امروز سه‌شنبه ۱۲ تیر ۱۴۰۳، شماره ۶۸۰۲
موسیقی
۱۱

گفت و گو با نوید دهقان به بهانه برگزاری کنسرت گروه «قمر» در تالار وحدت

سونامی پاپ، موسیقی ملی را می بلعد

گفتگو: آزاده صالحی

تالار وحدت روز پنجشنبه چهاردهم تیرماه میزبان کنسرت سنتی گروه «قمر» است. در این کنسرت که به سرپرستی نوید دهقان و خوانندگی حمیدرضا نوربخش برگزار می شود قطعات بی کلام و قطعاتی مبتنی برساز و آواز اجرا خواهد شد، به طوری که انتخاب تصانیف و تنظیم های تازه برای برخی از قطعات، مولفه اصلی تازه ترین کنسرت این گروه را تشکیل می دهد. به بهانه برگزاری این رویداد با نوید دهقان، آهنگساز و سرپرست گروه به گفت وگو نشسته ایم.
مسیر گروه قمر بعد از دوره کرونا دستخوش تغییر شده یا سعی کرده اید همان سبک و سیاقی را که از سال ها پیش در این گروه داشتید، ادامه دهید؟

در دوره کرونا فرصتی برای تفکر و تعمق همه هنرمندان به ویژه هنرمندان عرصه موسیقی به وجود آمد که گروه قمر هم از این قاعده مستثنی نبوده است؛کمااین که دردوره طولانی این بیماری، صرف نظرازتمرینات همیشگی،خود من به ساخت ده ها قطعه جدید پرداختم. اساسا هنرمند باید روز به روز جهان بینی هنری خودراگسترش دهدوخوشبختانه درباره گروه قمراین اتفاق افتاده است.در کنسرت پیش رو هم قطعاتی متفاوت را اجراخواهیم کردکه ازنظرارکستراسیون با کارهای قبلی مان تفاوت دارد،به طوری که سعی کرده ایم باشیوه های نودرزمینه آهنگسازی، آثاری مبتنی برموسیقی ملی ارائه دهیم که ملودی ها ازرنگ صوتی بهتری برخوردار شوند.

بعضی ازهنرمندان به این مساله اشاره می کنند که به رغم تولید آثار درخشان، نبود اسپانسر و حامی مالی باعث شده تا مجالی برای اجرای این آثار فراهم نشود. به طور کلی نبود اسپانسر چقدر درکاهش برگزاری کنسرت های موسیقی سنتی ایرانی تاثیرگذاشته است؟

طبعا هنرمند بدون حمایت مالی نمی تواند قدمی در مسیر موسیقی کشور خود بردارد. خوشبختانه در کنسرت پیش رو، یکی از دوستان که به موسیقی اصیل ایرانی علاقه مند است حمایت مالی از این کنسرت را به عهده گرفت اما اگر بخواهیم به بررسی این معضل در حوزه موسیقی بپردازیم، می بینیم که هنرمند به واسطه شرم ذاتی هیچ وقت دست کمک به سوی سیاست گذاران فرهنگی دراز نمی کند ولی واقعیت این است که شرایط برای فعالیت موسیقی ایرانی از این منظر دشوار است و برگزاری کنسرت ها در این حیطه، نیازمند بودجه های دولتی است نه اشخاص. حتی اگر بعضی از افراد به دلیل داشتن تمکن مالی، حمایت از یک کنسرت را برعهده بگیرند، این مساله مقطعی و گذراست و باید برای تداوم برگزاری این رویدادها یک فکر اساسی شود.

