رسانه ملی در دوران تحولی خود، یک قدم بیشتر به سمت مخاطب رفته تا از قالب مرسوم برنامه سازی، به سمت مخاطب محوری حرکت کند. نمونه این روند را می توان برنامه هایی دانست که پیش از این نمونه کمتری از آن را سراغ داشتیم. برنامه تلویزیونی امتداد از جمله همین موارد است که در حوزه های مختلف فرهنگ عامه نظیر فیلم و سریال، فناوری، فضای مجازی و موسیقی با مهمانان برنامه به گفت وگو می پردازد.

طرح اولیه امتداد با مشخص شدن خطوط کلی گفت وگوها، مبتنی بر تولید محتوای پژوهشی است تا علاوه بر محتوا حتی تیتراژ، دکور و تمام عناصر برنامه دارای یک روح کلی و کاملا منسجم ودقیق باشد.مخاطب امتدادتمام افرادی هستندکه مصرف کننده محصولات فرهنگی و رسانه ای بوده و از آنها متاثر هستند. نگاهی کلی به سایت منسجم و به روز این برنامه نشان می دهد، محتوای برنامه قابل استفاده برای پژوهشگران، دانشجویان تحصیلات تکمیلی، پژوهشگران حوزه رسانه، پژوهشگران حوزه فلسفه و تاریخ و علاقه مندان به مباحث نظری است.هدف امتداداین است که مخاطب رانسبت به پیرامون خودهوشیارتر کند تامحصولات فرهنگی وهنری والبته سرگرمی خود را آگاهانه انتخاب کنند. آشنایی با جریان شناسی فکری فرهنگی متاخر غرب و مبانی نظری آرا و اندیشه های نهفته در آثار فرهنگی و هنری غرب هم،ازدیگراهدافی بوده که امتداد را تولید و روانه آنتن کرده است. برنامه امتداد در 26 قسمت 55دقیقه ای جمعه ها ساعت 16روی آنتن شبکه چهار می رود. جام جم درگزارش پیش رو، جزئیات این برنامه رادر گفت وگو با تهیه کننده، کارگردان و کارشناس میزبان آن بررسی کرده است.

مهدی انصاری، تهیه کننده و کارگردان برنامه امتداد در خصوص تولید این برنامه به جام جم می گوید: بحث کلی در برنامه امتداد، این است که فرهنگ عامه اطراف ما که بیشتر در این برنامه، در قالب فیلم و سریال بررسی شده یک چیز خلق الساعه نیست بلکه برگرفته از مبانی نظری است که پدیدآورندگان به عمد یا ناخودآگاه و بر اساس شرایطی که در آن زندگی می کردند، در آثارشان قرار داده اند. در برنامه امتداد، این مبانی نظری و نحوه رسیدن شان به مصادیق را بررسی می کنیم. در عین حال، کتاب هایی هم توسط استادان مطرح جهانی در این رابطه نوشته شده که مرجع قرار دادیم. تلاش کردیم با توجه به ترتیب قسمت ها، یک فضای تلویزیونی برای آموزش ایجاد کنیم. یعنی مخاطبی که از قسمت یک، امتداد را دنبال کند متوجه می شود که خط سیری در ارائه مطالب وجود دارد. به این صورت که از ابتدا از فلسفه ذهن آغاز می کنیم و با صحبت از اسپیلبرگ، این را می گوییم که جهان او، فلسفی و ایدئولوژیک است. بعد از آن هم به دلیل فلسفه ذهن، سراغ اینسپشن رفتیم و بعدتر به نسبت مغز و ذهن پرداختیم. از قسمت مربوط به فشن، وارد فلسفه شدیم و از مدرنیسم شروع کردیم. یعنی حین صحبت از فشن، وارد بحث درباره مدرنیسم شدیم و مخاطب، با این مبحث آشنا می شود. در قسمت مربوط به ارباب حلقه ها هم، نقد مدرنیسم را مطرح می کنیم. در حقیقت هدف مان این بوده که حین صحبت از موضوعات، مخاطب نسبت به برخی فلسفه ها آشنایی پیدا کند.

