محاسبات رویترز نشان می دهد درآمد نفت و گاز روسیه در ماه ژوئن نسبت به مدت مشابه سال گذشته بیش از 50 درصد افزایش یافته و به رقم قابل توجهی نزدیک به 9 میلیارد و 400 میلیون دلار رسیده است. این افزایش قابل توجه به علت کاهش استراتژیک یارانه ها به پالایشگاه ها رخ داده که نشان از انعطاف پذیری اقتصاد روسیه در مقابل تحریم های غربی دارد. در دهه گذشته، درآمدهای نفت و گاز به عنوان منبع اصلی درآمد نقدی برای کرملین تلقی می شده که حدود 40 درصد از بودجه فدرال را تشکیل می دهد. درگیری نظامی در اوکراین باعث اعمال تحریم های بین المللی به منظور کاهش درآمد نفت و گاز روسیه شده است، درآمدی که تقریبا بخش قابل توجهی از بودجه فدرال این کشور را پوشش می دهد. برای مقابله با این تحریم ها، روسیه صادرات نفت خود را از بازارهای اروپایی به بازارهای جدیدی مانند هند و چین منحرف کرده است. این تغییر استراتژیک جریان های مالی ضروری را برای بودجه کشور تضمین کرده، هرچند که در حال حاضر با چالش هایی نظیر هزینه های قابل توجه دفاعی و امنیتی مواجه است.

به گزارش رویترز، درآمد پیش بینی شده از نفت و گاز برای ماه ژوئن به 814 میلیارد روبل (9.4 میلیارد دلار) رسیده که نسبت به 794 میلیارد روبل در ماه مه و 529 میلیارد روبل در ژوئن2023 افزایش یافته است. کاهش یارانه پالایشگاه ها نیز نشان دهنده تنظیم مالی استراتژیک است. این یارانه ها برای تشویق پالایشگاه ها به فروش محصولات در بازار داخلی به جای صادرات طراحی شده است.

وزارت دارایی روسیه قرار است اطلاعات رسمی بودجه ماه ژوئن را در تاریخ 3 ژوئیه منتشر کند تا تصویر واضح تری از چشم انداز مالی و اثربخشی استراتژی های اقتصادی فعلی ارائه دهد. برای سال 2024، دولت روسیه درآمد فدرال از فروش نفت و گاز را 10 تریلیون و 700 میلیون روبل تخمین زده که نشان دهنده افزایش 21 درصدی نسبت به سال 2023 است. سال گذشته به دلیل نوسانات قیمت نفت و کاهش صادرات گاز، درآمدها 24 درصد افت داشت. افزایش قابل توجه هزینه های دفاعی و امنیتی منجر به دو کسری سالانه متوالی بیش از 3 تریلیون روبل، یعنی تقریبا 2 درصد تولید ناخالص داخلی شده است. این کسری ها از طریق استقراض داخلی و با استفاده از صندوق ثروت ملی (NWF) تامین شده است. ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه، از نرخ رشد اقتصادی بالای این کشور ستایش و تاکید کرده که این نرخ ها از اقتصادهای غربی پیشی می گیرد. اقتصاد در سال 2023 پس از انقباض 1.2 درصدی در سال 2022، نرخ رشد 3.6 درصدی را تجربه کرده است، با این حال اقتصاددانان مستقر در روسیه به کیفیت پایین این رشد اقتصادی اشاره کرده و خاطرنشان کرده اند که هرچند تولید کالاهای نظامی ممکن است به افزایش تولید ناخالص داخلی کمک کند، این موضوع دستاورد چندانی برای رفاه عموم مردم ندارد.

