مسعود پزشکیان، رئیس جمهور با 1100 لوح 2500 ساله هخامنشی ، از سفر نیویورک به ایران بازگشت. این ششمین محموله از گل نبشته های هخامنشی است که به ایران استرداد می شود. بیش از 10 هزار لوح هخامنشی دیگر در دانشگاه شیکاگو امریکاست. آن طور که معاون میراث فرهنگی کشور می گوید: امریکایی ها متعهد شده اند در بازه زمانی موجود باقی الواح را هم مسترد کنند.

بیش از 90 سال پیش بود که 30 هزار لوح هخامنشی در تخت جمشید کشف شد. آن روزها هنوز ساختاری مثل میراث فرهنگی یا موزه ملی در ایران وجود نداشت؛ کاوش های باستان شناسی تخت جمشید را هم دانشگاه شیکاگو انجام می داد. الواح کشف شده به خط میخی و به زبان عیلامی بود؛ زبانی که آن روز ها در تخصص متخصصان دانشگاه شیکاگو بود. همین مساله دلیلی شد تا الواح ایرانی به امانت و برای مطالعه به امریکا فرستاده شوند. اینکه چرا الواح ایرانی این همه سال در شیکاگو ماند، داستان های دیگری هم دارد؛ مهم ترین علت آن کم بودن پژوهشگران در حوزه زبان عیلامی هخامنشی بود (است). البته ناشناخته بودن ماهیت این الواح به خاطر منحصر به فرد بودن آنها هم یکی دیگر از دلایل این بازگشت دیرهنگام است. جنگ جهانی دوم نیز مانع بزرگی در تشکیل یک گروه بین المللی برای بررسی این الواح شد.

نخستین محموله الواح هخامنشی 179 لوح بود که سال 1327 به ایران وارد شد. بخشی از آن هم سال 1329 به ایران بازگشت. نخستین محموله بعد از انقلاب 300 قطعه بود که دانشگاه شیکاگو برای اعتباربخشی خود در مجامع بین المللی به ایران بازگرداند. بازگشت محموله چهارم اما وارد یک بازی سیاسی شد. در مرحله چهارم قرار بود تعداد 1783 لوح هخامنشی به ایران بازگردد.

22 سال پیش بود که یک گروه، ایران و حماس را متهم به عملیات تروریستی کردند. آنها خواهان توقیف اموال ایران در امریکا شدند و دست روی الواح 2500 ساله هخامنشی گذاشتند. دادگاهی در امریکا حکم داد آثار تاریخی ایران که به صورت امانت در دانشگاه شیکاگو نگهداری می شدند، مصادره شوند و غرامت 71 میلیون و 500 هزار دلاری قربانیان امریکایی یک انفجار انتحاری در بیت المقدس، از فروش این کتیبه ها و اشیای تاریخی ایران پرداخت شود.

اینجا بود که دعوای حقوقی 14 ساله شروع و در نهایت رای دادگاه به نفع ایران و موسسه شرق شناسی صادر شد. در تاریخ 27 مارس 2014، دادگاه ایالتی درخواست طرح دعوای ایران و موسسه شرق شناسی را پذیرفت. بر خلاف انتظار شاکیان، این دادگاه هیچ دلیلی برای توقیف الواح ایرانی نیافت. شاکیان، شکایت را به دادگاه تجدیدنظر امریکا بردند. دادگاه عالی ایالات متحده هم دست آنها را خالی گذاشت و اعلام کرد الواح تخت جمشید نمی توانند توقیف شوند.بدین ترتیب 1783 لوح، 14 سال بعد در یک روز پاییزی در سال 1398 توسط حسن روحانی، رئیس جمهور وقت به ایران بازگشت. کشمکش های حقوقی 14 ساله باعث شد خبر استرداد الواح تاریخی تا پیش از نزدیک شدن هواپیمای حامل الواح به ایران، رسانه ای نشود. پس از آن تمام محموله های فرهنگی که شامل اشیای تاریخی از محوطه های گوناگون ایران است با برچسب بار سیاسی به ایران وارد می شوند.

پنجمین محموله استرداد الواح تاریخی از دانشگاه شیکاگو را رئیس جمهور شهید ابراهیم رئیسی، در دولت سیزدهم در مهرماه سال گذشته به ایران بازگرداند. محتوای 3506 لوح استردادی، مربوط به مدیریت منابع راه ها، روابط اجتماعی، مایحتاج اساسی زندگی، دستمزدها و اقتصاد جامعه در دوران هخامنشی است.

الواح هخامنشی مسترد شده آن طور که علی دارابی، معاون میراث فرهنگی کشور می گوید، 72 ساعت در قرنطینه خواهند بود و پس از آن هیاتی از کارشناسان دوباره آنها را خوانش می کنند. الواح استردادی پیش از این از سوی موسسه شرق شناسی شیکاگو ترجمه شده اند. آن طور که دارابی خبر می دهد: این الواح از دو هفته آینده برای عموم مردم قابل نمایش و بازدید است. به گفته معاون میراث فرهنگی کشور، دانشگاه شیکاگو متعهد شده است مابقی الواح را نیز در بازه زمانی که وجود دارد، برگرداند.