اما نکته مشخصی که برنامه هایی شبیه به امتداد دارد، سرخط موضوعی مشخص است. انصاری در این خصوص عنوان می کند: فهرست موضوعاتی که قرار است در هر قسمت به آن بپردازیم، در سایت امتداد قرار گرفته و قابل جست وجوست. این فضا را ایجاد کردیم تا ضمن تولید یک برنامه تلویزیونی، این آشنایی نسبت به مباحث فلسفی شکل بگیرد. بیان بحث فلسفی به شکل خشک و رسمی، سخت است و تلاش کردیم مصادیق آن را مطرح کنیم. همه دغدغه ما این بود برنامه ای ارائه کنیم که اندیشه محور باشد و مخاطبان را درگیر خود کند. در عین حال برای بیان آن سراغ مصادیق فرهنگ عامه رفتیم.انصاری در توضیح فرم کلی برنامه هم تصریح می کند: در برنامه امتداد دو کارشناس داریم؛ کارشناس میزبان بحث های فلسفی و کارشناس مهمان، مثل خود مردم، دغدغه هایش را بیان کند. در هر قسمت، بحث ها در سه فاز مطرح می شود؛ یک فاز مربوط به تحلیل و آنالیز، فاز دیگر انتقادی و فاز سوم نگاه به آینده است که چه اتفاقی باید بیفتد. در این برنامه، بسته به هرکدام از این فازها، لوکیشن بحث تغییر می کند. در واقع فازهای مختلف را در محتوا و فضای بصری رعایت کردیم. فضای دیگری هم وجود دارد که پشت مبلمان دکور و مربوط به بخش امتدادپلاس است. در این بخش کارشناس میزبان کلیت بحث را به شکل ویدئو برای شبکه های اجتماعی آماده می کند. تمام تلاش ما این بوده که بحث های تخصصی را به شکل قابل درک ارائه کنیم.وی در توضیح تیم اتاق فکر هم این طور بیان می کند: هسته مرکزی اتاق فکر ما چهار نفره بود که با 20 پژوهشگر همکاری داشتیم. کتاب ها را در این اتاق فکر بررسی کردیم تا به یک خط سیر مشخص برای ارائه مطلب به مخاطب برسیم. در عین حال محتواهای مدنظر پژوهشگران، وارد اتاق فکر می شود تا مورد بحث و نقد قرار گیرد. مهمانان برنامه را هم با توجه به نمونه گیری در دسترس، انتخاب کردیم تا در هر حوزه، فرد مناسب برای آن موضوع را داشته باشیم. در مجموع، ما به شکل انتقادی وارد یک بحث می شویم یعنی ضمن آنالیز موضوع، مساله را به شکل جدی نقد می کنیم. برنامه امتداد کار خود را ازاواسط1401کلید زد اما چندنفری که در اتاق فکر هستیم، 10سال است که با هم آشنا هستیم و همین آشنایی با اندیشه های هم، کمک بسیاری به سرعت گرفتن تولید کرد.

آن طور که انصاری می گوید، تاکنون بازخوردهای مختلفی نسبت به برنامه امتداد صورت گرفته است. او در تشریح این بازخوردهای متفاوت، می گوید: برخی افرادواساتیددانشگاهی،بازخوردهای خیلی خوبی داده اند ودرعین حال،ازهواداران یک اندیشه خاص برخوردهایی داشتیم که به مذاق شان خوش نیامده بود. به نظرم ساحت اندیشه، به گونه ای شده که برخی می خواهند با یک ویدئوی چند دقیقه ای نسبت به چیزی موضع بگیرند. معتقدیم همین که یک فضای گفت و گو شکل بگیرد،نکته مثبتی است. ممکن است برای فاز دوم برنامه، به جای مرجع قرار دادن کتاب ها، موضوعات مورد بحث اتاق فکر را جلو ببریم. وی درخصوص تاثیرگذاری و اهمیت این برنامه هم می گوید: با توجه به فضای رسانه ای که به طورکلی ضریب نفوذرسانه راکاهش داده،تلاش مااین است که درکنار مرجعیت رسانه تلویزیون، پیوست هایی را برای آن در فضای مجازی ایجاد کنیم تا تاثیرگذاری بیشتری از برنامه را شاهد باشیم و ساحت اندیشه جدی گرفته شود.