به نظر شما این حمایت از سوی دولت چطور می تواند صورت بگیرد؟

امروز شرکت هایی در موسیقی سربرآورده اند که به برگزاری کنسرت های پاپ می پردازند و از این رهگذر، یک خواننده جوان را به عنوان چهره به موسیقی پاپ معرفی کرده و با او قراردادی با مبالغ نازل می بندند. به نظر می رسد دولت می تواند این شرکت ها را موظف کند تا به ازای هر پنج شب کنسرت پاپ که برگزار می کنند، حمایت مالی از برگزاری یک کنسرت موسیقی ایرانی را هم به عهده بگیرند.در سال های گذشته این اتفاق می افتاد و از سوی دفتر موسیقی وزارت ارشاد مقرر می شد که یک شرکت موسیقی، سه اثر بی کلام درحوزه موسیقی اصیل ایرانی را منتشر کند تا به او مجوز یک کار پاپ داده شود. ولی امروز این حمایت ها نسبت به موسیقی سنتی از بین رفته است. این مساله باعث شده موسیقی پاپ مانند سیل خروشانی شود که در مسیر خود هر رودخانه ای را ببلعد، البته برگزاری کنسرت های موسیقی پاپ به خودی خود اشکالی ندارد، کمااین که درهمه جای دنیا این ژانر از موسیقی موردعلاقه طیف وسیعی از مردم است، اما باید این نکته را درنظر داشت که این نوع موسیقی، کارکرد غذای فست فود را دارد. باید شرایطی فراهم گردد تا در کنار آن، تغذیه سالم هم به مردم ارائه شود و این نکته در جامعه مورد فرهنگ سازی قراربگیرد که غذای فست فود دردرازمدت می تواند عواقب جبران ناپذیری برای جسم انسان داشته باشد و آثار موسیقایی بی کیفیت هم همین تبعات را بر روح و روان آدم خواهد داشت. رسانه های گروهی می توانند دراطلاع رسانی این مساله نقش زیادی داشته باشند. الان درشهرستان ها اگر بخواهیم یک کنسرت ایرانی برگزار کنیم، اغلب سالن ها در رزرو کنسرت های موسیقی پاپ است که به اجرای آثاری نازل می پردازند. ازاین رو، شرایط فعلی برای عرضه تولیدات موسیقی ایرانی نامناسب است. نمونه دیگر این آسیب، سالن های بزرگ شهر تهران است، اگر به همین سالن ها بگوییم که می خواهیم یک کنسرت تک نوازی کمانچه یا کنسرت ردیف نوازی برگزار کنیم، همان مبلغی را طلب می کنند که از کنسرت موسیقی پاپ می گیرند. درواقع، نوع کنسرت، تفاوتی در تعرفه قیمتی این سالن ها ندارد و حتی به این نکته هم توجه نمی کنند که کنسرت موسیقی پاپ در قیاس با کنسرت موسیقی ایرانی، به لحاظ بازگشت سرمایه، زود بازده تر است. جای تاسف است که بروز چنین مسائلی در موسیقی اصیل ایرانی آگاهانه اتفاق می افتد و گویی عده ای از سر تعمد می خواهند جریان موسیقی ملی را به حاشیه ببرند. این درحالی است که فقدان موسیقی ایرانی که ریشه در فرهنگ اصیل ما دارد، دانش، سلیقه و روان مخاطب ایرانی را تحت الشعاع قرار می دهد. به قول یک نویسنده روس اثری ملی است که بازتابنده روح آن سرزمین باشد. امروز باب شدن موسیقی بی کیفیت روح جامعه را از بین برده است.

با این اوصاف، برگزاری کنسرت گروه های مختلف مانند کنسرت گروه قمر چقدر می تواند نقش حلقه های مفقوده را دراین حیطه بین مردم و موسیقی ملی ایفا کند؟

اگر هنوز هنرمندان در عرصه موسیقی ملی با وجود تمام این تنگناها به فعالیت خود ادامه می دهند به این خاطر است که موسیقی فقط حرفه ما نیست، بلکه چیزی است که از کودکی درآن بالیده ایم، با آن رشد کرده ایم و نسبت به آن احساس مسئولیت داریم. همان حسی که انسان نسبت به خانه پدری خود دارد. هرچند، جریان موسیقی زوال ناپذیر است و حتی اگر برگ و شاخه از بین برود، ریشه به قوت خود باقی می ماند. هنرمند مانند رودخانه ای همواره در جریان است و اثر خود را خلق می کند تا زمان مناسبی برای بروز و ظهور آن فرا برسد. همان طور که هنرمندان تکرارنشدنی نسل پیش از ما مانند محمدرضا لطفی، پرویز مشکاتیان، شهرام ناظری و... در دهه هایی در زمینه احیای موسیقی ایرانی قدم برداشتند که با محدودیت های متعددی مواجه بودند اما درنهایت، آثار ارزشمند آنها امروز ماندگار شده است.اطمینان دارم حاصل تلاش های نسل هنرمندان این دوره هم روزی به ثمر خواهد نشست و مردم به اهمیت و جایگاه موسیقی اصیل ایرانی بیش از پیش پی می برند.