وزرای امورخارجه کشورهای عضو اتحادیه اروپا از تصویب بسته تازه تحریمی علیه روسیه خبر دادند. آنها با هدف بستن راه های دورزدن تحریم ها و ضربه زدن به صادرات گاز روسیه، چهاردهمین بسته تحریمی علیه روسیه را تصویب کردند. پس آغاز درگیری ها بین روسیه و اوکراین در فوریه2022، قدرت های غربی تحریم های گسترده ای را علیه مسکو اعمال کردند و از آن زمان تاکنون به تدریج این تحریم ها را افزایش داده اند. بسته تازه تحریمی همچنین 116نهاد و شخص را به فهرست تحریم ها اضافه می کند و به این ترتیب تعداد کل تحریم شدگان به بیش از 2200 نفر می رسد. هدف از اعمال محدودیت های جدید علیه گاز روسیه، کاهش درآمد حاصل از صادرات گاز طبیعی مایع شده(ال ان جی) این کشور از طریق ممنوعیت حمل ونقل در پایانه های اتحادیه اروپاست و به سوئد و فنلاند هم اجازه می دهد بعضی از قراردادهای ال ان جی خود را با روسیه لغو کنند.

این اقدام ها نقض ممنوعیت اتحادیه اروپا برای واردات ال ان جی را متوقف می کند؛ موضوعی که از زمان آغاز درگیری بین دو کشور افزایش یافته است. تحریم ها پس از یک دوره انتقالی 9ماهه اجرایی می شود. این بسته همچنین سرمایه گذاری و ارائه خدمات جدید برای تکمیل پروژه های در حال ساخت ال ان جی در روسیه را ممنوع می کند. اتحادیه اروپا همچنین در اقدامی دیگر به منظور ضربه زدن به توان تجاری مسکو، بانک های اتحادیه اروپا را که خارج از روسیه فعالیت دارند، از استفاده از سیستم پیام رسان سامانه انتقال تراکنش های مالی بانک مرکزی روسیه (SPFS) که معادل سیستم پرداخت شبکه جهانی ارتباطات مالی بین بانکی(سوئیفت) است، منع می کند، اما افزایش درآمدهای نفت و گاز روسیه در ماه های اخیر، حاکی از بی تاثیر بودن تحریم های اروپا است.

برای درک این پدیده، تحلیل عوامل زمینه ای موثر در این روند ضروری است که از جمله می توان به تغییر جهت صادرات، قیمت گذاری استراتژیک، نوسانات ارزی، سیاست های داخلی و عوامل ژئوپلیتیک اشاره کرد.

1- تغییر مسیر صادرات: یکی از مهم ترین دلایل افزایش درآمدهای نفت و گاز روسیه، تغییر مسیر موفقیت آمیز صادرات این کشور از اروپا به سایر بازارهای جهانی، به ویژه آسیا است. هند و چین، بزرگ ترین مصرف کنندگان انرژی در جهان، به خریداران عمده نفت و گاز روسیه تبدیل شده اند. این کشورها کمتر تحت تاثیر تحریم های غرب قرارگرفته اند و به دنبال تامین انرژی موردنیاز خود با قیمت های رقابتی بوده اند. چین به عنوان بزرگ ترین واردکننده نفت در جهان، خرید نفت خام روسیه را افزایش داده است. این رابطه با قراردادهای بلندمدت و توسعه زیرساخت های انرژی، مانند خطوط لوله اتصال روسیه به چین، تقویت شده است. هند همچنین واردات نفت روسیه را به میزان قابل توجهی افزایش داده و از تخفیف های ارائه شده توسط روسیه برای جبران تاثیر تحریم ها بهره مند شده است.

2- قیمت گذاری استراتژیک: روسیه از قیمت گذاری استراتژیک برای حفظ و حتی رشد سهم بازار خود استفاده کرده است. ارائه تخفیف در صادرات نفت و گاز، محصولات انرژی روسیه را برای کشورهایی که مایل به چشم پوشی از تحریم ها هستند، جذاب تر کرده است. این به روسیه اجازه داده تا حجم فروش بالایی را حفظ کند که می تواند کاهش قیمت هر بشکه را جبران کند. روسیه با ارائه قیمت های رقابتی تضمین می کند که نفت این کشور در مقایسه با سایر تامین کنندگان جهانی جذاب باقی بماند. تضمین قراردادهای بلندمدت با خریداران کلیدی، به رغم نوسانات بازار جهانی، جریان درآمدی پایداری را فراهم کرده است.