رامین پورمند، کارشناس میزبان برنامه امتداد علاوه بر تسلطی که به سینما دارد، دانش آموخته فلسفه است و از این منظر توانسته بحث های این برنامه را به درستی هدایت کند. او در خصوص ایده تولید امتداد به جام جم می گوید: نگاه فلسفی به پدیده های اجتماعی - اعم از فیلم، سریال،شخصیت های اثرگذار و پدیده هایی مثل فوتبال و موسیقی - تاکنون در کشورما به این شکل اتفاق نیافتاده بود.درواقع اینطور نبود که بخواهیم برخی مسائل را امتدادیابی کرده و فلسفه آن را بیان کنیم. عقبه پدیده هایی که در جامعه ظاهر می شود، یک تفکر و جهان بینی است که از دل آن، یک تفکر متافیزیکی خارج شده و رویکردهای مختلفی در علوم انسانی شکل داده است. خروجی این تفکر در فرهنگ و جامعه ما، به پدیده هایی تبدیل شده که مردم به صورت مستقیم باآن درگیرهستند.پیش ازاین، چنین نگاهی در کشور ما وجود نداشت. با این که ما در حوزه فلسفه، پارادایم مشخصی همچون فلسفه وحکمت اسلامی داریم، اینها در جامعه ما امتداد پیدا نکرده بود. یعنی رویکرد فلسفی برآمده ازدین ومبتنی بر فرهنگ مان داریم که باید در حوزه های مختلف علوم انسانی می آمده و در پدیده های اجتماعی ما جاری می شده است. وی می افزاید: برنامه امتداد در واقع این نمونه را در غرب مطالعه می کند. یعنی سنت تفکر متافیزیکی غرب از یونان باستان و تصورش در قرون وسطی و بعد از آن و معاصر را بررسی می کند تا به این برسد که چطور این تصور در ساحت های مختلف پدیده های اجتماعی اثرگذاشته و مردم به طور مستقیم آن را حس می کنند؛ یعنی فرهنگ جامعه غربی را حس می کنند. برنامه امتداد از این جهت، نمونه های غربی را با اتکا به کتاب های فلسفه عامه که افرادی مثل ویلیام اروین کار کرده اند، بررسی می کند. بیش از 400-300 نفر از اساتید صاحب نام آمده اند و امتدادیابی و فلسفه پشت پدیده ها رابررسی کرده اند.ما این نمونه را داریم و در کنار آن، می خواهیم احساس نیاز را در جامعه علمی و افرادی ایجاد کنیم که دغدغه علوم انسانی بومی را دارند. می خواهیم این دغدغه ایجاد شود که مسیر فوق باید در حوزه فلسفه و حکمت اسلامی طی و در جامعه ما جاری شود. این هدف را از ابتدا در برنامه امتداد داشتیم.

