در نشست شورای امنیت سازمان ملل متحد در 24 ژوئن، هفدهمین گزارش «آنتونی گوترش»، دبیرکل سازمان ملل متحد، درباره اجرای برجام و قطعنامه 2231 از سوی ایران قرائت شد و نمایندگان کشورهای غربی، از جمله ایالات متحده، بریتانیا، فرانسه و آلمان ضمن اشاره به گزارش های اخیر رافائل گروسی، دبیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی، ادعاهای خود مبنی بر فراتر رفتن فعالیت های ایران از محدوده توافق را تکرار و اذعان داشتند که مانع از دستیابی ایران به سلاح هسته ای خواهند شد. این در حالی است که در حال حاضر، ساخت سلاح هسته ای، جایی در دکترین دفاعی نظامی ایران نداشته و ایران ذیل NPT به همکاری های خود با آژانس ادامه می دهد.

محور اصلی راهبرد تروییکای اروپایی، فعال سازی مکانیسم ماشه، بر اساس قطعنامه 2231 شورای امنیت سازمان ملل است که می تواند مجدد تحریم های سازمان ملل را علیه ایران بازگرداند. مکانیسم ماشه، بخشی از برنامه جامع اقدام مشترک یا همان برجام است که به کشورهای عضو این توافقنامه اجازه می دهد که در صورتی که تصور کنند ایران در حال نقض توافقنامه است، پس از طی مراحل حقوقی ذکر شده در توافق می توانند تحریم های سازمان ملل را علیه ایران مجدد اعمال کنند. فعال کردن مکانیسم ماشه، اقدامی است که می تواند پیامدهای ژئوپلیتیکی و اقتصادی قابل توجهی در پی داشته باشد. در واقع این مکانیسم به عنوان اهرمی بازدارنده، برای اطمینان از پایبندی تهران به توافق هسته ای طراحی شده است.

در این نشست، نماینده بریتانیا در سازمان ملل، ضمن اشاره به منقضی شدن قطعنامه 2231 در اکتبر سال آینده، پیشرفت های هسته ای ایران را خطرناک و نگران کننده خواند و اشاره داشت که در صورت لزوم، مکانیسم ماشه علیه ایران تا پیش از اکتبر سال بعد باید اعمال شود. همچنین فرستاده ایالات متحده، ضمن تکرار این نگرانی ها، فعالیت های هسته ای ایران را غیرشفاف خوانده و ایران را به عدم همکاری های لازم با آژانس متهم کرد. نیکلاس دی ریویر، نماینده فرانسه در سازمان ملل نیز گزارش های اخیر آژانس و افزایش سطح اورانیوم غنی شده در ایران را نگران کننده و سطح کنونی آن را فاقد توجیه صلح آمیز خواند. وی به همراه همتای انگلیسی خود بر اهمیت فعال سازی مکانیسم ماشه تاکید کرد.

در همین راستا سعید ایروانی، سفیر و نماینده دایم ایران در سازمان ملل متحد با تاکید بر یک طرفه و جانبدارانه بودن بیانیه تروییکای اروپایی، تنها راه احیای برجام را گفت وگو و همکاری سازنده خواند. وی همچنین با تاکید بر صلح آمیز بودن برنامه هسته ای کشور، فعالیت های هسته ای ایران را منطبق بر معاهده منع گسترش سلاح های هسته ای و موافقتنامه پادمان نامید.

همان طور که پیش تر نیز اشاره شد، جمهوری اسلامی ایران، در شرایط فعلی، راهبرد «بازدارندگی هسته ای در آستانه» یا «بازدارندگی هسته ای نهفته» را در پیش گرفته است. یعنی ضمن همکاری های لازم با آژانس ذیل NPT و پادمان، توانایی های فنی هسته ای خود را حفظ کرده و تصمیم سیاسی برای ساخت سلاح هسته ای ندارد. ماهیت آنارشیک و نظم در حال گذار نظام بین الملل، محیط آشوب زده خاورمیانه و تهدیدات روزافزون اسراییل، جایگاه ویژه ای در اتخاذ این تصمیم از سوی جمهوری اسلامی داشته است. اما همان طور که بیان شد، ایران برای اثبات صلح آمیز بودن برنامه هسته ای خود، همکاری های محدود خود را با آژانس ادامه داده و اگر طرف های غربی خواستار اطمینان بیشتر از صلح آمیز بودن برنامه هسته ای ایران دارند، باید منافع اقتصادی ایران را نیز در نظر گرفته و شرایط لازم را فراهم کنند. هر چند که دیگر برجام منافع گذشته را برای هیچ طرفی ندارد، اما می شود با یک توافق موقت و محدود، شرایط را برای گفت وگوهای بیشتر فراهم کرد. نکته قابل توجه دیگر، شرایط سیاسی نامشخص در ایران و ایالات متحده است که می تواند در روند مذاکرات آینده موثر باشد.

انتخابات ایران به مرحله دوم کشیده شده است و شاهد شکل گیری دوقطبی میان آقایان مسعود پزشکیان و سعید جلیلی هستیم که اختلاف نظر جدی میان این دو، در راهبرد سیاست خارجی وجود دارد. هر چند که تعیین سیاستگذاری های کلان سیاست خارجی به عهده رهبری جمهوری اسلامی و شخص آیت الله خامنه ای است و هر دو کاندیدا، خود را ملزم به اجرای سیاست های آن می دانند، اما با توجه به جایگاه مهم رییس جمهور و کابینه وی در شورای عالی امنیت ملی به عنوان یک نهاد بالادستی، گرایش دولت آینده می تواند تا حدی در این سیاستگذاری ها موثر باشد . لذا نتیجه انتخابات تا حد زیادی می تواند در راهبرد هسته ای ایران تاثیر بگذارد.

همچنین به فاصله چهار ماه از انتخابات ایران، انتخابات امریکا نیز برگزار خواهد شد و طبق نظرسنجی ها دونالد ترامپ شانس زیادی برای بازگشت به کاخ سفید دارد. روی کار آمدن وی می تواند معادلات فعلی را بالکل تغییر دهد و رییس جمهور آینده ایران، چه جلیلی باشد و چه پزشکیان، باید برنامه مشخصی برای رویارویی با دولت احتمالی جمهوری خواه در امریکا اتخاذ کند. برای تحلیل دقیق تر از شرایط باید صبر کرد و منتظر نتیجه هر دو انتخابات ماند.