درسال های اخیر بعضی از گروه های موسیقی به مقوله خواننده محوری اشاره کرده و این مساله را دست اندازی در مسیر فعالیت گروه ها عنوان می کنند. با توجه به این که گروه قمرهم دراین سال هاباخوانندگان مختلفی همکاری کرده است،شما چقدر خواننده سالاری را یک آسیب می بینید؟

می توانم بگویم این مساله در کار ما تاثیر منفی نداشته است. هرچند بر این باورم که باید نسبت به خواننده سالاری نگاه درستی صورت بگیرد. اما به هرحال ساز هر خواننده ای، حنجره اوست. درست است که می شود سازهای مختلف را از راسته خیابان بهارستان که بورس انواع سازهای موسیقی ایرانی است تهیه کرد ولی حنجره یک هنرمند را نمی توان از خیابان بهارستان خرید. صدای خوش در ذات و وجود یک هنرمند هست و تعداد کمی از هنرمندان هم هستند که از این موهبت برخوردارند. پس خواننده در ترکیب یک گروه ارزشمند است و نقش او در موسیقی ارکسترال مانند یک سولیست است. مشکل از جایی شروع می شود که تفاوت جایگاه خواننده باعث گردد او رفتار نامناسبی با سایر اعضای گروه داشته باشد. طبیعی است که نوازنده و آهنگساز هم در برابر رفتارهای خواننده سالارانه موضع بگیرند. گروه قمر از سال 1385 که رسما فعالیت خود را شروع کرد، با خوانندگان مختلفی چون سالار عقیلی، علی رستمیان، سینا سرلک، حمیدرضا نوربخش، صدیق تعریف، شهرام ناظری، امیر تفتی وحسین نورشرق همکاری داشته و خوشبختانه هرگزدراین سال ها رفتار گروه و خوانندگان به شکلی نبوده است که محل اختلاف وموضع گیری واقع شود، بلکه در سایه این همکاری دوجانبه، فعالیت های به یادماندنی ارائه شده که اگر فرصتی باقی باشد امیدوارم بازهم این همکاری ها صورت بگیرد.

اگر ممکن است درباره قطعاتی که قرار است در کنسرت تازه گروه قمر اجرا شود هم توضیح دهید.

مثل همیشه، قطعاتی را براساس فرم موسیقی ملی اجرا خواهیم کرد که دراین میان، چند قطعه بی کلام داریم و به خاطر تبحر حمیدرضا نوربخش، خواننده گروه، قطعاتی را هم به شکل ساز و آوازی اجرا خواهیم کرد.همچنین، تصنیف هایی در این کنسرت اجرا می شود که از تنظیم جدیدی برخوردارند و برای سازهای ایرانی نوشته شده اند. درمجموع، معتقدم این کنسرت به واسطه ویژگی هایی که دارد می تواند مورد توجه علاقه مندان موسیقی ایرانی و آهنگسازان معاصر قراربگیرد.

مهم ترین مشخصه این کنسرت چیست؟

طبعا هرسال که می گذرد بر تجربه، دانش و توانایی گروه افزوده می شود. ضمن این که در این سال ها اعضای گروه ثابت بوده و تغییری نکرده است. به نظرم این مساله یک حسن برای گروه قمر به شمار می رود. آهنگسازی این گروه هم از روز اول تا امروز به عهده خود من بوده و تا جایی که توانسته ام تلاش کرده ام تا متناسب با ساختار موسیقی ارکسترال سازهای ایرانی آثار نویی خلق کنم. اما به هرحال، به دلیل مشکلاتی که به اجمال در سوالات قبلی شما اشاره کردم، شرایط کار در موسیقی ایرانی امروز سخت تر از هر زمان دیگری است و امیدوارم همکارانم در این مسیر، پا پس نکشند و بدانند که تلاش بی پاداش وجود ندارد و روزی حق موسیقی اصیل ایرانی به درستی ادا خواهد شد.