3- نوسانات ارز: کاهش ارزش روبل تاثیر پیچیده ای بر درآمدهای نفت و گاز داشته، درحالی که روبل ضعیف تر می تواند ارزش درآمدها را بر حسب ارز کاهش دهد، هزینه های تولید را نیز کاهش می دهد. این به شرکت های نفت و گاز روسیه کمک کرد تا به رغم کاهش قیمت های جهانی، سودآوری خود را حفظ کنند. هزینه های عملیاتی کمتر بر حسب روبل، شرکت های روسی را قادر می سازد تا سطح تولید خود را حفظ کرده و به صادرات با قیمت های رقابتی ادامه دهند.

4- تعدیل سیاست داخلی: دولت روسیه اقدامات سیاست داخلی متعددی را برای حمایت از صنعت نفت و گاز خود در بحبوحه تحریم ها اجرا کرده است. این سیاست ها شامل مشوق های مالیاتی، یارانه ها و حمایت از شرکت های انرژی برای حفظ سطح تولید و صادرات بوده است. کاهش عوارض صادراتی و رژیم های مالیاتی مطلوب برای شرکت های نفت و گاز، توانایی آنها را برای رقابت بین المللی افزایش داده است. حمایت مالی مستقیم از بخش های کلیدی انرژی، ادامه عملیات و گسترش را تضمین کرده است.

5- عوامل ژئوپلیتیک: پویایی های ژئوپلیتیک نیز نقش مهمی ایفا کرده است. چشم انداز انرژی جهانی در حال تغییر است و بسیاری از کشورها به دنبال تنوع بخشیدن به منابع انرژی خود هستند. روسیه از روابط ژئوپلیتیک خود برای تضمین بازارهای جدید و تقویت بازارهای موجود استفاده کرده است. تقویت روابط با کشورهای غیرغربی به روسیه این امکان را داده که تحریم های غرب را دور بزند و خریدارانی برای صادرات انرژی خود پیدا کند. پروژه های خط لوله جدید و موجود، مانند خط لوله Power of Siberia به چین، توانایی روسیه را برای صادرات موثر گاز افزایش داده است.

6- سازگاری با تحریم ها: شرکت های روسی در برابر تحریم ها انعطاف و سازگاری نشان داده اند. آنها راه هایی برای دورزدن محدودیت ها از طرق مختلف پیدا کرده اند، مانند استفاده از کشورهای واسطه، ترکیب نفت روسیه با منابع دیگر و استفاده از روش های پرداخت جایگزین. تکنیک هایی مانند مخلوط کردن نفت روسیه با سایر گریدها و تغییر نام آن به دورزدن تحریم ها کمک کرده است. توسعه سیستم های مالی جایگزین و استفاده از ارزهای غیر از دلار آمریکا برای معاملات، تاثیر تحریم های مالی را کاهش داده است. خلاصه اینکه به رغم تحریم های اروپا، درآمدهای نفت و گاز روسیه به دلیل ترکیبی از تغییر مسیر استراتژیک بازار، قیمت گذاری رقابتی، حمایت از سیاست داخلی و مانورهای ژئوپلیتیک افزایش یافته است. این عوامل، همراه با انعطاف پذیری و سازگاری شرکت های انرژی روسیه، به روسیه اجازه داده تا درآمدهای خود را از صادرات نفت و گاز حفظ کرده و حتی رشد دهد. با ادامه تحول چشم انداز انرژی جهان، توانایی روسیه برای هدایت تحریم ها و استفاده استراتژیک از منابع خود در حفظ ثبات و رشد اقتصادی آن بسیار مهم خواهد بود.