اما نکته مهم درباره اجرا و میزبانی برنامه ای مثل امتداد که رویکردی فلسفی به موضوعات دارد، حفظ یک چارچوب با رویکرد منعطف است. پورمند به عنوان کارشناس میزبان، تلاش کرده تا یک بیان ساده و قابل درک برای مخاطبان ایجاد کند. او در این رابطه تصریح می کند: رسیدن به این بیان، قدری سخت بود. گاهی احساس می کنم به عنوان میزبان شاید موفق نبوده ام. به هر حال مفاهیم فلسفی پیچیدگی ها و ادبیات تخصصی خود را دارد که گاهی ترجمه ناپذیر است، یعنی باید به همان شکل بیان شود و کسی که فلسفه را می داند با آن ارتباط برقرار کند. البته در نظر داریم مخاطب عام هم بتواند آن را درک کند و بفهمد درباره چه موضوعی صحبت می شود. شاید به دلیل ادبیات تخصصی این حوزه، تصور کنیم که کمتر موفق بوده ایم اما این هدف را هم داشتیم که با طرح موضوع، مخاطب را ترغیب کنیم درباره موضوع مورد بحث، بررسی و تحقیق کند. در واقع هم فرصت اندکی برای بسط دادن موضوعات داشتیم و هم، قصد داشتیم مخاطب را به یک مخاطب فعال تبدیل کنیم که خودش برود و درباره موضوع تحقیق کند.به نوعی می خواستیم این کنجکاوی را ایجاد کنیم که مخاطب متوجه شود درباره چه پدیده ای صحبت می کنیم. قصدمان این بود که مخاطب با پدیده های اطراف خود به شکل سطحی برخورد نکند و وقتی سریال یا انیمیشن می بیند، تصورش این نباشد که همه اینها ابزاری برای سرگرمی است، بلکه آگاه شود که این محصولات، برآمده از یک فرهنگ است. البته ضرورتا خود سازندگان هم، یک فیلسوف نبوده یا قصد فلسفی نداشته اند؛ بلکه با یک فرهنگ رشد کرده اند که فلسفه غالب در آن، این فرهنگ را ساخته است. این کارشناس میزبان در خصوص تعامل با اتاق فکر برنامه امتداد هم تصریح می کند: دوستان در اتاق فکر و تیم سردبیری همسو بودند و از زوایای مختلف به قضیه نگاه می شد.آقای انصاری، تهیه کننده و کارگردان امتداد، اهل محتواست ولی در فرم هم نگاهی معطوف به محتوا داشت. بقیه دوستان هم این رویکرد را داشتند. این که برنامه امتداد بیشتر رنگ و بوی فلسفی داشت از این جهت بود که موضوعات مطرح شده، با مقاومتی روبه رو نبود و یک همدلی، برای طرح موضوعات احساس می شد. به همین دلیل، موضوعات مطرح شده بیشتر معطوف به مسائل روز بود. ما از ابتدا یک سناریو یا یک نقشه راه مشخص نداشتیم که بخواهیم از آن بیرون نزنیم و صرفا در آن فضا حرکت کنیم، البته کلیت موضوع و جهت گیری ما در برنامه، مشخص بود اما گاهی هم پیش می آمد که از موضوع اصلی که در ذهن داشتیم کمی دور شویم و مقاومتی هم وجود نداشت که بخواهیم به صورت حتمی، دوباره به یک موضوع برگردیم. با این حال، چارچوب کلی پدیده ای که قرار بود درباره آن صحبت کنیم، مشخص بود.

نکته مهم دیگر درباره برنامه امتداد، پیوند محتوایی و معنایی برنامه است که یک خط مشخص با سیر فرمی برنامه دارد. پورمند در این خصوص می گوید: دکور برنامه امتداد، پست مدرن است. می خواستیم از طریق این دکور، تفکر جهان بینی غربی و فلسفه غربی را نشان دهیم که در دوره معاصر به یک فضای پست مدرن ختم شده است.تلاش کردیم دکور و دیگر مسائل به گونه ای باشد که این معنا منتقل شود؛ مثلا نورپردازی ها که متناسب با موضوع بود و تصاویری که درهرقسمت در لوکیشن استفاده می شد.همه اینها قرار بود فرم را در خدمت معنا ببرد تا فرم و محتوای مورد بحث، در یک مسیر قرارگیرد و معنا را به مخاطب منتقل کند.همراهی تهیه کننده در این حوزه زیاد بود و اگر ایده ای می دادیم، تلاش می کرد لحاظ کند.فکر می کنم نتیجه آن هم مطلوب بوده است.وی درخصوص ضرورت تولید برنامه های این چنینی هم بیان می کند: امتداد اتفاقی بود که شاید به این شکل سابقه ای در تلویزیون نداشت. برنامه های مشابه با رویکردهای فلسفی داشتیم اما این برنامه، اتفاقات تازه ای داشته که حاصل کار تیم تولید بود و با هم فکری و تخصص های مختلف، رقم خورد. به نظرم برنامه امتداد می تواند نمونه ای برای برنامه هایی باشد که می خواهند با این موضوع تولید شوند.