیزدهم ثابت کرد که ابعاد اقتصادی هنر برایش مهم است و به همین دلیل بود که اجراهای صحنه ای به عنوان اقتصادی ترین بخش موسیقی کشور، شاهد رشد چشمگیر و بی سابقه ای شد و در بخش هایی مانند آلبوم تصویری موسیقی، تک آهنگ و گروه های اعزامی به خارج از کشور نیز شاهد رشد بودیم و درآمدزایی قابل توجهی ایجاد شد.

سینما نیز در دولت سیزدهم از توجهات مدیران فرهنگی رئیس جمهور شهید بی نصیب نماند چرا که این دولت در طول حدود سه سال فعالیت خود، توسعه و پیشرفت صنعت سینما را از اولویت های خود قرار داد. درواقع نگاه استراتژیک به سینما، هنر هفتم را تبدیل به یک کالای فرهنگی اساسی کرد و مبتنی بر این دیدگاه، توسعه دهنده دولت اقدام به اجرای برنامه ها و تحقق دستاوردهای متعددی کرد. این دستاوردها، نقش بسزایی در بهبود زیرساخت ها، اقتصاد سینما، ارتقای فناوری و آموزش، و همچنین تقویت دیپلماسی فرهنگی و اشتغال سینماگران داشته است.اقتصاد سینما و به کلی اقتصاد فرهنگ نه این که موضوع تازه ای باشد اما به نظر می رسد در گذشته کمتر به صورت جدی مورد توجه قرار می گرفته است. یکی از راه های اصلی برای رونق بخشیدن به اقتصاد سینما، توسعه زیرساخت های آن از جمله سالن های نمایش فیلم و بهره مندی از ظرفیت های مغفول مانده در تمامی نقاط دور و نزدیک کشور است. سیاستگذاری های دولت سیزدهم موجب شد که تعداد سالن های سینما به بیش از300 سالن در کشور برسد و همین امر زمینه ساز ایجاد اشتغال و رونق اقتصادی در صنعت سینما شد. این همان عدالت فرهنگی است که شهید رئیسی در انتخابات نیز وعده داده بود که پیش از شهادت محقق شد.

یکی از راه های پیش رو برای توسعه هنر هفتم تبادلات بین المللی با سایر کشورهاست که نیاز به دیپلماسی فرهنگ مشخص دارد و دولت سیزدهم با امضای تفاهم نامه هایی با روسای سینمایی هفت کشور و تقویت همکاری های فرهنگی و سینمایی با کشورهای همسو، موجب باززنده سازی دیپلماسی فرهنگی ایران شد. این امر نه تنها به تولیدات سینمایی جذاب و پر مخاطب منتهی می شود، بلکه دانش سینمایی سینماگران ایرانی را بالا می برد. ضمن این که قطعا در احیای مرزهای ایران فرهنگی نیز موثر واقع می شود و دنیا را با ابعاد تازه ای از سینمای ایران و ظرفیت های آن مواجه می کند. از آنجایی که شرکت در جشنواره های بین المللی فیلم و برگزاری هفته های فیلم در کشورهای دیگر، جشنواره ها و مسابقات فیلم سازی محلی و... ازجمله فعالیت های دیپلماسی فرهنگی است که می تواند به تقویت روابط فرهنگی و سینمایی با سایر کشورها کمک کند، می توان تشکیل جشنواره سینمایی خزر و انعقاد چند تفاهم نامه برای ساخت فیلم مشترک را کارویژه های دولت شهید رئیسی برای تحقق دیپلماسی فرهنگی و اعتلای سینمای ایران اسلامی و سینمای استراتژیک دانست. درنهایت این که دولت سیزدهم با احیای بخش فیلم اولی های در جشنواره فجر نشان داد که نسل جدید سینما را جدی گرفته و سرپا کردن دوباره بخش نگاه نو جشنواره فیلم فجر نیز به همین منظور صورت گرفت.