خبر روز

سازمان میراث فرهنگی، فیلم آماده سازی کنسرت در تخت جمشید را منتشر کرد: پاسخ علیرضا قربانی به حاشیه ها

کنسرت علیرضا قربانی با وجود حواشی ای که برای اجرای موسیقی در این مکان تاریخی پیش آمده بود، بدون هیچ گونه مشکلی در تخت جمشید برگزار شد. در حالی منتقدان، از آسیب به این بنا سخن می گفتند که برگزاری کنسرت در چنین اماکنی، امری رایج در سراسر دنیاست، ضمن این که برگزاری کنسرت در مکان های میراث فرهنگی همواره مربوط به موسیقی کلاسیک و سنتی است که در مورد اجرای قربانی هم این موضوع رعایت شده است.بر همین اساس این خواننده باسابقه موسیقی سنتی هم در نخستین کنسرت خود در تخت جمشید در پاسخ به نگرانی های موجود درباره امکان آسیب وارد شدن به این بنای تاریخی گفت: با همه سختی ها و دشواری ها، میزبان شما در این مکان تاریخی هستیم. تخت جمشید پیچیدگی های خاصی برای برگزاری کنسرت دارد ولی به همت جمع بسیاری از بزرگان و کسانی که قلب و دل شان برای فرهنگ و هنر این سرزمین می تپد، توانستیم این اجرا را به صحنه ببریم.او ادامه داد: یادمان باشد اینجا، مکانی است که دومین اثر ثبت شده تاریخی، بسیار کهن و ارزشمند در یونسکو است و به عنوان یکی از ارزشمندترین ابنیه تاریخی در دنیا به حساب می آید. به دور از تعارف و اغراق، وظیفه و دغدغه تک تک ما فرزندان این سرزمین است که لحظه به لحظه به فکر حفاظت و پاسداری از اینجا و حفظ ایمنی آن باشیم.این خواننده موسیقی ایرانی اذعان کرد: از روز اولی که تصمیم گرفتیم این برنامه را اجرا کنیم، سعی کردیم با بسیاری از کارشناسان خبره میراث فرهنگی و کسانی که مستقل فعالیت می کنند، هماهنگی های لازم را به عمل بیاوریم که حتی اندازه سر سوزنی روی بنایی که از نیاکان مان به ما رسیده است، اثر منفی نگذاریم. موظف هستیم و محکوم به این که با پوست، گوشت و استخوان خودمان این اثر را حفظ کنیم. سعی کردیم هیچ مشکلی برایش ایجاد نکنیم و همین طور که می بینید تمام تلاش مان بر این بوده نزدیکی ای با خود سایت و بنا نداشته باشیم و تمام سیستم های صوتی ما پشت به این ابنیه تاریخی هستند. از تمام کسانی که دغدغه حفظ این بنا را دارند، سپاسگزاریم.قربانی همچنین گفت: به نظر می رسد، اگر این حرکت ادامه دار باشد با نوع رفتار، کردار و عملکرد ما این احساس به وجود بیاید که دل و قلب مان برای اینجا می تپد و دل مان می خواهد اینجایی که جزو مفاخر ما و میراثی است که می توانیم به رخ جهانیان به عنوان فرهنگ و تمدن هفت هزار ساله خود به رخ بکشیم، بتوانیم بعدها در نقاط مختلف کشور از مکان های تاریخی مختلف دیگر با نظر کارشناسان و حفظ مسائل ایمنی چنین برنامه هایی را برپا کنیم؛ اگرچه که تمام توجه ما بر این باشد بیش از پیش به این مکان ها توجه داشته و از آن نگهداری کنیم .اما همزمان با برگزاری کنسرت علیرضا قربانی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی هم با انتشار فیلمی از مراحل آماده سازی محل برگزاری کنسرت در تخت جمشید، تلاش کرد دغدغه دوستداران میراث فرهنگی را نیز مرتفع کند.همچنین مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان فارس اعلام کرد یک شب قبل از برگزاری کنسرت، همراه با گروه کارشناسان میراث فرهنگی از مکان آماده شده برای برگزاری کنسرت که 50 متر از تختگاه فاصله دارد و پشت استیج تست گرفتیم و مشخص شد هیچ صدایی به تختگاه تخت جمشید نمی رسد.»

کنسرت علیرضا قربانی در تخت جمشید تا پانزدهم تیرماه 1403 ادامه دارد.