همان طور که گفته شد کرونا و ناآرامی های سال 1401 در استقبال مخاطبان از تولیدات فرهنگی و هنری بی تاثیر نبود و تولید آثار سینمایی باکیفیت و حمایت از تولیدات نمایشی گیشه های سینما را پررونق کرد؛ فروش هزارمیلیارد تومانی سینما این موفقیت را ثابت کرد، ضمن این که رونق اقتصادی سینما، به تولیدکنندگان انگیزه می دهد تا فیلم های باکیفیت تری بسازند. البته تحول اقتصادی در سینما، نه تنها به رشد و توسعه صنعت سینما کمک می کند، بلکه به افزایش اشتغال و بهبود وضعیت اقتصادی سینماگران نیز منجر می شود.

یکی دیگر از تلاش های دولت سیزدهم در خدمت به سینما و سینماگران، ارتقای سطح کیفی نمایش فیلم در سینماها از طریق فناوری های نوین، فضای ابری و فیبر نوری، سامانه شناسا و انتقال فایل اکران آثار سینمایی با استفاده از فضای ابری به نقاط مختلف کشور و... بود. تمامی این تلاش های نظام برای استفاده درست از فناوری کمک کرد تا اکران های سینما امن تر و باکیفیت تر شود و همین شرایط کیفی تازه جذب مخاطب خوبی را نیز در پی داشت.

نگاه تحول گرای دولت سیزدهم از توجه به ابعاد آموزشی شاخه های مختلف سینما نیز غافل نبود، به همین منظور نیز ارتقای سطح کیفی آموزش در حوزه سینما، درجه بندی اساتید و طراحی الگوی هدفمند آموزش، مورد تاکید مدیریت سینمایی در دولت شهید رئیسی قرار داشت. این اقدامات، به بهبود کیفیت آموزش سینمایی و پرورش نسل جدیدی از فیلمسازان و حرفه ای های سینمایی کمک می کند. آموزشگاه های سینمایی با ارائه دوره های آموزشی باکیفیت و استفاده از اساتید مجرب، به تربیت نیروهای متخصص و ماهر در صنعت سینما کمک می کنند. نگاه آموزش محور به هنر سینما کمک کرد تا امر پژوهش های سینمایی نیز بار دیگر مورد توجه قرار بگیرد، چراکه با این نگاه روشن است پژوهش های سینمایی هدفمند و مساله مند، می تواند به بهبود و توسعه صنعت سینما کمک کند. رویکرد دیگری که مدیران سینمایی دولت سیزدهم دنبال کردند، تحول محتوا از طریق نظارت های کیفی و مراقبت و صیانت از محتوا در حوزه ارزشیابی و نظارت بود. درواقع مدیریت جدید، سینما را مسئولیت پذیر کرد. این نظارت ها، به تضمین کیفیت و محتوای مناسب فیلم ها کمک می کنند و جلوی عرضه تولیداتی که محتوای ضدفرهنگی یا آسیب رسان دارند، جلوگیری می کنند. نتیجه نظارت های کیفی، حفظ ارزش ها و فرهنگ جامعه و ارائه محتوای سالم و آموزنده به مخاطبان است.

به این دلیل که تولید فیلم در ژانرهای مختلف و جوابگوی نیازهای مخاطب با سلایق متفاوت، هم سینمای کشور را پویا و سرزنده می کند و هم جمع تازه ای از مخاطبان را به سینما می کشاند موضوع قابل تاملی در مدیریت فرهنگی کشور است و دولت سیزدهم با مد نظر قراردادن این نکات کمک کرد تا ژانرهای سینمایی مرده احیا شوند. این استراتژی، به رشد و توسعه صنعت سینما و تقویت اقتصادی آن کمک کرده است. در آخر این که احیای شورای عالی سینما، تدوین سند ملی سینما، تشکیل شورای هماهنگی سینما در استان ها و... همه از دستاوردهای شهید رئیسی و دولتش بود که تاثیرات مثبتی بر وضعیت سینمای ایران در چند سال اخیر گذاشته است.